بحران بی سابقه در دولت پزشکیان / زنگ خطر به صدا در آمد

بررسی عملکرد بودجه در مقاطع مختلف سال، ابزاری ضروری برای سیاست‌گذاری مالی کشور به شمار می‌آید. بودجه به‌عنوان نقشه مالی دولت، نه‌تنها منابع و مصارف عمومی را مشخص می‌کند، بلکه میزان تحقق درآمدها و کارآمدی هزینه‌ها را نیز نشان می‌دهد. در نتیجه، اگر صرفاً به اعداد مصوب در ابتدای سال بسنده شود و روند تحقق آن‌ها در طول سال رصد نگردد، امکان تشخیص به‌موقع انحرافات و اصلاح سیاست‌ها وجود نخواهد داشت.

ارزیابی مداوم بودجه به دولت و نهادهای نظارتی این امکان را می‌دهد تا مشخص کنند کدام منابع واقعی بوده و کدام منابع فقط روی کاغذ هستند. عدم ارزیابی می‌تواند به تصمیمات شتاب‌زده و خوش‌بینی کاذب، به‌ویژه در بخش‌های حساس مثل نفت و مالیات منجر شود.

چالش جدی کسری بودجه

کسری بودجه یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های اقتصادی کشور است. اگر کسری به‌موقع شناسایی نشود، دولت ممکن است به ابزارهایی از قبیل استقراض از بانک مرکزی، انتشار اوراق بدهی یا برداشت از صندوق‌های مالی روی بیاورد. هریک از این اقدامات تبعاتی مانند افزایش پایه پولی و تورم، فشار بدهی یا تضعیف سرمایه‌های ملی را به دنبال دارد.

نتیجه نهایی کسری بودجه، فشار اقتصادی بر معیشت مردم است. تورم بالاتر، کاهش ارزش پول ملی و کاهش توان سرمایه‌گذاری همگی عواملی‌اند که به رکود تولید ختم می‌شوند. در نتیجه، ارزیابی شفاف و دوره‌ای عملکرد بودجه اهمیت ویژه‌ای دارد.

شکاف ۶۰ درصدی پیش‌بینی و تحقق منابع

نتایج بررسی بودجه ۱۴۰۴ در سه‌ماهه اول سال با چالش‌های بزرگی همراه بوده است. محمد حسینی، کارشناس اقتصادی و نماینده سابق مجلس، در گفتگویی بیان کرد که دولت با مشکلاتی مانند تأخیر در دریافت اظهارنامه‌های مالیاتی مواجه بوده است. این تأخیر باعث شده وصول مالیات که عمدتاً در ماه‌های تیر و مرداد انجام می‌شود، به نحو قابل‌ توجهی کاهش یابد.

حسینی تصریح کرد: «از رقم کل منابع ۴۹۵۶ هزار میلیارد تومانی، پیش‌بینی شده بود که در سه ماهه اول ۱۲۶۳ هزار میلیارد تومان وصول شود. اما در عمل، تنها ۵۴۱ هزار میلیارد تومان تحقق یافته است، یعنی کمتر از ۴۲ درصد.»

مدیریت هزینه‌ها با کاهش ۵۰ درصدی

حسینی به موضوع مصارف نیز اشاره کرد و گفت: «در سه ماهه اول، حدود ۵۰ درصد هزینه‌های پیش‌بینی‌شده پرداخت شده است. پرداخت‌های عمرانی تقریباً به‌ طور کامل متوقف بوده است، زیرا دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها طبق قانون تا پایان شهریور فرصت دارند از اعتبارات سال گذشته استفاده کنند.»

وی افزود: «بودجه عمرانی شش‌ماهه اول سال غالباً از منابع سال گذشته تأمین شده است و تاکنون رقم قابل‌توجهی به طرح‌های جدید تخصیص داده نشده است.»

کسری ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی

بر اساس اظهارات حسینی، در این مدت حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه ثبت شده است. این کسری از تفاوت بین ۵۴۱ هزار میلیارد تومان وصولی واقعی و ۶۸۹ هزار میلیارد تومان هزینه‌ها ناشی می‌شود. او تاکید کرد: «با وجود اینکه بخشی از هزینه‌ها عموماً در پایان سال محقق می‌شود، اما این کسری برای سه ماهه اول همچنان سنگین است.»

برداشت از تنخواه و سپرده‌ها

حسینی اضافه کرد که دولت برای جبران این کسری، از منابع سپرده‌های خزانه و تنخواه استفاده کرده است. او توضیح داد: «دولت تاکنون ۶۲ هزار میلیارد تومان از سپرده‌ها و ۸۶ هزار میلیارد تومان از تنخواه بانک مرکزی استفاده کرده است، اما این منابع باید تا پایان سال تسویه شوند و ممکن است بر شدت چالش‌های مالی بیفزایند.»

تحقق منابع کمتر از انتظار

به گفته حسینی، علیرغم همه اقدامات دولت، میزان تحقق منابع بودجه تاکنون تنها ۴۰ تا ۴۲ درصد است. او بیان کرد که این شکاف منابع و مصارف به تأثیرات نگران‌کننده‌ای بر اقتصاد دامن خواهد زد.

پیش‌بینی تحقق ۸۵ درصدی درآمد مالیاتی

با این حال، حسینی ابراز امیدواری کرد که درآمدهای مالیاتی در سال جاری همچنان بین ۸۵ تا ۹۵ درصد تحقق یابند. او اظهار داشت که این تحقق وابسته به جلوگیری از رخدادهای غیرمنتظره است که ممکن است بر روند اقتصادی تاثیر بگذارند.

آثار بحران‌های اخیر

به گفته حسینی، بحران‌های ناگهانی اخیر، شامل تعطیلی‌ها و ناترازی‌های اقتصادی، هزینه‌های سنگینی هم برای مردم و هم برای دولت ایجاد کرده است. این هزینه‌ها نه‌تنها بهره‌وری اقتصادی را کاهش می‌دهند، بلکه هزینه‌های غیرمستقیم جدیدی را نیز به وجود می‌آورند.

پیچیدگی‌های اقتصادی و چالش‌های پیش‌رو

در نهایت، وضعیت بد بودجه و نوسانات اقتصادی کشور ضرورت اصلاح سریع سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های مناسب را بازتاب می‌دهد. دولت باید تلاش کند با بهینه‌سازی هزینه‌ها و افزایش تحقق درآمدها، فشار مالی بر مردم را کاهش داده و از ایجاد بحران‌های عمیق‌تر جلوگیری کند.