اتصال کارت سوخت به کارت بانکی، ابزار قوی برای تحقق عدالت انرژی

هم‌زمان با تحولات کلان در عرصه انرژی که زمزمه‌ تغییرات بنیادین را در توزیع سوخت فریاد می‌زند، طرح اتصال کارت سوخت به کارت بانکی همچون نسیمی نو، امید شفافیت و عدالت در تخصیص یارانه‌ها را در طول شبکه حمل‌ونقل کشور زنده می‌کند. 

بر پایه ماده (ت) جزء (۲) تبصره (۳) قانون بودجه سال ۱۴۰۴، وزارت نفت مکلف است با همکاری بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه طی مدت چهار ماه پس از لازم‌الاجرا شدن قانون، امکان انتقال سهمیه سوخت به کارت بانکی را مهیا سازد. همچنین، آیین‌نامه اجرایی باید ظرف دو ماه به تصویب هیأت وزیران برسد.

كاهش 50 درصدي قاچاق سوخت

امیرحسین هاشمی‌جاوید، کارشناس مسائل انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی برنا با اشاره به طرح اتصال کارت سوخت به کارت بانکی اظهار داشت: پروژه اتصال سامانه کارت هوشمند سوخت به زیرساخت‌های شبکه بانکی کشور می‌تواند شفافیت تراکنشی را افزایش دهد و اصلاح و هدفمندی واقعی یارانه‌ها را امکان‌پذیر کند؛ اما این راهکار به‌تنهایی درمان قطعی مشکلات موجود نیست و بدون اصلاحات مکمل سیاستی و تقویت مرزها، بیشتر از یک مُسکن نخواهد بود.

وی افزود: اجرای این طرح زمانی اثرگذار خواهد بود که همزمان با آن، سیاست‌های قیمتی و کنترلی نیز به‌کار گرفته شود، در غیر این صورت، نتایج پایدار از اجرای آن محدود خواهد بود.

هاشمی‌جاوید با اشاره به ضرورت اجرای این طرح گفت: ایران همچنان با بار مالی سنگین یارانه‌های انرژی و حجم عظیم قاچاق سوخت روبه‌رو است. همین مسئله انگیزه‌های جدی برای تغییر نظام تخصیص سهمیه و رصد تراکنش‌ها ایجاد کرده است. دولت نیز در چارچوب قانون بودجه و با تلاش‌های اخیر وزارت نفت، اتصال کارت سوخت به کارت بانکی را در دستور کار قرار داده و مسئولان وعده داده‌اند زیرساخت‌های آن تا پایان شهریور امسال آماده شود.

این کارشناس انرژی هدف اصلی طرح را «ایجاد ردپای دیجیتال کامل» عنوان کرد و توضیح داد: وقتی سهمیه سوخت مستقیم به حساب بانکی یا کارت بانکی متصل شود، مالکیت خودرو با حساب بانکی تطبیق داده می‌شود و تراکنش‌ها به شکل برخط ثبت خواهد شد. این موضوع، امکان سوءاستفاده از کارت‌های سرقتی یا دست‌به‌دست‌شده را کاهش داده و شفافیت بیشتری در تراکنش‌ها ایجاد می‌کند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: کارت سوخت سنتی صرفاً یک ابزار هویتی و ذخیره سهمیه بود اما اتصال آن به کارت بانکی مزایایی چون حذف کارت مجزا، هویت‌سنجی دقیق‌تر از طریق رمز و پیامک و ایجاد یکپارچگی در سوابق مالی افراد را فراهم می‌کند.

هاشمی‌جاوید با بیان اینکه اولویت اصلی طرح، شفافیت تراکنشی و هویتی است، تأکید کرد: این شفافیت، ابزار کنترل مصرف و کاهش انگیزه قاچاق را فراهم می‌کند اما به‌تنهایی قادر به اصلاح قیمت و حذف ریشه‌ای انگیزه قاچاق نیست. تجربه کشورهای هند و اندونزی نیز نشان می‌دهد که انتقال مستقیم یارانه به حساب بانکی توانسته بخشی از قاچاق را کاهش دهد، اما جایگزین اصلاح قیمت حامل‌های انرژی نشده است.

وی با اشاره به برآوردها در زمینه صرفه‌جویی اقتصادی گفت: گزارش‌ها نشان می‌دهد قاچاق روزانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتر سوخت معادل بیش از ۱۲ میلیارد دلار زیان سالانه به کشور تحمیل می‌کند. اجرای طرح اتصال کارت سوخت به کارت بانکی می‌تواند ۴۰ تا ۵۰ درصد قاچاق خُرد را کاهش دهد و سالانه حدود پنج میلیارد دلار سود مستقیم یا جلوگیری از زیان برای دولت به همراه داشته باشد. اما مهار قاچاق سازمان‌یافته نیازمند تقویت کنترل‌های مرزی، اقدامات قضایی و همکاری منطقه‌ای است.

این کارشناس انرژی با اشاره به تجربه مصرف‌کنندگان تصریح کرد: برای مردم عادی، حذف کارت فیزیکی و ثبت رسید تراکنش در حساب بانکی مزیت محسوب می‌شود اما مشکلاتی نظیر قطعی شبکه، خطاهای تراکنش و نگرانی‌های امنیتی هم وجود دارد. ضروری است هزینه‌های اضافی بر دوش شهروندان تحمیل نشود و برای افراد فاقد دسترسی بانکی نیز راهکار جایگزین پیش‌بینی شود.

وی در خاتمه تأکید کرد: فناوری به‌تنهایی راهکار نهایی نیست؛ اتصال کارت سوخت به کارت بانکی باید مکمل اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و تقویت نظارت مرزی باشد. هرگونه شتابزدگی بدون آماده‌سازی زیرساخت‌ها می‌تواند به بحران جدیدی تبدیل شود که هزینه آن را مردم خواهند پرداخت.

جرای پایلوت سوخت‌گیری با رمز پیامکی در برخی جایگاه‌های تهران

در این میان، وزیر نفت در گفت‌و‌گو با برنا با تأکید بر اهمیت زیرساخت‌ها تصریح کرده‌اند که مراحل فنی و اجرایی این پروژه به‌طور شبانه‌روزی در جریان است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان شهریور، امکان بهره‌برداری از آن فراهم شود.

براساس گزارش‌ها، پیش‌نویس آیین‌نامه در کمیسیون اقتصادی دولت در دست بررسی است و چالش‌های فنی و امنیتی همچنان در حال رفع است.

شواهد میدانی نیز حاکی از آغاز اجرای آزمایشی طرح در برخی جایگاه‌هاست؛ اجرای نمونه اولیه سوخت‌گیری بدون کارت فیزیکی، با دریافت رمز از طریق پیامک یا اپلیکیشن موبایل در تهران، نشان از جدی بودن روند دارد. این مدل اولیه، امکان ارزیابی زیرساخت‌ها و رفع اشکالات احتمالی را پیش از تعمیم سراسری فراهم می‌آورد.

انتهای پیام/