میراثی که از ایرانیان کهن به نسل «زد» و «آلفا» رسید

باشگاه خبرنگاران جوان – همدلی و انسان‌دوستی از ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که در میان مردم ایران جاافتاده و در وجود تک‌تک آنها تجلی دارد. فرهنگی به‌یادگارمانده از ایرانی متمدن که با باور‌های دینی و مذهبی گره‌خورده و هنوز هم سینه‌به‌سینه در میان نسل‌های مختلف در چرخش است. چه بسا که همواره در شرایط مختلف شاهد حضور خودجوش و جهادی مردم برای کمک به یکدیگر هستیم و محال است عضوی از این خانواده بزرگ با مشکلی دست‌وپنجه نرم کند، اما مردم کاری برای حمایت از او انجام ندهند؛ پس بی‌دلیل نیست که در تقویم رسمی کشورمان و هم‌زمان با سالروز زلزله فردوس، روزی به نام حرکت‌های جهادی و امداد مردمی نام‌گذاری شده است.

زلزله فردوس؛ نمادی از ایران همدل در کلام رهبر انقلاب

سال ۱۳۴۷ بود که با وقوع دو زمین‌لرزه بزرگ در شهر فردوس، بین ۷ تا ۱۲ نفر جان باختند، ۱۲ هزار خانه ویران و ۷۰ هزار نفر بی‌خانمان شدند. شرایط وخیمی بود و در چنین شرایطی، مردم پای‌کار آمده و بسیار جلوتر از حاکمان وقت به یاری هم‌وطنان خود شتافتند. رهبر انقلاب که آن زمان به‌عنوان یک روحانی مردمی دغدغه‌مند شناخته می‌شدند نیز به مدت ۲ ماه در این شهر حضور داشتند، از نزدیک شاهد بر ماجرا بودند و همدلی و همیاری مردم را ستوده‌اند. ایشان فروردین سال ۹۸ در جلسه ویژه بررسی اقدامات و امدادرسانی‌ها در استان‌های سیل‌زده، روحیهٔ بسیج‌شوندگی مردم برای خدمت و کمک را یک چیز فوق‌العاده‌ای در کشور دانسته و گفتند: «این را بنده از سابق تجربه کرده‌ام؛ از همان سال‌های اولین تجربهٔ بنده برای کار امداد که سال ۴۷ بود در زلزلهٔ فردوس که رفتیم و [دیدیم]مردم از اطراف می‌آیند و همین‌طور بی‌دریغ، جنس و پول و امکانات و همه چیز می‌ریزند آنجا. حالا هم همین‌جور است. در قضایای دیگر هم همین‌جور بوده و مردم آماده هستند.»

فعالیت‌های جهادی؛ ثمره دو تمدن غنی ایرانی و اسلامی

طبق فرمایشات رهبر انقلاب و بر اساس آنچه از حضور مردم در بحران‌ها و ادوار مختلف تاریخ دیده‌ایم، می‌توان اقدامات نیکوکارانه و جهادی را از ویژگی‌های بارز ایرانی‌ها و فرهنگی جاافتاده در میان آنها دانست. در واقع فرهنگ مهربانی، محبت، نوع‌دوستی و خصلت‌هایی ازاین‌دست در تمام رسم و رسومات و جشن‌های ایران کهن کاملاً بارز بوده و به‌عنوان ارزش‌هایی حتمی شناخته می‌شده تا جایی که شعرای مختلفی از جمله سعدی نیز با سروده‌هایی، چون «تو کز محنت دیگران بی‌غمی، نشاید که نامت نهند آدمی» نسبت به همدلی و همیاری تأکیدداشته و این کار را نه یک زینت رفتاری بلکه یک الزام رفتاری دانسته‌اند! اما آیا این فرهنگ صرفاً ریشه در فطرت ذاتی بشر دارد یا اینکه فرهنگ تاریخی و اعتقادی ایرانیانی که دارای تمدنی غنی هستند نیز بر نهادینه‌شدن آن اثرگذار بوده است؟

دکتر حمیدرضا اشراقی پژوهشگر و فعال اجتماعی در این باره توضیح می‌دهد: «کشور ما دارای پیشینه تاریخی و فرهنگی بسیار عمیقی است و در طول تاریخ نیز همواره شاهد حضور همه‌جانبه و فعالیت‌های داوطلبانه مردم در موضوعات مختلفی بوده‌ایم که برای کشور اتفاق افتاده. درواقع این حضور جهادی و خیرخواهانه، هم نشئت گرفته از تمدن تاریخی است و هم تمدن اسلامی؛ یعنی هم برگرفته از همت و اراده ایرانی است و هم فرهنگ دینی ما که مردم را به سمت کار‌های نیک‌اندیشانه سوق می‌دهد، بنابراین مجموع این دو فرهنگ غنی منجر شده به آنچه امروز از همدلی مردم ایران در مواجهه با بحران‌ها می‌بینیم.»

وقتی جهاد و همدلی به مقاومت ملی منتهی می‌شود

جالب است بدانید که بر اساس شواهد تاریخی و آماری، ایثار و همدلی در میان ایرانیان علاوه بر دستاورد‌هایی که در امور جهادی و خیرخواهانه به همراه داشته، بر روح کلی جامعه نیز اثرگذار بوده و توانسته فرهنگ مقاومت را در جامعه نهادینه کند، چه‌بسا در جنگ ۱۲ روزه نیز به‌وضوح دیدیم که مردم همیشه در صحنه، چگونه با جنس دیگری از همدلی و درنتیجه مقاومتی ملی، بحران جنگی را به بهترین شکل ممکن پشت سر گذاشته و فرصت هرگونه سوءاستفاده‌ای را از دشمنان گرفتند. دکتر اشراقی می‌گوید: «در پژوهش‌های بین‌المللی و داخلی نشان‌داده‌شده که سطح فعالیت و مشارکت‌های اجتماعی مردم ایران نسبت به نرم جهانی همیشه در سطح بالاتری بوده و همین امر باعث شده که مردم ایران در مشکلاتی طبیعی مثل سیل، زلزله و حتی موضوعاتی مثل جنگ نیز با همان حس اتحاد ملی و انسجام داخلی بتوانند مشکلات را از پیش پا بردارند و در نتیجه تاب‌آوری اجتماعی بالاتر از حد نرمال جهانی از خود نشان دهند. درواقع در طول تاریخ همیشه این حس دلدادگی و تعلق خاطر به آب‌وخاک در ریشه و ضمیر مردم ایران وجود داشته که باعث شده تاب‌آوری اجتماعی مردم ایران در بازه‌های مختلف زمانی و مکانی خودنمایی کرده و به شکلی خاص به نمایش گذاشته شود.

فرهنگی که سینه‌به‌سینه می‌چرخد

وقتی از فرهنگ ایثار و جهاد در میان مردم ایران حرف می‌زنیم، درواقع نمی‌توانیم آن را محدود به قشر و یا سن خاصی کنیم و مثلاً بگوییم که نسل‌های پیش‌تر و یا انقلابی‌ها متناسب با باور‌های دینی خود در این مسیر قدم گذاشته‌اند، زیرا در موارد متعددی شاهد کنشگری و حضور اقشار مختلف جامعه و به‌خصوص نسل جدید در حمایت از وطن و هم‌وطنان هستیم و این امر به‌قدری فراگیر است که عملاً می‌توان از نهادینه‌شدن فرهنگ ایثار و همدلی در ذات ایرانی‌ها و انتقال نسل به نسل آن خبر داد؛ فرهنگی از ایران کهن تا ایران مدرن که جای ستایش دارد.

اشراقی توضیح می‌دهد: «به اعتقاد بنده، نگاه بدبینانه برخی از همکاران جامعه‌شناس ما به نسل جوان و نوجوان که با عناوینی مثل «زد» و «آلفا» معرفی می‌شوند و تعابیر متفاوتی از آنها دارند، دارای عمق چندانی نیست، زیرا ما در موارد مختلف از موضوعات دینی گرفته تا مسائل ملی همچون جنگ ۱۲ روزه می‌بینیم که اکثریت نسل جوان حتی خیلی عمیق‌تر و پر شورتر از نسل‌های گذشته، دارای عرق دینی و ملی هستند و در مواقع مختلف از جمله بحران‌ها، کنشگری عمیقی از خود نشان می‌دهند که اینها حس میهن طلبی جوانان و نوجوانان را به نمایش می‌گذارد و حتی رهبر انقلاب نیز از آنها به‌عنوان امید‌های آینده انقلاب و سرمایه اصلی نظام یاد می‌کنند، بنابراین نباید با گروه‌بندی افراد، فرهنگ همدلی و جهاد که در ذات همه ایرانی‌ها نهادینه شده را به گروهی خاص نسبت داد.»

منبع: فارس