کشف تازه دربارۀ اژدهای 165 میلیون ساله با دُم «گُرزمانند»

فرادید| نزدیک ۱۶۵ میلیون سال پیش، یک دایناسور زره‌پوش و عجیب در دشت‌های سیلابی شمال آفریقا پرسه می‌زد. این موجود ۴ متری که دیرین‌شناسان آن را Spicomellus afer نامیده‌اند، گردنی با خارهای کمابیش یک متری و شانه‌هایی پوشیده از صفحات استخوانی داشت. 

به گزارش فرادید، اکنون دیرین‌شناسان نخستین اسکلت این گونه‌ی عجیب را کشف کرده‌اند؛ یافته‌ای که آن را به قدیمی‌ترین فسیل آنکیلوسور شناخته‌شده تبدیل می‌کند. 

سوزانا مِیدمِنت، دیرین‌شناس موزه تاریخ طبیعی لندن گفته: «وقتی نخستین‌بار Spicomellus را نام‌گذاری کردیم، تردیدهایی وجود داشت که آنکیلوسور باشد. اما اکنون نه‌تنها می‌توانیم با اطمینان کامل بگوییم این برداشت درست بود، بلکه تنها آنکیلوسور شناخته‌شده‌ی آفریقا بسیار عجیب‌تر از آن چیزی است که گمان می‌کردیم.» 

سال ۲۰۱۹، مِیدمِنت یک فسیل دنده از یک فروشنده در کمبریج انگلستان خرید. این استخوان شبیه هیچ مهره‌داری که او دیده بود نبود، چرا که خارهای محافظتی درست به سطح آن جوش خورده بودند. برپایه همان استخوان، دانشمندان سال ۲۰۲۱ Spicomellus afer را یک گونه‌ی جدید توصیف کردند. 

با این حال، او و همکارانش برای شناخت بیشتر این دایناسور مرموز به جستجو در کوه‌های اطلس میانه‌ی مراکش پرداختند. سال ۲۰۲۳، آن‌ها اسکلت کامل‌تری از همان لایه‌های سنگی یافتند که فسیل ۲۰۱۹ از آنجا به دست آمده بود. 

حالا این فسیل قدیمی‌ترین نمونه‌ی شناخته‌شده از گروه آنکیلوسورهاست؛ دایناسورهایی سنگین‌وزن و کند که از دوره ژوراسیک میانی تا پایان کرتاسه می‌زیستند. ریچارد باتلر، دیرین‌شناس و از رهبران این پژوهش گفته: «از آنجا که مغز کوچکی داشتند، احتمال دارد خیلی باهوش نبودند، اما بسیار موفق بودند. آن‌ها نزدیک ۱۰۰ میلیون سال روی زمین دوام آوردند.» 

بررسی‌های بیشتر نشان داد Spicomellus بسیار زود در تاریخ تکامل آنکیلوسورها پدید آمده و این کشف دیدگاه دانشمندان درباره‌ی مسیر تکامل این گروه را تغییر می‌دهد. اگرچه دُم این فسیل یافت نشده، اما مهره‌های به‌هم‌جوش‌خورده‌ی آن گواه اینست که شاید دُم گرزمانند داشته، چیزی که نشان می‌دهد سلاح دمی آنکیلوسورها ۳۰ میلیون سال زودتر از گمانه‌زنی‌های پیشین تکامل یافته بود. 

زره پرزرق‌وبرق این دایناسور نیز نشان می‌دهد که نه‌تنها برای دفاع، بلکه ممکن است برای جلب جفت و نمایش قدرت در برابر رقیبان تکامل یافته، همان‌طور که در آنکیلوسورهای متأخر دیده می‌شود. باتلر گفته: «وقتی ساختار استخوانی دور گردن این موجود را می‌بینید، اغراق‌آمیز به‌نظر می‌رسد. به‌راستی چیزیست که زندگی‌اش را پیچیده‌تر کرده بود.» 

دلیل ساده‌تر شدن زره‌ی آنکیلوسورها در طول زمان روشن نیست، اما حمل چنین زره سنگینی از دید مصرف انرژی پرهزینه بوده است. همچنین، شکارچیان بزرگ‌تر نیز در حال تکامل بودند و احتمال داشته آنکیلوسورها برای صرفه‌جویی در انرژی و دفاع بهتر، زره‌شان را ساده‌تر کرده باشند یا شاید برای جلب جفت، بیشتر به مبارزه متکی شده‌اند تا نمایش و در نتیجه زره‌شان کمتر تزئینی شده است. 

وِنجی ژِنگ، دیرین‌شناس گفته: «این یافته‌ها اهمیت زیادی برای درک بهتر تنوع، تفاوت‌ها و تکامل آنکیلوسورها دارند.» 

مترجم: زهرا ذوالقدر