روان‌شناسی زرد: جذابیت ساده‌انگارانه یا فریب ذهن؟

روان‌شناسی، علمی است که با ذهن، رفتار و انگیزه‌های انسان سر و کار دارد و هدفش فهم دقیق سازوکارهای روانی است. اما در یکی دو دهۀ اخیر، نوعی از روان‌شناسی به شدت محبوب شده که بیشتر با جذابیت‌های سطحی و وعده‌های سریع شناخته می‌شود تا با دقت علمی؛ به این نوع، «روان‌شناسی زرد» گفته می‌شود. روان‌شناسی زرد، در واقع نسخۀ ساده و عامیانه‌ای از روان‌شناسی است که در شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات، و کتاب‌های پرفروش دیده می‌شود و با تکیه بر احساسات و داستان‌های جذاب، تلاش می‌کند مخاطب را به خود جذب کند.

  ریشۀ روان‌شناسی زرد را می‌توان در تلاش انسان برای رسیدن به پاسخ‌های سریع و ساده نسبت به مسایل پیچیدۀ ذهنی و رفتاری جست‌وجو کرد. مردم معمولاً به دنبال راهکارهای فوری برای بهبود زندگی، روابط یا موفقیت شخصی هستند. روان‌شناسی زرد با ارایۀ دستورالعمل‌های کوتاه، جمله‌های انگیزشی و داستان‌های مثال‌زدنی، این نیاز را پاسخ می‌دهد. نمونه‌های متداول آن عبارت‌اند از توصیه‌های کلی دربارۀ شخصیت افراد، تقسیم‌بندی سبک‌های مختلف روابط، یا استراتژی‌های موفقیت که بدون در نظر گرفتن شرایط فردی ارائه می‌شوند.

یکی از ویژگی‌های بارز این نوع از روان‌شناسی، ساده‌سازی بیش از حد نظریه‌ها و مفاهیم علمی است. مفاهیمی که در پژوهش‌های دقیق روان‌شناسانه سال‌ها مطالعه و تحلیل شده‌اند، گاه در این سبک به چند جملۀ کوتاه و جذاب تقلیل می‌یابند. مثلاً نظریه‌های پیچیده دربارۀ انگیزه، اضطراب یا شخصیت، در قالب «۱۰ قانون برای موفقیت فوری» یا «رازهای خوشبختی» به مخاطب عرضه می‌شوند.

 این ساده‌سازی باعث می‌شود که مطالب راحت‌تر هضم شوند و افراد بدون دانش پیشین، احساس فهم موضوع را داشته باشند، اما در واقع بسیاری از جزئیات علمی و محدودیت‌های مفهومی حذف شده‌اند. مواردی از این دست، جزو ارکان روانشناسی زرد هستند:

۱. جمله‌های انگیزشی و کلیشه‌ای:

۲. تیپ‌شناسی شخصیتی ساده:

۳. ویدئوها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی:

۴. کتاب‌های پرفروش با وعده‌های فوری:

۵. تست‌ها و کوییزهای آنلاین:

شیرو ستمدیده

منبع: عصر ایران