کشفی تازه در علم عصب‌شناسی؛ کاهش قدرت بویایی را به این دلیل جدی بگیرید

همشهری آنلاین – یکتا فراهانی: کاهش قدرت بویایی، تنها یک تغییر ساده در زندگی روزمره نیست؛ بلکه می‌تواند به‌عنوان هشداری جدی از آغاز یک بیماری خاموش عمل کند، یعنی آلزایمر که به‌عنوان شایع‌ترین نوع زوال عقل شناخته و معمولاً با مشکلات حافظه و کاهش توانایی شناختی در ذهن ایجاد می‌شود. اما پژوهش‌های تازه نشان داده‌اند این بیماری شاید پیش از آنکه مغز نشانه‌های واضحی از اختلال را نشان دهد، در مسیر دیگری خود را آشکار سازد: حس بویایی.

زنگ خطرهای اولیه آلزایمر

مطالعه‌ای منتشر شده در مجله معتبر Frontiers in Human Neuroscience نشان می‌دهد کاهش تدریجی یا ناگهانی توانایی بوییدن می‌تواند زنگ خطر اولیه آلزایمر باشد. موضوعی که به گفته دکتر مصطفی نوری‌زاده، دانشیار بیوتکنولوژی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران، توجه به آن می‌تواند مسیر تشخیص و درمان بیماری را دگرگون کند.

بویایی؛ پلی میان بینی و مغز

دکتر مصطفی نوری‌زاده، دانشیار بیوتکنولوژی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران می‌گوید: در این پژوهش گسترده، بیش از ۴۰۰ فرد مسن طی چند سال موردبررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد کسانی که در تست‌های بویایی عملکرد ضعیف‌تری داشتند، بیشتر در معرض افت شناختی و ابتلا به آلزایمر قرار گرفتند.

به گفته او فیبرهای عصبی بویایی ارتباط مستقیمی با بخش‌های کلیدی مغز مانند هیپوکامپ و آمیگدالا دارند؛ همان نواحی که نخستین آسیب‌های آلزایمر در آن‌ها دیده می‌شود. علت این پدیده نیز به تجمع پروتئین‌های آسیب‌زا مانند آمیلوئید و تاو برمی‌گردد. این پروتئین‌ها در مسیرهای عصبی بویایی رسوب و روند پردازش بوها را مختل می‌کنند. نتیجه، کاهش تدریجی یا ناگهانی توانایی بویایی است؛ علامتی کوچک که می‌تواند کلید یک تشخیص بزرگ باشد.

تست ساده، ابزار غربالگری قدرتمند

یکی از نکات مهم این پژوهش، اهمیت تست‌های ساده و غیرتهاجمی بویایی است. نوری‌زاده در این باره توضیح می‌دهد: با یک آزمایش ابتدایی و کم‌هزینه می‌توان افراد در معرض خطر را شناسایی کرد. این موضوع می‌تواند نقش بزرگی در غربالگری و پیشگیری ایفا کند.

چرا تشخیص زودهنگام حیاتی است؟

آلزایمر بیماری‌ پیش‌رونده است و تشخیص آن در مراحل اولیه، فواید بسیاری دارد. آغاز زودهنگام درمان‌های دارویی و غیردارویی می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد. همچنین این فرصت را برای خانواده‌ها فراهم می‌کند تا برنامه‌ریزی بهتری برای مراقبت، حمایت و بهبود کیفیت زندگی بیمار داشته باشند.

بیشتر بخوانید

تنها در سه دقیقه آلزایمر را تشخیص دهید!

کاهش حس بویایی در سالمندان ممکن است با افزایش خطر افسردگی ارتباط داشته باشد

کشف یک علامت ساده، اما نجات‌بخش برای بیماران

به گفته نوری‌زاده اگر کاهش تدریجی حس بویایی همراه با مشکلات حافظه، کاهش تمرکز یا تغییرات رفتاری دیده شود، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.

او تأکید می‌کند بی‌توجهی به چنین علائمی می‌تواند فرصت‌های طلایی تشخیص و درمان را از بین ببرد.

کاهش قدرت بویایی تنها یک تغییر ساده در زندگی روزمره نیست. این علامت می‌تواند نخستین هشدار جدی از شروع بیماری آلزایمر باشد؛ هشداری که توجه به آن می‌تواند مسیر زندگی بیمار و خانواده‌اش را تغییر دهد.

نوری‌زاده تأکید می‌کند: توجه به یک علامت به‌ظاهر ساده می‌تواند کلید تشخیص زودهنگام و مدیریت موفق بیماری آلزایمر باشد. شاید وقت آن رسیده باشد که همه ما، پیش از فراموشی‌های بزرگ، بیشتر به نشان‌های کوچک دیگر مانند حس بویایی بیشتر دقت کنیم.