بهترین فرصت برای رصد سیاره زحل در آسمان شب/ مقارنه ماه و مشتری

باشگاه خبرنگاران جوان؛ منصوره شوشتری* – سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم گفت: مقابله سیاره زحل با حلقه‌های مشهورش، فرصت خوبی را برای رصد این سیاره با تلسکوپ می‌دهد و مهم‌ترین پدیده نجومی هفته پیش رو است.

کاظم کوکرم در گفت و گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در مورد رویدادهای نجومی هفته پیش‌رو گفت: اولین رویداد نجومی‌ مقارنه ماه و سیاره مشتری است که سه‌شنبه  ۲۵ شهریور در برج جوزا حوالی ساعت ۲ بامداد رخ می‌دهد و از سراسر کشور قابل مشاهده است. برای رصد این مقارنه کافی است رو به مشرق بایستیم و آسمان را با چشم غیرمسلح ببینیم، اندکی پایین‌تر از هلال ماه درخشان‌ترین جرمی که بامداد سه‌شنبه در آسمان شب دیده می‌شود سیاره مشتری است.

سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم افزود: رویداد بعدی سحرگاه جمعه (۲۸ شهریور) اتفاق می‌افتد و در جریان آن شاهد مقارنه ماه و سیاره زهره خواهیم بود. این بار اندکی پایین‌تر از هلال ماه می‌توانیم سیاره زهره را بسیار درخشان ببینیم. اگر رو به افق مشرق در تاریک‌روشن سحر و زمانی که آسمان رو به روشنی می‌رود، بایستیم این پدیده را به‌خوبی می‌توانیم در افق مشرق رصد کنیم. سیاره زهره درخشان‌تر از مشتری در آسمان شب دیده می‌شود.

مقارنه ماه و سیاره زهره در برج اسد، سحرگاه جمعه ۲۸ شهریور، رو به افق مشرق

زحل در مقابل زمین و خورشید

وی تصریح کرد: مهم‌ترین رویداد هفته جاری قرار گرفتن سیاره زحل در وضعیت مقابله (Opposition) است. زمانی که یک سیاره به وضعیت مقابله می‌رسد، یعنی از دید ناظر زمینی در مقابل خورشید در آسمان شب دیده می‌شود. به این صورت که وقتی خورشید غروب می‌کند ما از سوی دیگر می‌بینیم آن سیاره در حال طلوع از مشرق است و به این ترتیب در تمام طول شب یعنی تا زمان طلوع آفتاب آن سیاره در آسمان شب دیده می‌شود. در این شرایط نیمه شب که آن سیاره که در وضعیت مقابله قرار گرفته به بیشترین ارتفاع خود از افق می‌رسد و بهترین‌ شرایط رصدی را پیدا می‌کند.

کوکرم گفت: ما روز یکشنبه (سی‌ام شهریور) شاهد هستیم که زمین درست بین سیاره زحل (معروف است به حلقه‌های زیبا) و خورشید قرار می‌گیرد. در این حالت زحل از هر زمان دیگری در طی سال به سیاره زمین نزدیک‌تر و این نزدیک‌تر بودن حدود ۲۰۰ میلیون کیلومتر است؛ یعنی معمولاً زحل در طول سال حدود یک و نیم میلیارد کیلومتر از زمین فاصله دارد و حتی گاهی اندکی دورتر و در فاصله یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون کیلومتری از ما قرار دارد. اما ما در شب ۳۰ شهریور شاهد خواهیم بود که زحل در کمترین فاصله خود در زمان مقابله نسبت به زمین قرار می‌گیرد و حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون کیلومتر از ما فاصله خواهد داشت. در این شرایط نور بازتاب شده خورشید از سطح سیاره زحل برای رسیدن به زمین حدود ۷۲ دقیقه با سرعت ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ثانیه در راه خواهد بود. اینکه این هفته می‌توانیم زحل را در شرایطی ببینیم که ۲۰۰ میلیون کیلومتر نسبت به حالت معمول به سیاره ما نزدیک‌تر است، موجب می‌شود از پشت تلسکوپ اندازه ظاهری زحل قدری بزرگتر از همیشه باشد. از این رو می‌توانیم بگوییم یک هفته پیش‌رو و حتی هفته بعد بهترین زمانی است که تا یک سال آینده می‌توانیم زحل را در بهترین شرایط با تلسکوپ رصد کنیم.

وی خاطرنشان کرد: فقط شب ۳۰ شهریور این ویژگی را برای رصد زحل ندارد و علاقه‌مندان آسمان شب تا چند شب بعد از این رویداد یا چند شب پیش از این رویداد، به عبارتی شب‌های پایانی شهریور و شب‌های آغازین مهر می‌توانند زحل را در بهترین شرایط رصد کنند. از این نظر رصد زحل در مقابله مثل ماه گرفتگی نیست که برای رصد کل رویداد فقط یکی دو ساعت فرصت داشته باشیم. پس درست است که شب سی‌ام شهریور زحل در مقابل زمین قرار می‌گیرد؛ اما تا چند شب قبل و بعد از مقابله هم شرایط ایده آلی خواهیم داشت برای اینکه سیاره زحل در نزدیک‌ترین فاصله از زمین با تلسکوپ رصد کنیم.

شبیه‌سازی رایانه‌ای مقارنه سیاره زحل و زمین

این منجم آماتور افزود: کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران در حال برنامه‌ریزی و هماهنگی گروه‌ها، انجمن‌های نجومی و رصدخانه‌ها در سراسر کشور است که می‌خواهند برنامه عمومی برای مردم داشته باشند تا این برنامه‌ها را اعلام کنند و آخر هفته جاری فهرست مراکز برگزارکننده رصد عمومی برای سیاره زحل را اعلام می‌کنیم. علاقه‌مندان می‌توانند در شهر یا استان خود به مراکز و رصدخانه‌های مجهز به تلسکوپ مراجعه کرده و سیاره زحل، ارباب حلقه‌های منظومه شمسی را در بهترین شرایط رصدی خود تا یک سال آینده از پشت تلسکوپ ببینند.

*کارشناس علم و فرهنگ