نشست اضطراری برای بررسی موقعیت اظطراری!اجلاسی پرحرف و حدیث در قطر با هدف مهار اسرائیل

شایانیوز– دیروز ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۵، دوحه میزبان نشست اضطراری مشترک کشورهای عربی و اسلامی بود؛ نشستی فراگیر که به دنبال حمله هوایی اسرائیل به منطقه‌ای در دوحه برگزار شد – حمله‌ای که طبق گزارش‌ها، چند تن از اعضای جنبش حماس و یک مأمور امنیتی قطری را کشته و از نظر قطر و بسیاری از کشورها، نقض آشکار حاکمیت ملی و مذاکرات صلح است. این نشست با انتظارها و فشارهای متنوع منطقه‌ای و بین‌المللی برگزار شد تا پاسخی هماهنگ و محکم به این رویداد صادر شود، اما همان‌طور که تحلیل‌ها نشان می‌دهند، بین شعار و عمل فاصله قابل توجهی وجود دارد.

بستر ماجرا: حمله اسرائیل و لزوم واکنش فوری

حمله در دوحه: در ۹ سپتامبر، اسرائیل عملیاتی هوایی انجام داد که هدف آن رهبران حماس در دوحه بوده است. این حمله در حالی اتفاق افتاد که مذاکرات آتش‌بس با میانجی‌گری امریکا و مصر در جریان بود.

پیامد سیاسی اولیه: قطر این حمله را «تروریسم دولتی» خواند و آن را نقض حاکمیت خود دانست. همین مسئله باعث شد کشورهای عربی و اسلامی فوراً به همگرایی روی آورند تا واکنشی مشترک داشته باشند.

شرکت‌کنندگان و محورهای اصلی صحبت‌ها و اتهامات

بیش از ۵۰ کشور عربی و اسلامی تحت لوای عربستان، سازمان همکاری اسلامی و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در اجلاس حضور داشتند.

برخی کشورها که روابط دیپلماتیک با اسرائیل دارند، مانند امارات و بحرین، به ارسال نمایندگان ارشد اکتفا کرده‌اند و در بیانیه‌ها مواضعی متفاوت گرفتند، نه مواضع تند.

قطر: امیر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی در افتتاحیه اجلاس گفت که اسرائیل با این حمله به مذاکرات و روند آزادی گروگان‌ها که توسط مصر و امریکا پیش می‌رفت، ضربه زده است. او تأکید کرد که کشوری که میزبان مذاکرات است و فضای دیپلماتیک برای حیاتی‌ترین مباحث امنیتی را فراهم می‌کند، نباید مورد حمله قرار گیرد.

ترکیه: اردوغان، اسرائیل را به «ماهیت تروریستی» متهم کرد که قوانین بین‌الملل و منشور سازمان ملل را نقض می‌کند. او همچنین از فشار اقتصادی بر اسرائیل سخن گفت.

مصر، اردن و دیگر کشورها: بر لزوم حمایت قاطع از حاکمیت قطر، توقف تجاوزهای یک‌ جانبه و جلوگیری از گسترش جنگ تأکید کردند.

اختلافات در مواضع

مواضع کشورهای دارای روابط دیپلماتیک با اسرائیل متفاوت بود. آن‌ها با وجود محکوم کردن حمله، تمایلی به قطع کامل روابط یا اقدامات تنبیهی شدید نشان ندادند.

اختلاف بر سر عملیاتی کردن سازوکارهای مشترک دفاعی یا مسیرهای دیگر مقابله، یک نکته مهم را نشان می‌دهد: برخی کشورها خواهان گام‌های ملموس و حقوقی و دیپلماتیک شده‌اند، اما اجماع کامل بر سر اقدامات سخت همچون تحریم‌ها یا قطع کامل روابط نبود.

خروجی‌ها

بیانیه نهایی چند بند دارد:

1. محکومیت گسترده حمله اسرائیل به دوحه به‌ عنوان اقدامی خصمانه که ثبات منطقه را تهدید می‌کند.

2. تأکید بر حاکمیت ملی کشورهای اسلامی و عربی و لزوم احترام به قوانین بین‌الملل.

3. درخواست اقدام قانونی مؤثر از کشورهای شرکت‌کننده و جامعه بین‌الملل برای جلوگیری از تکرار چنین حملاتی.

4. بررسی روابط دیپلماتیک با اسرائیل به‌ویژه از جانب کشورهایی که در چهارچوب توافقات عادی‌سازی (همچون توافقنامه آبراهم) وارد تعامل شده‌اند.

5. تأکید بر نقش قطر به‌عنوان میانجی در مذاکرات صلح و آزادی گروگان‌ها.

با این حال، اقدامات عملی ملموس کمتر بودند: هیچ قطع رابطه رسمی یا تحریم گسترده‌ای اعلام نشد. برخی کشورها تنها از مسیرهای سیاسی و حقوقی صحبت کردند.

پیامدهای منطقه‌ای و بین المللی

تأثیر بر نهادهای منطقه‌ای و تعادل قدرت

این نشست نشان داد که تنش اخیر باعث شده کشورها در جهان عرب و اسلامی با نگرانی فزاینده‌ای درباره امنیت حاکمیت ملی و خطوط قرمز خود صحبت کنند. قطر با این حمله بیش از پیش خود را به‌عنوان گره‌گاه میانجیگری بین‌المللی تثبیت کرد، اما همزمان، انتقاد از سازوکارهای امنیتی موجود و نقش ایالات متحده نیز افزایش یافته است.

تاثیر بر عادی‌سازی و توافقات اسرائیل

یکی از پیامدهای مهم این است که حمله به دوحه ممکن است روند عادی‌سازی روابط اسرائیل با برخی کشورهای عربی را به چالش بکشد. بیانیه‌ها نشان می‌دهد که برخی کشورها ممکن است در آینده مواضع محتاطانه‌تری در برابر اسرائیل اتخاذ کنند یا از موقعیت‌های خود تجدید نظر نمایند، به‌خصوص در صورتی که احساس کنند اسرائیل بدون هزینه عمل می‌کند.

پیام برای روند مذاکرات صلح و آزادی گروگان‌ها

کشاندن موضوع به سطح نشست اضطراری بین‌المللی نشان‌ دهنده آن است که قطر و کشورهای منطقه اصرار دارند که مذاکرات نباید تنها قالب دیپلماتیک خشک داشته باشند، بلکه باید ضمانت‌های اجرایی نیز داشته باشد. حمله در میانه مذاکرات، یک سیگنال هشدار است که هر گونه مذاکره بدون امنیت بالا و احترام به تعهدات بین‌المللی می‌تواند آسیب‌پذیر باشد.

خطرات و سناریوهای آینده

احتمال تضعیف اعتماد کشورها به ضمانت‌ها و داوری‌های بین‌المللی، به‌ خصوص اگر حملات مشابه تکرار شوند.

وجود پتانسیل برای تشدید نظامی، به ویژه اگر اقدامات تنبیهی جدی در دستور کار قرار گیرند یا اگر کشورها احساس کنند باید از خود محافظت نمایند.

تهدیدی برای ثبات منطقه‌ای، به دلیل اینکه حمله به خاک یک کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) ممکن است واکنش‌های زنجیره‌ای به دنبال داشته باشد، مخصوصاً در زمینه دفاع مشترک و تعاملات نظامی.

نشست اضطراری عربی-اسلامی در دوحه با خشم عمومی از حمله اسرائیل به مذاکرات صلح در قطر و تأکید بر حمایت از حاکمیت ملی قطر شکل گرفت. شعارها بلند و تکان‌دهنده بود، اما اقدامات عملی ملموس کمتر. با این حال، این اجلاس یک نقطه عطف است؛ از این نظر که نشان داد کشورهای عربی و اسلامی خطرات موجود را جدی می‌دانند و آمادگی بیشتری برای طرح مطالبات حقوقی، دیپلماتیک و احتمالا نظامی دارند.

اگر اسرائیل یا کشوری مشابه، چنین تجاوزهایی را بدون پاسخ عملی ببیند، احتمال تشدید تنش‌ها بسیار بالاست؛ اما اگر نشست‌هایی مانند این موجب ایجاد مکانیزم‌های مشترک دفاعی یا تحریم‌های واضح شود، ممکن است بازدارندگی جدیدی در منطقه شکل بگیرد.