نگاه کردن از پشت عینک شک و بی اعتمادی!

شایانیوز– در روزهای اخیر، توافق میان عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در قاهره و با میانجی‌گری مصر، بازتاب گسترده‌ای در عرصه سیاسی و رسانه‌ای کشور داشته است. این توافق که به‌ویژه بر بازرسی‌های آژانس از تأسیسات هسته‌ای ایران و شفاف‌سازی ذخایر اورانیوم غنی‌ شده تمرکز دارد، با واکنش‌های متنوعی مواجه شده است؛ از انتقادهای شدید برخی چهره‌های اصولگرا گرفته تا تأکید بر شفافیت و اطلاع‌رسانی دقیق از سوی سایر مقامات. نکتهٔ برجسته در این توافق، زمان و شیوهٔ اعلام آن است: انتشار ناگهانی خبر در حالی که روزنامهٔ کیهان تا شنبه تعطیل است و مجلس نیز تا ۵ مهر فعال نیست، پرسش‌هایی را در مورد دلایل تعجیل و تلاش برای کاهش بازتاب رسانه‌ای و کنترل فضای داخلی ایجاد کرده است. برخی تحلیلگران معتقدند سرعت اعلام توافق ممکن است ناشی از نگرانی‌های مقامات در برابر واکنش تندروها و جلوگیری از داغ شدن جنجال داخلی بوده باشد.

حمید رسایی و نگرانی از شفافیت و تجربه برجام

حمید رسایی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) با لحنی انتقادی، از عدم اطلاع‌رسانی پیش از توافق و فقدان شفافیت ابراز تأسف کرده و نوشته است: «برای این شکل از حکمرانی متأسفم!» او همچنین توئیتی منتشر کرد مبنی بر  اینکه مراحل توافق مشابه برجام است! این جمله میزان بی اعتمادی او و این گروه از تندروها را نسبت به برجام نشان می‌دهد. وی با اشاره به اظهارات رافائل گروسی مبنی بر بازرسی از «تمام مراکز هسته‌ای» ایران، به عباس عراقچی انتقاد کرده که در مذاکرات تنها به بازرسی از تأسیسات بوشهر اشاره داشته است؛ در حالی که گروسی از اجازه بازرسی از تمامی مراکز و تأسیسات می‌گوید. رسایی انتشار متن کامل توافق را راهکاری ضروری برای «بستن دهان گروسی» دانسته و تأکید کرده که بدون این شفاف‌سازی، ابهامات و سوءتفاهم‌ها ادامه خواهد یافت. این دیدگاه رسایی، بازتاب دهندهٔ نگرانی‌های گسترده‌ای است که تجربه برجام و ناکامی در رفع کامل ابهامات گذشته ایجاد کرده است؛ او عملاً بر ضرورت اطلاع‌رسانی دقیق، علنی و فوری برای جلوگیری از آسیب‌های سیاسی و امنیتی آینده تأکید دارد.

علی‌اکبر صالحی و انتقاد از محدودیت اختیارات وزیر خارجه 

علی‌اکبر صالحی، وزیر پیشین امور خارجه و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی، نیز در واکنشی تحلیلی و انتقادی، محدود شدن اختیارات وزارت امور خارجه در مذاکرات هسته‌ای را مورد توجه قرار داده است. صالحی با تأکید بر اینکه «یک کمیته بالاسر وزارت خارجه گذاشته‌اند و وزارتخانه محتاط‌تر شده»، این محدودیت‌ها را دلیل کاهش کارآمدی در مدیریت مذاکرات دانسته و بر لزوم استفاده کامل از اختیارات وزارتخانه برای تضمین منافع ملی تأکید کرده است. او در عین حال تأکید دارد که توافق ایران و آژانس فی‌نفسه امری مثبت است، اما راهبرد اجرایی و شیوه حکمرانی وزارت خارجه در نحوه پیشبرد مذاکرات نیازمند اصلاح و دقت بیشتری است. صالحی به‌ویژه به اظهارات لاریجانی در مورد پیگیری مستقیم توافق‌ها از طریق حساب گروسی اشاره کرده و آن را نشانهٔ پیچیدگی و نقش بازیگران متعدد در پشت‌پرده مذاکرات دانسته است.

محمدباقر قالیباف و ضرورت شفافیت و اطلاع‌رسانی به موقع

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، نیز بر اهمیت اطلاع‌رسانی شفاف و ارائه جزئیات دقیق تأکید کرده است. وی در جلسه‌ای با حضور عباس عراقچی، خواستار ارائه اطلاعات جامع در مورد مفاد توافق و فرآیند مذاکرات با آژانس شد و تصریح کرد که شفافیت نه تنها موجب کاهش نگرانی‌های داخلی می‌شود، بلکه می‌تواند ابزار تأثیرگذاری و مدیریت افکار عمومی در سطح بین‌المللی باشد. او در همین راستا عراقچی را برای ارائه توضیحات به نمایندگان ملت، به صحن مجلس فراخواند. موضع قالیباف نشان می‌دهد که بخشی از مجلس و بدنه نخبگانی کشور به دنبال حفظ تعادل میان دیپلماسی فعال و کنترل ابهامات رسانه‌ای هستند و بر این باورند که اطلاع‌رسانی به‌موقع می‌تواند اثرات مثبت توافق را تقویت کند. 

ابعاد سیاسی، دیپلماتیک و داخلی توافق

توافق اخیر میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اگرچه به‌ظاهر با هدف کاهش تنش‌ها و شفاف‌سازی برنامه هسته‌ای انجام شده است، با واکنش‌های متفاوتی مواجه شده که هر یک لایه‌های مختلفی از نگرانی‌های سیاسی، رسانه‌ای و دیپلماتیک را نمایان می‌سازد. برآیند واکنش‌های مثبت و منفی، چند نکته را در مورد این توافق نشان می‌دهد:

1. ابهام در فرآیند مذاکرات و لزوم انتشار متن توافق: انتشار متن کامل توافق می‌تواند پاسخگوی انتقادها، کاهش دهندهٔ شائبه‌ها و جلوگیری‌کننده از سوءتفاهم‌های داخلی و بین‌المللی باشد.

2. محدودیت اختیارات وزارت امور خارجه: چالش‌هایی که صالحی به آن اشاره کرده، نشان‌دهندهٔ نقش بازیگران متعدد و تصمیم‌گیرنده در پشت‌پرده و تأثیر آن بر سرعت و کیفیت مذاکرات است.

3. ضرورت تعادل میان دیپلماسی فعال و اطلاع‌رسانی: همان‌طور که قالیباف و رسایی اشاره کردند، شفافیت و اطلاع‌رسانی به‌موقع می‌تواند اعتماد عمومی را تقویت کند و منافع ملی کشور را در عرصه بین‌المللی حفظ نماید.

4. خطرات احتمالی تجربه برجام: یادآوری تجربه برجام و ناکامی‌های گذشته، لزوم تحلیل دقیق، شفافیت و پیش‌بینی واکنش‌های داخلی و خارجی را بیش از پیش ضروری می‌سازد.

واکنش‌های مختلف چهره‌های سیاسی به توافق اخیر ایران و آژانس، از اصولگرایان تا کارشناسان سابق و نمایندگان مجلس، به‌روشنی نشان می‌دهد که سیاست هسته‌ای ایران همواره در تقاطع منافع ملی، فشارهای داخلی و ملاحظات بین‌المللی قرار دارد. انتشار متن توافق و شفاف‌سازی جزئیات آن، مدیریت فعال دیپلماسی و توجه به نقدهای سازنده، می‌تواند نه تنها مانع سوءتفاهم‌ها و نگرانی‌های غیرضروری شود، بلکه اعتماد عمومی و مشروعیت تصمیم‌گیری‌های راهبردی کشور را تقویت کند. در نهایت، این تعامل پیچیده میان دیپلماسی، رسانه و سیاست داخلی، معیاری برای سنجش بلوغ سیاسی و مدیریتی ایران در عرصه بین‌المللی محسوب می‌شود.