پاسخ سریع، شلیک ارزان؛ لیزرها بازی جنگ را تغییر می‌دهند

به گزارش پارسینه و به نقل از times، هجوم پهپادهایی که سال‌هاست اوکراین را هدف قرار داده‌اند و هفته گذشته وارد خاک لهستان شدند، ارتش‌های ناتو در اروپا را به تکاپو انداخته تا در برابر تهدیدات مشابه، سامانه‌های دفاع هوایی خود را به‌روز کنند. به‌زودی، آن‌ها راه‌حلی جدید در اختیار خواهند داشت: لیزر.

دانشمندان دهه‌هاست در تلاش‌اند تا پرتوهای انرژی متمرکز را به سلاح‌هایی تبدیل کنند که نسبت به موشک‌ها ارزان‌تر و کارآمدتر باشند. اکنون، شمار فزاینده‌ای از کشورها در حال توسعه یا استقرار سامانه‌های دفاع هوایی لیزری هستند و برخی از آن‌ها، مانند اسرائیل و اوکراین، این فناوری را در میدان نبرد به‌کار گرفته‌اند.

یک کشور اروپایی عضو ناتو در حال خرید سامانه دفاع هوایی لیزری از یک شرکت استرالیایی است. به گفته مقامات، کارشناسان و مدیران صنعت، این سامانه یکی از قدرتمندترین سیستم‌های انرژی مستقیم است که تاکنون در بازار جهانی سلاح‌ها عرضه شده و نشانه‌ای از گسترش دسترسی به این فناوری و نقش پررنگ آن در جنگ‌های آینده است.

شرکت استرالیایی Electro Optic Systems این سامانه را با نام «آپولو» معرفی کرده که قادر است در هر دقیقه ۲۰ پهپاد را با هزینه‌ای کمتر از ۱۰ سنت برای هر شلیک نابود کند. قدرت آن با سامانه Iron Beam اسرائیل که برای ارتش این کشور ساخته می‌شود، برابر است.

آندریاس شور، مدیرعامل شرکت، در مصاحبه‌ای گفت: «جنگ اوکراین و غزه نقطه عطفی بودند که همه به این نتیجه رسیدند: وقت عملیاتی‌سازی است. دیگر نباید سال‌ها صرف آزمایش و نمونه‌سازی شود.» او افزود: «برخی مشتریان ما تحت تهدید واقعی هستند و می‌گویند: نمی‌توانیم صبر کنیم، فردا به این فناوری نیاز داریم.» وی از افشای نام کشور خریدار خودداری کرد.

تقاضا برای سامانه‌های دفاع هوایی سال‌هاست در خاورمیانه، شرق آسیا و ایالات متحده بالا بوده است. مبارزان حوثی در یمن از پهپادهای ارزان و موشک‌های کروز برای حمله به اسرائیل و عربستان سعودی استفاده کرده‌اند.

کارشناسان می‌گویند حملات پهپادی پیشرفته در اوکراین به کشورهای اروپایی نشان داد که در صورت عدم تقویت سریع دفاع هوایی، آن‌ها نیز آسیب‌پذیر خواهند بود. چند روز پیش از ورود پهپادهای روسی به فضای هوایی لهستان، مسکو بیش از ۸۰۰ پهپاد انفجاری و فریب‌دهنده را در سراسر اوکراین به پرواز درآورد که بزرگ‌ترین حمله پهپادی این جنگ بود.

برای اروپا، اهمیت این نوع فناوری با آنچه در اوکراین رخ داده، دوچندان شده است. لاشه برخی از پهپادهایی که وارد لهستان شدند، نشان داد که آن‌ها از نوع ارزان‌قیمت «Gerbera» بوده‌اند که معمولاً از تخته‌سه‌لا و فوم ساخته می‌شوند. عبور این پهپادها از سد سامانه‌های چند میلیون دلاری غربی، کمبود دفاع هوایی اروپا در برابر روسیه را آشکار کرد؛ دفاعی که هم محدود است و هم پرهزینه.

سامانه Patriot ساخت آمریکا، قدرتمندترین سامانه دفاع هوایی اوکراین، بیش از یک میلیارد دلار قیمت دارد و ساخت آن سال‌ها طول می‌کشد. این سامانه برای رهگیری موشک‌های ارتفاع بالا طراحی شده و در برابر پهپادهای ارزان‌قیمت و کم‌ارتفاع که به‌صورت انبوه حمله می‌کنند، کارایی محدودی دارد.

سامانه لیزری ۱۰۰ کیلوواتی استرالیا با قیمت حدود ۸۳ میلیون دلار (شامل آموزش و قطعات یدکی) عرضه شده و قرار است تا سال ۲۰۲۸ تحویل داده شود.

در مقابل، دفاع‌های کم‌فناوری مانند استفاده از تور، تیراندازی با سلاح سبک یا ساخت قفس‌های محافظ، که توسط اوکراین و روسیه به‌کار گرفته شده‌اند، بسیار ارزان‌تر هستند اما توان مقابله با حملات سریع و انبوه پهپادهای مسلح را ندارند.

با این حال، لیزرها نیز محدودیت‌هایی دارند. برخی مقامات دفاعی اروپا نسبت به اثربخشی آن‌ها تردید دارند، چرا که عملکردشان تحت تأثیر شرایط جوی مانند باران، مه و رطوبت قرار می‌گیرد. بیشتر سلاح‌های لیزری فعلی بردی در حد چند کیلومتر دارند و قدرت کافی برای مقابله با موشک‌های بالستیک را ندارند.

با این وجود، احتمالاً به‌زودی شاهد استفاده گسترده‌تر از سلاح‌های لیزری پرانرژی در میدان‌های نبرد خواهیم بود.

دیوید سی. استودت، مدیر اجرایی انجمن حرفه‌ای انرژی هدایت‌شده در نیومکزیکو، گفت: «ما در آستانه پذیرش گسترده نظامی این فناوری هستیم.» او افزود: «این یک پیشرفت چشمگیر است که یک کشور ناتو در حال خرید سامانه لیزری از یک تولیدکننده خارجی است.»

استودت، که بیش از ۳۰ سال در زمینه سلاح‌های انرژی هدایت‌شده فعالیت داشته و به ناتو نیز مشاوره داده، گفت: «روند اصلی این است که لیزرهای پرقدرت هرچه سریع‌تر وارد محیط عملیاتی شوند. با توجه به هزینه پایین هر شلیک و قدرت آتش نامحدود، لیزرها تقریباً تنها گزینه موجود هستند.»

لیزرها نخستین‌بار در سال ۱۹۶۰ در ایالات متحده توسعه یافتند و پنتاگون طی یک دهه آن‌ها را در سلاح‌ها آزمایش کرد. این فناوری با استفاده از برق، هدف را با ذرات نور گرم می‌کند تا ذوب، مشتعل یا سوزانده شود.

برخی پروژه‌ها شکست خوردند؛ مانند برنامه Airborne Laser نیروی هوایی آمریکا که هدفش شلیک موشک‌های بالستیک از دماغه یک بوئینگ ۷۴۷ بود، اما به دلیل هزینه بالا در سال ۲۰۱۱ متوقف شد. در مقابل، پروژه‌هایی مانند لیزر ۳۰ کیلوواتی نیروی دریایی آمریکا که در سال ۲۰۱۴ در خلیج فارس استفاده شد، موفقیت‌آمیز بودند.

طبق گزارش خدمات تحقیقاتی کنگره، ارتش آمریکا در حال توسعه سلاحی با قدرت یک مگاوات تا سال آینده است که بتواند موشک‌های بالستیک و هایپرسونیک را هدف قرار دهد. لیزر ۱۰۰ کیلوواتی فعلی بیشتر برای مقابله با پهپادها، توپخانه و خمپاره‌ها مناسب است.

بر اساس گزارش سال ۲۰۲۳ دفتر حسابرسی دولت آمریکا، پنتاگون سالانه حدود یک میلیارد دلار برای توسعه سلاح‌های لیزری هزینه می‌کند.

ایالات متحده و اسرائیل، به دلیل نگرانی از سوءاستفاده دشمنان، فروش بیشتر سلاح‌های لیزری پرانرژی را در بازار جهانی ممنوع کرده‌اند. این محدودیت‌ها در مورد سایر کشورهایی که فناوری مشابهی دارند نیز صدق می‌کند.

یووال استینیتز، رئیس شرکت تسلیحاتی اسرائیلی Rafael، در انتظار تأیید وزارت دفاع اسرائیل برای فروش سلاح‌های لیزری به متحدان است. یکی از این سامانه‌ها، Iron Beam، قرار است طی ماه‌های آینده به ارتش اسرائیل تحویل داده شود. دو نسخه کوچک‌تر آن که برای مقابله با پهپادهای حزب‌الله استفاده شده‌اند، در نمایشگاه‌های تسلیحاتی به نمایش درآمده‌اند.

استینیتز پیشنهاد کرده نام Iron Beam به «Laser Dome» تغییر یابد. این سامانه لایه‌ای جدید در سپر دفاع هوایی اسرائیل در برابر حملات کوتاه و میان‌برد خواهد بود و در کنار سامانه Iron Dome، که طی دو سال گذشته نزدیک به ۴۰ هزار موشک را رهگیری کرده، عمل خواهد کرد.

او گفت: «در دهه‌های آینده، این فناوری انقلابی کامل در تاریخ جنگ خواهد بود. این فقط آغاز آغاز است.»

در اروپا، این تحول ممکن است ضروری‌تر باشد؛ جایی که جنگ روسیه مرزهای ناتو را به چالش کشیده و رئیس‌جمهور ترامپ نیز به‌نظر می‌رسد بخشی از حمایت‌های دفاعی آمریکا را کاهش دهد.

آندریاس شور از شرکت استرالیایی گفت: «کاملاً واضح است که همه دولت‌های اروپایی در حالت اضطراب هستند، چون ترامپ اعلام کرده: باید خودتان مراقب خودتان باشید. بنابراین اروپایی‌ها به‌دنبال راه‌حل‌های مستقل خود هستند.»