خورشید در اعتدال پاییزی و تعادل روز و شب/رویت هلال ربیع‌الثانی در شامگاه اول مهر

باشگاه خبرنگاران جوان؛ منصوره شوشتری* – سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم در تشریح رویداد‌های نجومی هفته پیش‌رو گفت: رسیدن خورشید به اعتدال پاییزی، مقارنه ماه و مریخ و فرصت مناسب رصد و عکاسی از این دو جرم درخشان در آسمان در کنار رویت هلال ماه ربیع‌الثانی در شامگاه اول مهر مهم‌ترین پدیده‌های آسمان شب طی این هفته است.

کاظم کوکرم در گفت‌و‌گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، در مورد پدیده نجومی هفته پیش‌رو (۳۱ شهریور تا هفتم مهر) افزود: اولین رویداد نجومی روز دوشنبه سی و یکم شهریور اتفاق می‌افتد و در آن خورشید به نقطه اعتدال پاییزی می‌رسد. این پدیده نجومی ساعت ۱۸ و ۱۹ دقیقه به وقت جهانی و ساعت ۲۱ و ۴۹ دقیقه به وقت ایران در سی و یکم شهریور رخ می‌دهد.

دوشنبه؛ خورشید در اعتدال پاییزی

وی در توضیح بیشتر درباره اعتدال پاییزی افزود: در این رویداد نجومی خورشید در نقطه اعتدال پاییزی قرار می‌گیرد که این نقطه درست مقابل نقطه اعتدال بهاری است که خورشید در لحظه نوروز به آنجا می‌رسد؛ نقطه اعتدال پاییزی در محل برخورد دایرة البروج و خط استوای سماوی قرار دارد؛ به گونه‌ای که خورشید از نیمکره شمالی آسمان به سمت نیمکره جنوبی در حال انتقال است. روزی که خورشید به این نقطه می‌رسد؛ یعنی معمولاً روز‌های ۳۱ شهریور یا یکم مهرماه، خورشید روی استوای آسمان قرار می‌گیرد و به این ترتیب از هر دو نقطه قطب شمال آسمان و قطب جنوب آسمان فاصله یکسانی دارد.

این منجم آماتور افزود: مانند لحظه تحویل سال که در جریان آن خورشید به نقطه اعتدال بهاری می‌رسد، لحظه رسیدن خورشید به نقطه اعتدال پاییزی را هم می‌توان لحظه خاصی در نظر گرفت ولی، چون اهمیت آیینی ندارد، کمتر به آن اشاره می‌کنیم. بر این اساس خورشید امروز (دوشنبه، ۳۱ شهریور) ساعت ۲۱:۴۹ دقیقه خورشید روی نقطه اعتدال پاییزی قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: طول شب و روز وقتی خورشید در نقطه اعتدال پاییزی یا اعتدال بهاری است، تقریباً یکسان است. همان چیزی که دقیقاً این روز‌ها شاهد هستیم حوالی ساعت ۶ عصر هوا تاریک می‌شود و ۶ صبح هم هوا روشن می‌شود و ۱۲ ساعت روز است و خورشید بالای افق است و تقریباً ۱۲ ساعت هم خورشید را زیر افق داریم.

سه‌شنبه؛ رؤیت هلال جوان ربیع‌الثانی ۱۴۴۷ ه. ق.

سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ادامه داد: رویداد بعدی رویت هلال ماه ربیع الثانی است که در شامگاه بیست و نهم ربیع الاول (برابر با سی و یکم شهریور) مشاهده نمی‌شود و بنابراین ماه ربیع‌الاول ۳۰ روزه خواهد شد و در شامگاه یکم مهرماه می‌توانیم هلال اول ماه ربیع‌الثانی را مشاهده کنیم.

چهارشنبه؛ مقارنه ماه و مریخ

به گفته وی شامگاه دوم مهر رویداد نجومی بعدی هفته پیش رو رخ می‌دهد که مقارنه ماه و مریخ است. در این روز هلال ماه را در شرایطی در غروب می‌بینیم که اندکی بالاتر از آن و سمت راستش می‌توانیم مریخ را در افق کنار ماه مشاهده کنیم. رویدادی که منظره زیبایی را برای رصد و عکاسی خلق می‌کند و مقارنه ماه و مریخ در جهت جنوب غربی و با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است.

نمای شبیه‌سازی‌شده از مقارنه هلال ماه و مریخ در شامگاه ۲ مهر، افق جنوب غربی پس از غروب خورشید

شنبه؛ مقارنه ماه و ستاره قلب العقرب

کوکرم ادامه داد: رویداد بعدی در شامگاه شنبه، پنجم مهر مقارنه ماه و ستاره قلب العقرب در صورت فلکی عقرب خواهد بود. در این رویداد در سمت راست و اندکی بالاتر از ماه، ستاره درخشانی را با چشم غیرمسلح خواهیم دید که رنگ آن به زرد یا نارنجی میل می‌کند. این ستاره سرخ‌رنگ، ابرغول سرخی به نام قلب العقرب است. این هم فرصت خوبی برای پیدا کردن موقعیت برج عقرب در آسمان شب است.

نمای شبیه‌سازی‌شده از مقارنه ماه و ستاره سرخ قلب‌العقرب در شامگاه ۵ مهر، رو به افق جنوب غربی

وی در پایان تاکید کرد: با اینکه در گذشته طالع‌بینان معتقد بودند قرار گرفتن ماه در برج عقرب بدشگون است، امروزه می‌دانیم این تصورات مربوط به دورانی بود که ما ستاره‌ها را نمی‌شناختیم و از فواصل آنها اطلاعی نداشتیم و امروزه می‌دانیم وقتی ماه در این صورت فلکی قرار می‌گیرد، تفاوتی با عبور ماه از مقابل ستاره‌های سایر صور فلکی ندارد، جز اینکه می‌توانیم به پیشینه‌های تاریخی و باور‌های سنتی مربوط به عبور ماه از کنار ستاره‌ها دقت کنیم. فراموش نکنیم که فاصله ماه تا زمین حدود ۳۸۰ هزار کیلومتر است، در حالیکه فاصله زمین تا ستاره قلب العقرب بیش از ۵۰۰ سال نوری است، بنابراین این دو جرم هیچ ارتباط فیزیکی در آسمان شب ندارند که قرارگیری ظاهری‌شان در کنار هم بتواند اتفاقی واقعی را در دنیای ما رقم بزند.

* کارشناس علم و فرهنگ