چشمان بیدار زمین در دل سیارات | نگاهی به مدارگردهایی که در دل منظومه شمسی هستند

همشهری آنلاین، فرخنده رفائی: مدارگردها (Orbiters) فضاپیماهایی هستند که به‌جای فرود روی سطح سیاره، وارد مدار آن می‌شوند و از فاصله نزدیک به‌صورت پیوسته داده‌های تصویری، طیفی، میدان‌مغناطیسی و راداری جمع‌آوری می‌کنند. این مأموریت‌ها برای نقشه‌برداری سطح، بررسی جو، اندازه‌گیری میدان‌های مغناطیسی و ردیابی فعالیت‌های ژئوفیزیکی سیارات اهمیت بسیاری دارند و تاکنون نیز اطلاعات مهمی را به زمین فرستاده‌اند. مزیت اصلی‌ مدارگردها عمر عملیاتی طولانی و توانایی پشتیبانی ارتباطی از فضاپیماهای سطحی است.

چرا مدارگردها مهم هستند؟

مدارگردها از دهه۱۹۶۰تا امروز با چرخش به دور سیارات منظومه شمسی پایه‌گذار بسیاری از کشفیات علمی بوده‌اند؛ از شناسایی آب در قطب‌های ‌ماه و مریخ گرفته تا درک بهتر از ساختار میدان‌های مغناطیسی سیاره‌ها. مدارگردها معمولا طول عمر بالاتری نسبت به کاوشگرهای سطحی یعنی فرودگرها (Landers) یا خودروهای روباتیک (Rovers) دارند و می‌توانند سال‌ها داده‌برداری مداوم انجام دهند.

مریخ، رکورددار مدارگرد

مریخ، مشتری، زهره، عطارد و زحل، سیاراتی هستند که تاکنون مدارگردهای زیادی را در مدار خود دیده‌اند، اما مریخ رکورددار است. از دهه ۱۹۶۰ تا امروز مأموریت‌های تحقیقاتی زیادی درباره مریخ انجام شده و به‌طور مشخص در چند دهه اخیر بیش از ده‌ها مدارگرد به این سیاره رسیده‌اند که برخی از آنها همچنان در حال کار هستند. در مجموع تاکنون بیش از ۳۰ مدارگرد علمی بزرگ برای اجرام منظومه شمسی پرتاب شده است. سهم اصلی این مأموریت‌ها متعلق به ناسا است، اما اروپا، روسیه، ژاپن، هند و امارات هم حضور پررنگی در این رقابت فضایی پیدا کرده‌اند. در سال‌های آینده نیز، مأموریت‌های بیشتری برای مدارگردهای مریخ، زهره و مشتری طراحی شده و حتی ایده‌هایی برای مدارگردهای اورانوس و نپتون هم مطرح شده است تا درک ما از سیاره‌های منظومه شمسی کامل‌تر شود.

بیشتر بخوانید:

دستاوردهای مدارگردها

• نقشه‌برداری دقیق از سطوح سیارات
• کشف آب یخ‌زده و شواهد احتمالی از اقیانوس‌های زیرسطحی
• بررسی جو سیاره‌ها و تغییرات اقلیمی
• ارسال نمونه‌های سیارک‌ها به زمین

فهرست مهم‌ترین مدارگردهای سیاره‌ای

مریخ
• Mars Odyssey _ پراب توسط ناسا(سازمان فضایی آمریکا) در سال ۲۰۰۱ _ ماموریت: نقشه‌برداری ترکیب سطح و ذخایر یخ.
• Mars Express_ پرتاب توسط آژانس فضایی اروپا در سال ۲۰۰۳_ ماموریت: کشف نشانه‌های آب مایع زیرسطحی.
• MRO _ پرتاب توسط ناسا در سال ۲۰۰۵ _ ماموریت: ارسال تصاویر فوق‌ وضوح و رادار زیرسطحی
• MAVEN _ پرتاب توسط ناسا در سال ۲۰۱۳_ ماموریت: بررسی فرار جو و تاریخ اقلیمی
• Trace Gas Orbiter_ پرتاب توسط آژانس فضایی اروپا و روسیه در سال ۲۰۱۶_ ماموریت: تحلیل گازهای کمیاب جو و پشتیبانی ارتباطی
• Hope_ پرتاب توسط امارات در سال ۲۰۲۰_ ماموریت: مطالعه جامع اقلیم و چرخه فصل

زهره
• Magellan _ پرتاب توسط ناسا در سال ۱۹۸۹ _ ماموریت: نقشه‌برداری راداری کامل سطح سیاره
• Venus Express _ پرتاب توسط آژانس فضایی اروپا در سال ۲۰۰۵ _ ماموریت: مطالعه جو غلیظ و اقلیم زهره
• Akatsuki_ پرتاب توسط ژاپن در سال ۲۰۱۰ _ ماموریت: بررسی ابرها و بادهای سریع سیاره

مشتری
• Galileo _ پرتاب توسط ناسا در سال ۱۹۸۹ _ ماموریت: بررسی شواهد مبنی بر وجود اقیانوس‌های زیرسطحی
• Juno _ پرتاب توسط ناسا در سال ۲۰۱۱ _ ماموریت: مطالعه میدان مغناطیسی و جو ژرف.
• JUICE_ پرتاب توسط آژانس فضایی اروپا در سال ۲۰۲۳ _ ماموریت: تمرکز بر قمرهای یخی مشتری

عطارد
• MESSENGER پرتاب توسط ناسا در سال ۲۰۰۴ _ ماموریت: نقشه‌برداری کامل سطح و مطالعه میدان مغناطیسی
• BepiColombo _ پرتاب توسط آژانس فضایی اروپا و ژاپن در سال ۲۰۱۸ _ ماموریت: بررسی ساختار درونی و مغناطیسی سیاره

زحل
• Cassini – پرتاب توسط ناسا و آژانس فضایی اروپا در سال ۱۹۹۷ _ماموریت: کشف آب‌فشان‌های انسلادوس و دریاچه‌های متان تیتان