همشهری آنلاین – محمد سرابی: پیش‌سازهای داروی‌های مسکن از معدود مواد شیمیایی بودند که در ایران نه تولید و نه از مسیر گمرک وارد می‌شدند بلکه خودشان به زور از مرز می‌گذشتند تا به درون کشور برسند. حالا در این زمینه هم ناترازی داریم و تریاک کافی کشف نمی‌شود.
واردات از راه قاچاق
سه دهه قبل عمده مواد مخدر که قاچاقچیان از مرزهای شرقی وارد می‌کردند، تریاک بود. کشفیات تریاک طی مراسمی سوزانده می‌شدند اما بخشی از آن‌ها تحت نظارت پلیسی و قضایی، به شرکت‌های داروسازی فرستاده می‌شد.
داروهای مسکن در ایران پرمصرف هستند. سازمان غذا و دارو در سال ۱۳۹۳ استامینوفن را از پرمصرف‌ترین داروها اعلام کرد. تا سال ۱۴۰۳ هم استامینوفن و قرص سرماخوردگی بزرگسالان همچنان در بین ۱۰ داروی پرمصرف ایرانی بودند. مرفین و مواد مشابه آن مانند کدئین و تبائین که در ترکیب این قرص‌ها استفاده می‌شود بیشتر از کشفیات تریاک به دست می‌آمد.
از مدتی قبل الگوی اعتیاد در ایران تغییر کرد. ابتدا کراک و بعد شیشه وارد بازار شد. نسل جوان به سراغ حشیش و گل رفت. در مقابل؛ بنا به اعلام ستاد مبارزه با مواد مخدر، هم کشفیات تریاک قاچاق کمتر شد و هم ناخالصی‌های آن افزایش پیدا کرد تا جایی که خلوص مواد مخدر از ۲۵ درصد به ۱۰ درصد رسیده است. حالا صنعت داروسازی دو راه پیش رو دارد یا اینکه پیش‌سازها داروهای مسکن را از کشورهای دیگر خریداری کند یا اینکه آن را در داخل کشور تولید کند.
حسین ذوالفقاری، دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در این‌باره گفته است: «اکنون شرکت‌های دارویی و وزارت بهداشت درباره تأمین مخدرهای مورد نیاز برای تولید دارو به صراحت اعلام نیاز کرده‌اند. عده‌ای به اشتباه می‌گویند که قصد دارند کشت موادمخدر را در کشور آزاد کنند درصورتیکه این برداشت غلطی است زیرا شقایق الی‌فرا توسط کشاورزان قابل استحصال نیست.» فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت نیز از تولید داخلی خشخاش به جای واردات آن سخن گفت و اسحاق اسماعیلی رئیس اداره دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو نیز تاکید کرد که ماده ۴۱ قانون مبارزه با مواد مخدر، به وزارت بهداشت اجازه می‌دهد تا در مواقع نیاز برای درمان، دارو، تحقیقات و مسائل پزشکی، درخواست کشت خشخاش را مطرح کند و وزارت کشاورزی نیز مکلف به کاشت آن است.
الی‌فرا را نمی‌شود تیغ زد
از قرن‌ها قبل تولید کنندگان تریاک، گیاه خشخاش را در مزارع بزرگ می‌کاشتند و شیره آن را با وسایل ابتدایی استخراج و آماده سازی می‌کردند. شقایق الی‌فرا با دیگر گونه‌های خشخاش تفاوت دارد و نمی‌شود با تیغ‌زدن از آن تریاک به دست آورد. برای استخراج ماده افیونی درون این گیاه، باید محصول را به صورت صنعتی برداشت کرد و به کارخانه فرستاد. مرفین موجود در الی‌فرا کم است و برای تولید سنتی تریاک کاربرد ندارد.
در سال ۵۷ نزدیک ۳۰ هزار هکتار خشخاش در ایران کاشته و مواد دارویی از آن استخراج می‌شد. بعد از انقلاب اسلامی این کار کاملا متوقف و مزارع نابود شدند. در سال ۱۳۸۳ مجمع تشخیص مصلحت نظام، کشت شقایق الی‌فرا برای استفاه دارویی را تصویب کرد. از همان سال موضوع کاشت این گیاه بارها از طرف مسئولان ارشد بیان ولی هیچ گاه اجرا نشد. برخی منتقدان می‌پرسند در شرایطی که زنجیره توزیع دارو و شیرخشک دائما دچار مشکل می‌شود آیا می‌شود اطمینان داشت که تولید داروی مسکن از شقایق الی‌فرا همیشه تحت نظارت باقی بماند؟ با توجه به تبلیغات منفی و فضای به وجود آمده، آیا در آینده ایران متهم به تولید مواد مخدر نخواهد شد؟
اطلاعات درباره الی‌فرا کم است
با وجود اینکه تریاک همچنان در رتبه اول مواد مخدر مصرفی ایران قرار دارد، در فرهنگ عمومی؛ مواد مخدر آنقدر ناپسند است که حتی طرح موضوع کاشت شقایق الی‌فرا هم با واکنش روبه‌رو می‌شود. عباس دیلمی زاده مدیرعامل جمعیت تولد دوباره که در حوزه ترک اعتیاد فعالیت می‌کند در این‌باره به همشهری می‌گوید: «در فرهنگ عمومی ما اطلاعات کافی درباره این مساله وجود ندارد و نگرانی‌ها هم به دلیل کمبود اطلاعات است. میزان کشفیات مواد مخدر کاهش پیدا کرده است اما نیازهای دارویی همچنان وجود دارد. بهداشت و درمان نیاز به این داروها دارد در حالی که واردات مواد اولیه ساده نیست. اگر از کشورهای دیگر تضمینی برای واردات آسان، کافی و اقتصادی داشته باشیم می‌توانیم مواد مورد نیاز را وارد کنیم اما در غیراینصورت باید به کاشت و تولید بپردازیم.»
ماجرای قاچاق، واردات و تولید مرفین همچنان ادامه دارد. شقایق الی‌فرا در کشورهایی مانند اسپانیا و استرالیا برای تولید دارو کاشته می‌شود. فصل کاشت این گیاه اواخر تابستان و اوایل پاییز است و بذر آن را باید وارد کرد به همین دلیل تولید کنندگان دارو، اصرار دارند که کاشت هرچه زودتر شروع شود.
بیشتر بخوانید: مخدرهای جدید، مهلک و مرگساز
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0