آیا بریکس و شانگهای به کمک ایران در تحریم‌ها می‌آیند؟

همشهری آنلاین – گروه سیاسی: بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، بار دیگر فشارهای بین‌المللی بر اقتصاد ایران را تشدید کرده‌اند. تهران تلاش دارد با تکیه بر عضویت در بریکس و سازمان همکاری شانگهای، پیام دهد که تنها نیست و مسیرهایی برای خنثی کردن محدودیت‌ها در اختیار دارد. تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در چارچوب مکانیسم موسوم به «ماشه» فعال شدند و محدودیت‌های تازه‌ای بر صادرات نفت، دسترسی بانکی و سرمایه‌گذاری خارجی ایران تحمیل می‌کنند. همزمان، تهران تلاش کرده است با تکیه بر دو بلوک مهم شرقی ـ سازمان همکاری شانگهای و بریکس ـ به جامعه جهانی پیام دهد که تنها نمانده و مسیرهایی برای خنثی کردن فشارها در اختیار دارد. پرسش محوری این است که آیا وعده‌های مطرح‌شده در اجلاس‌های اخیر شانگهای و بریکس، ظرفیت آن را دارند که به‌طور واقعی جای خالی تعامل اقتصادی ایران با غرب را پر کنند؟

وعده‌های بریکس

در نشست اخیر بریکس، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به صراحت گفت: «بریکس می‌تواند یک سازوکار پشتیبانی مشترک برای محافظت از اعضایش در برابر تحریم‌های غیرقانونی ایجاد کند تا اقتصاد کشورها بتواند بدون فشار سیاسی ناعادلانه رشد کند». او همچنین پیشنهاد داد این اتحادیه اقتصادی، یک مکانیسم عملیاتی برای مقابله با فشارهای واشنگتن به وجود آورد.

شانگهای؛ وعده یک بانک مشترک

اجلاس ۲۰۲۵ سازمان همکاری شانگهای، یکی از پرحاشیه‌ترین نشست‌های سال‌های اخیر بود. به نوشته پایگاه بانکدار بین‌المللی (International Banker)، نتیجه مهم این اجلاس تصویب طرح ایجاد «بانک توسعه سازمان همکاری شانگهای» بود. هدف این نهاد، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشترک و تقویت همکاری‌های اقتصادی میان اعضاست. برای ایران، که درگیر محدودیت‌های بانکی ناشی از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل شده، چنین بانکی می‌تواند در تئوری یک نقطه امید باشد.

اما پرسش کلیدی آن است که این وعده تا چه حد عملی خواهد شد. تحلیل اندیشکده کشورداری مسئولانه درباره اجلاس اخیر شانگهای توضیح می‌دهد که چین نقش فعالی در پیشبرد ابعاد اقتصادی این سازمان داشته و تلاش کرده پروژه‌های زیرساختی و اتصال منطقه‌ای را محور قرار دهد.

چشم‌انداز آینده

ایران با این عضویت‌ها تلاش کرده مشروعیت بین‌المللی خود را تقویت کند و این پیام را به طرف مقابل مخابره کند که انزوا را نمی‌پذیرد. بازگشت تحریم‌های سازمان ملل بار دیگر این پرسش را مطرح می‌کند که کشورهای عضو سازمان‌های شرقی تا چه به ایده عملکرد مستقل سیاسی و اقتصادی از آمریکا نزدیک شده‌اند؟ آسیا تایمز هنگ‌کنگ نوشته است برای اینکه بریکس یا شانگهای واقعا بتوانند جایگزین روابط اقتصادی ایران با غرب شوند، نیازمند تحولات ساختاری و تعهدات جدی‌تر از سوی اعضا هستند.