محیط زیست و سکونتگاه‌های انسانی دو روی سکه‌اند

 آرمان خورسند، رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست، در مراسم بزرگداشت روز جهانی اسکان بشر با قرائت پیام «شینا انصاری»، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اهمیت روز جهانی اسکان بشر گفت: این روز فرصتی است برای تأمل در رابطه میان انسان، محیط زیست و فضاهای زیستی که ما در آن زندگی می‌کنیم.

وی افزود: روز جهانی اسکان بشر دهه‌هاست که در نخستین دوشنبه ماه اکتبر با ابتکار سازمان ملل متحد گرامی داشته می‌شود و این فرصت یادآور این نکته بنیادین است که مسکن، نه تنها یک نیاز فیزیکی، بلکه یک حق انسانی و اجتماعی است. سازه‌ای که بیش از یک سازه فیزیکی، باید تأمین‌کننده نیازهای معنوی انسان به مامن و محل آرامش باشد.

خورسند تأکید کرد: حق بر سکونتگاه مناسب و ایمن در بستر شهرها تنها زمانی تحقق می‌یابد که محیط زیست پیرامون آن پایدار، ایمن و سالم باشد. سه‌گانه آب، خاک و هوا مانند مثلثی تأثیرگذار بر همه وجوه زیست شهری سایه می‌افکند و تصور شهرها مستقل از سپهر محیط زیستی حاکم بر آن هرگز ممکن نیست.

وی گفت: شهرها به عنوان مرکز زندگی انسانی، امروزه بیش از هر زمان دیگری با چالش‌های چندوجهی روبه‌رو هستند؛ رشد شتابان جمعیت شهری، مصرف فزاینده انرژی، آلودگی هوا، بحران پسماند، کمبود منابع آب، فرسایش خاک، فرونشست زمین و پدیده تغییر اقلیم، تنها بخشی از این تهدیدات‌اند. در چنین شرایطی، اگر توسعه شهری بدون رویکرد محیط زیستی ادامه یابد، سکونتگاه‌های انسانی نه مظهر رفاه و آرامش، بلکه منشأ بحران خواهند شد.

خورسند افزود: بازتاب این معنا حتی در انتخاب عنوان امسال روز جهانی هبیتات یعنی، پاسخ به بحران‌های شهری به وضوح لمس می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای مستقیماً از فعالیت‌های شهری ناشی می‌شود و بارگذاری نامناسب جمعیتی، بحران خشکسالی و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی منتج به فرونشست و تولید فزاینده پسماند، مسئولیت ما را در برنامه‌ریزی و عمل مشترک دوچندان می‌سازد.

وی ادامه داد: مفهوم «شهر پایدار و مقاوم» می‌تواند محوری منطقی در سیاست‌گذاری‌ها قرار گیرد. افق دست‌یابی به شهرهایی که در برابر تهدیدات اقلیمی تاب‌آور باشند و عدالت اجتماعی، سلامت عمومی و کیفیت زیست را برای شهروندان تضمین کنند، باید در برنامه‌های توسعه شهری مدنظر قرار گیرد.

رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: تجربه‌های موفق در جهان نشان می‌دهد که پیوند میان برنامه‌ریزی شهری و حفاظت از محیط زیست تنها از مسیر حکمرانی یکپارچه شهری، مشارکت مردم و هم‌افزایی میان بخش‌های دولتی و خصوصی حاصل می‌شود. سیاست‌های ملی باید بر پایه داده‌های علمی، ارزیابی‌های زیست‌محیطی و برنامه‌ریزی بلندمدت شکل گیرد.

وی ادامه داد: در کشور ما، مفهوم توسعه پایدار شهری می‌تواند با اتکا بر ظرفیت‌های بومی، دانش فنی و فرهنگ غنی ایرانی، راهگشای آینده‌ای سبزتر و متوازن‌تر باشد. از احیای بافت‌های فرسوده و مدیریت منابع طبیعی گرفته تا کنترل آلودگی هوا و پسماند، و نیز بخش کشاورزی و صنعت، همه نیازمند سیاستی هماهنگ و مبتنی بر اصول علمی است.

خورسند تصریح کرد: باید بپذیریم که محیط زیست و سکونتگاه‌های انسانی دو حوزه جدا از یکدیگر نیستند، بلکه دو روی یک سکه‌اند. نگاه زینتی و مانع‌بینی محیط زیست، دهه‌هاست در سپهر مفهوم توسعه در کشور، زمینه‌ساز آسیب‌های فراوان و بعضاً غیرقابل بازگشت شده است. تعبیری مانند محیط ایست سال‌هاست که به طنز و جد بارها در ادبیات سیاسی ما به کار گرفته شده و نمادی از شتاب‌زدگی برای توسعه فیزیکی بدون توجه به الزامات محیط زیستی است.

وی افزود: درک و باور این نکته ضروری است که محیط زیست سالم، پیش‌شرط توسعه شهری پایدار و ابزار حفاظت از محیط زیست است. بی‌توجهی به این پیوند می‌تواند به فروپاشی تعادل اکولوژیکی و اجتماعی منجر شود. سرمایه‌گذاری در شهرهای پایدار و زیست‌پذیر نه تنها حفاظت از طبیعت، بلکه تضمین عدالت بین‌نسلی است؛ عدالت میان انسان امروز و انسان فردا.

رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: مسئولیت ما تنها مدیریت منابع نیست، بلکه حفظ میراث طبیعی و زیستی برای آیندگان است. هر تصمیمی در حوزه شهرسازی و محیط زیست، اثری ماندگار بر زمین خواهد گذاشت و تاریخ درباره آن داوری خواهد کرد.

خورسند در پایان با قرائت پیام رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: باشد که روز جهانی اسکان بشر، الهام‌بخش تعهدی تازه برای ساختن شهری سبز، عادلانه و در هماهنگی با طبیعت باشد.