نظام بانکی در تنگنا / آینده وام ازدواج و فرزندآوری در خطر است!

بانک مرکزی هفته گذشته جدیدترین گزارش از پرداخت وام ازدواج و فرزندآوری در سال ۱۴۰۴ را منتشر کرد که بر اساس آن، شبکه بانکی ایران از ابتدای سال جاری تا ۱۵ مهرماه، بیش از ۱۳۶ هزار میلیارد تومان تسهیلات ازدواج و فرزندآوری به بیش از ۶۰۲ هزار متقاضی پرداخت کرد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که عملکرد بانک‌ها در زمینه پرداخت وام ازدواج ۱۱ درصد و در پرداخت تسهیلات فرزندآوری ۱۰ درصد بیشتر از دوره مشابه سال قبل بوده است.

با وجود این، بررسی‌ها حاکی از آن هستند که بهبود عملکرد بانک‌ها در پرداخت وام ازدواج و فرزندآوری کفاف تقاضای شدید برای این تسهیلات را نداده و بانک‌ها با صفی میلیونی از متقاضیان تسهیلات ازدواج و فرزند مواجه هستند؛ اما آیا منابع در نظر گرفته شده در بودجه ۱۴۰۴ برای تامین وام متقاضیان در صف کافی است؟

آمار پرداخت وام ازدواج و فرزندآوری در ۶ ماهه ۱۴۰۴

بر اساس آمار بانک مرکزی در ۶ ماهه ۱۴۰۴ بانک‌ها به ۳۹۱ هزار و ۸۵۸ نفر از متقاضیان، بیش از ۹۷ هزار و ۸۱۱ میلیارد تومان وام ازدواج پرداخت کردند. به این ترتیب، میانگین مبلغ وام ازدواج پرداخت شده به هر فرد، معادل ۳۳۵ میلیون تومان بود.

از سوی دیگر، طی همین مدت ۲۴۰ هزار و ۶۶۱ نفر از واجدان شرایط وام فرزندآوری، بیش از ۲۱ هزار و ۹۵۰ میلیارد تومان تسهیلات از بانک‌ها دریافت کردند که میانگین مبلغ دریافتی هر یک از آنها به ۹۱ میلیون تومان می‌رسید.

صفر کردن صف وام ازدواج و فرزندآوری چقدر منابع نیاز دارد؟

بخش دیگری از گزارش بانک مرکزی به صف دریافت تسهیلات ازدواج و فرزندآوری اختصاص دارد که بر اساس آن در پایان شهریورماه امسال، ۵۴۱ هزار و ۲۱۵ نفر در صف وام ازدواج و ۵۳۴ هزار و ۶۲۳ نفر در صف وام فرزندآوری حضور داشتند.

محاسبات نشان می‌دهند حتی اگر بر فرض محال، تا پایان سال ۱۴۰۴ هیچ متقاضی جدیدی به فهرست انتظار وام ازدواج و فرزندآوری اضافه نشود، بانک‌ها برای صفر کردن صف وام ازدواج به ۱۸۱ هزار و ۳۷۸ میلیارد تومان منابع نیاز دارند و جمع کردن صف وام فرزندآوری نیز نیازمند بیش از ۴۸ هزار و ۷۶۱ میلیارد تومان منابع است.

کسری ۸۰ هزار میلیارد تومانی بانک‌ها برای جمع کردن صف وام ازدواج و فرزندآوری

در شرایطی که محاسبات نشان می‌دهند که بانک‌ها برای صفر کردن صف وام ازدواج و فرزندآوری تا پایان سال به حدود ۲۳۰ هزار میلیارد تومان منابع نیاز دارند، بررسی قانون بودجه ۱۴۰۴ حاکی از آن است که منابع در نظر گرفته شده برای پرداخت این تسهیلات بسیار کمتر از این مبلغ است.

بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۴ بانک مرکزی موظف است حداقل ۲۷۰ هزار میلیارد تومان برای پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج، فرزندآوری و ودیعه، خرید یا ساخت مسکن اختصاص دهد. همچنین طبق آمارهای بانک مرکزی در ۶ ماهه نخست امسال حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان وام ازدواج و فرزندآوری پرداخت شده است.

به این ترتیب تنها حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از تکالیف پرداخت وام ازدواج و فرزندآوری بر دوش بانک‌ها باقی مانده و حتی با در نظر گرفتن فرض اضافه نشدن به متقاضیان این تسهیلات و نادیده گرفتن باقی تسهیلات تکلیفی بر دوش بانک‌ها، آنها برای صفر کردن صف وام ازدواج و فرزندآوری بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان کسری منابع دارند.

زنگ خطر ناکارآمدی سیاست‌های حمایتی در حوزه ازدواج و فرزندآوری

به نظر می‌رسد تداوم صف‌های طولانی دریافت وام ازدواج و فرزندآوری بیش از آنکه ناشی از کم‌کاری شبکه بانکی باشد، ریشه در شکاف میان منابع تکلیف شده از سوی دولت و مجلس و حجم واقعی تقاضا دارد.

افزایش نرخ تورم و رشد هزینه‌های ازدواج و فرزندآوری موجب شده است تا شمار متقاضیان این تسهیلات در سال‌های اخیر به‌طور چشمگیری افزایش یابد اما از سوی دیگر، منابع قرض‌الحسنه بانک‌ها رشد متناسبی نداشته‌اند.

علاوه بر آن، الزام بانک‌ها به اجرای هم‌زمان چندین طرح تسهیلات تکلیفی، از جمله وام‌های مسکن و اشتغال، باعث فشار مضاعف بر منابع محدود آنها شده و روند پرداخت را کند کرده است. در نتیجه، صف‌های طولانی نه‌تنها نشانگر تقاضای فزاینده برای حمایت‌های مالی دولت هستند، بلکه از ناهماهنگی میان سیاست‌های تکلیفی و توان واقعی نظام بانکی حکایت دارند؛ وضعیتی که در صورت تداوم، می‌تواند کارآمدی سیاست‌های حمایتی در حوزه ازدواج و فرزندآوری را زیر سوال ببرد.