تالار دوم؛ آزمون واقعی بانک مرکزی در برابر نوسانات بازار ارز/ اگر بانک مرکزی ارز کافی نداشته باشد، بازار آزاد دوباره فعال می‌شود

در تازه‌ترین اقدام سیاستی، بانک مرکزی از آغاز به کار «تالار دوم مرکز مبادله ارز و طلا» خبر داد؛ تالاری که با هدف سامان‌دهی معاملات خرد ارزی، ایجاد شفافیت در جریان مبادلات و کاهش فشار بر بازار غیررسمی از دوازدهم خرداد فعالیت خود را آغاز کرده و تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی اداره می‌شود.

به‌موازات این تصمیم، تالار دوم به‌صورت رسمی وارد چرخه مبادلات تجاری کشور شده است؛ تالاری که بر اساس ضوابط جدید، صادرکنندگان موظف‌اند ارز حاصل از صادرات خود را از طریق آن عرضه کنند و واردکنندگان نیز مجازند ارز مورد نیازشان را از همین مسیر تأمین نمایند. بر اساس مقررات تازه، حواله‌های ناشی از صادرات مس باید صرفاً با نرخ تعیین‌شده حدود ۷۰ هزار تومان عرضه شوند و صادرکنندگان این محصول مجاز به فروش ارز با نرخ‌های بالاتر در بازار آزاد نخواهند بود.

با همه این اوصاف، هنوز چند نکته مبهم باقی است: اول آنکه بانک مرکزی نرخ هدف برای تالار دوم را به طور رسمی اعلام نکرده است. دوم آنکه میزان منابع ارزی در دسترس برای حمایت از این سیاست هنوز مشخص نیست. در عین حال، اگر بخش عمده ارز بانک مرکزی صرف تأمین واردات کالاهای اساسی و اولویت‌دار شود، ممکن است توان عرضه در تالار دوم کاهش یابد و این بازار نتواند تأثیر مورد انتظار را بر نوسانات ارز بگذارد.

موفقیت تالار دوم منوط به توان ارزی بانک مرکزی است

کامران ندری کارشناس مسائل بانکی و استاد دانشگاه امام صادق در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی برنا با اشاره به اعلام رسمی بانک مرکزی مبنی بر راه‌اندازی «تالار دوم مرکز مبادله ارز و طلا» برای مدیریت ارزهای خرد و کاهش فشار بر بازار غیررسمی اظهار کرد: اگر بانک مرکزی ارز کافی برای تزریق به این تالار در اختیار داشته باشد و بتواند از نرخ هدف موردنظر خود دفاع کند، این سیاست می‌تواند تا حدودی به بهبود جریان نقدینگی ارزی و کاهش نوسانات نرخ ارز در بازار بین‌بانکی منجر شود.

وی افزود: بانک مرکزی تاکنون درباره نرخ هدف خود چه در تالار اول و چه در تالار دوم به‌صورت شفاف سخن نگفته، اما هدف کلی این نهاد آن است که نرخ ارز در این تالارها پایین‌تر از نرخ بازار آزاد باشد. اگر بانک مرکزی بتواند با تکیه بر منابع ارزی کافی، نرخ هدف را حفظ و بازار را تأمین کند، در آن صورت عملاً بساط بازار آزاد جمع می‌شود، به شرطی که کل تقاضای ارزی پاسخ داده شود. اما در شرایط تحریمی و با توجه به محدودیت‌های تازه، بعید است این هدف به‌طور کامل محقق شود.

ندری تصریح کرد: در اطلاعیه اخیر بانک مرکزی اشاره‌ای به نرخ مشخص ارز در تالار دوم نشده و مشخص نیست هدف این نهاد چه نرخی است. اگر نرخ هدف مشخص و شفاف اعلام شود، می‌توان بهتر درباره موفقیت یا ناکامی این سیاست قضاوت کرد. با این حال نرخ فعلی در تالار دوم حدود ۹۰ هزار تومان است که به نرخ بازار آزاد بسیار نزدیک است. هرچه دست بانک مرکزی از نظر منابع ارزی پرتر باشد، نرخ بازار آزاد به نرخ تالار دوم نزدیک‌تر می‌شود و برعکس، هرچه تنگنای ارزی بیشتر باشد، نرخ تالار دوم به نرخ بازار آزاد میل می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه مسئله فقط به تالار دوم محدود نمی‌شود، گفت: بانک مرکزی همچنان موظف است ارز موردنیاز کالاهای اساسی را با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان و سایر کالاهای اولویت‌دار را از طریق تالار اول تأمین کند. در صورتی که منابع ارزی بانک مرکزی صرف تأمین ارز کالاهای اساسی و تالار اول شود، طبیعتاً چیزی برای عرضه در تالار دوم باقی نمی‌ماند و کارایی این سیاست کاهش می‌یابد.

این کارشناس مسائل بانکی در ادامه خاطرنشان کرد: در اطلاعیه بانک مرکزی آمده است که در تالار دوم، عرضه اسکناس ارزی به‌صورت توافقی انجام می‌شود. اگر بانک مرکزی بتواند نرخ ارز در بازار آزاد را پایین آورده و به نرخ تالار دوم نزدیک کند، این اقدام می‌تواند در کاهش انتظارات تورمی نیز مؤثر باشد. به‌عنوان نمونه، طی هفته گذشته نرخ ارز آزاد از حدود ۱۱۸ هزار تومان به نزدیک ۱۱۳ هزار تومان رسیده است و اگر این روند ادامه یابد و حتی نرخ به زیر ۱۰۰ هزار تومان برسد، می‌توان گفت سیاست بانک مرکزی در جهت کاهش انتظارات تورمی موفق بوده است. اما در صورت شکست این سیاست و افزایش دوباره نرخ ارز، انتظار تورمی نیز متناسب با آن رشد خواهد کرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود درباره موضوع «پیش‌فروش ارز با سررسیدهای ۶ تا ۱۲ ماه برای صادرکنندگان» گفت: احتمالاً منظور از این سیاست آن است که واردکننده برای پوشش ریسک افزایش نرخ ارز در آینده، ارز را زودتر و با نرخ فعلی پیش‌خرید کند. در واقع این نوعی قرارداد «فوروارد» یا پیش‌خرید ارزی است که ممکن است به شکل اوراق آتی (Futures) یا قراردادهای پیش‌خرید (Forward) طراحی شود.

ندری ادامه داد: اگر هدف بانک مرکزی راه‌اندازی بازاری شبیه به بازار آتی ارز باشد، باید توجه داشت که اجرای چنین سازوکاری در تالاری که نرخ آن عملاً دستکاری و کنترل می‌شود، چندان امکان‌پذیر نیست. این نوع ابزارهای مالی معمولاً در بازار آزاد و از طریق مداخله غیرمستقیم بانک مرکزی می‌تواند به‌درستی کار کند. بنابراین، جزئیات دقیق این سیاست هنوز مبهم است و برای اظهار نظر قطعی باید اطلاعات بیشتری در دسترس باشد.

وی در پایان با اشاره به محدود بودن اطلاعات منتشرشده از سوی بانک مرکزی اظهار کرد: تحلیل من بر اساس داده‌هایی است که تاکنون اعلام شده و ممکن است با جزئیات دقیق طرح بانک مرکزی متفاوت باشد. امیدوارم آنچه گفته شد با واقعیت فاصله نداشته باشد، اما در هر صورت موفقیت این سیاست در گرو میزان دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی، شفافیت در اعلام نرخ‌های هدف و توان این نهاد در پاسخ‌گویی به نیاز واقعی بازار خواهد بود.

انتهای پیام/