اعتکاف، مدرسه‌ای برای خودسازی و الگوی حکمرانی نوین

به گزارش برنا، دهمین کنگره ملی اعتکاف با شعار اعتکاف، معنویت، اتحاد و استقامت در مشهد مقدس برگزار شد. حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در این مراسم بر پیوند عمیق اعتکاف با حکمرانی فردی و اجتماعی تاکید کرد.

استاد خسروپناه، اعتکاف را فرصتی بی‌نظیر برای خودسازی و پالایش روح دانست و بیان داشت که خلوت سه روزه با خداوند در مسجد، به معتکف کمک می‌کند تا عیوب و نواقص درونی خود را شناخته و برای اصلاح آن گام بردارد. وی با اشاره به فضای معنوی سحرگاهان اعتکاف، گفت: حتی کسانی که اهل تهجد و سحرخیزی نبوده‌اند، در این ایام از خواب برمی‌خیزند، نماز شب می‌خوانند، اشک می‌ریزند و از اعماق دل با پروردگار سخن می‌گویند. این اشک‌ها از جان و قلب برمی‌خیزد و دل را از آلودگی‌ها می‌زداید. وی افزود: قلبی که گاه ممکن است جولانگاه وسوسه‌های شیطانی شود، در پرتو این خلوت‌ها به قلبی صاف و سلیم تبدیل می‌شود که توان ارتباط با خداوند را پیدا می‌کند.

اعتکاف؛ مدرسه‌ای برای خودشناسی و حکمرانی خویشتن
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، اعتکاف را مدرسه‌ای برای خودشناسی توصیف کرد و گفت: انسان وقتی به درون خود می‌نگرد و کاستی‌هایش را می‌فهمد، پایه‌های حکمرانی بر خویشتن را بنا می‌گذارد.
وی تاکید کرد که فردی که بر نفس خود حکومت کند، می‌تواند بر جامعه نیز حکمرانی عادلانه داشته باشد و حکمرانی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از دل حکمرانی بر خویشتن شکل می‌گیرد. به گفته استاد خسروپناه، کسی که مدیریت نفس را نیاموخته باشد، در هیچ سطحی از حکمرانی اجتماعی موفق نخواهد بود.

پیوند اعتکاف با حکمرانی اجتماعی
استاد خسروپناه با اشاره به اهمیت خلوت و آرامش در زندگی روزمره، بیان داشت: بسیاری از انسان‌ها از صبح تا شب گرفتار کار و مشغله‌اند و این شلوغی ذهن و دل آنان را از توجه به خود بازمی‌دارد. کسی که فرصت خلوت ندارد، نمی‌فهمد ضعف‌هایش چیست و در برابر وسوسه‌ها چگونه باید خویشتن را کنترل کند. اما اعتکاف فرصتی است برای بازگشت به خویشتن، بازنگری در نیت‌ها و اصلاح مسیر زندگی. وی با استناد به سخنان بزرگان دین، از جمله شیخ انصاری، محقق نائینی، حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، که اهل تهجد و سحرخیزی بوده‌اند، تاکید کرد که بدون حکمرانی خویشتن، حکمرانی بین‌المللی و اجتماعی امکان‌پذیر نیست.

اعتکاف؛ ظرفیتی برای حکمرانی مردمی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، اعتکاف را تنها یک عبادت فردی ندانست، بلکه آن را ظرفیتی عظیم برای تقویت حکمرانی مردمی و الگویی برای پیشرفت اسلامی کشور برشمرد.
وی اظهار امیدواری کرد که این ظرفیت، در خدمت حل مسائل اجتماعی، علمی، فرهنگی و اقتصادی قرار گیرد.

حکمرانی مردمی؛ رویکردی نوین در حل مسائل کشور، ریشه در معنویت اعتکاف
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه سخنرانی خود، رویکرد سنتی حکمرانی سلسله مراتبی را که در آن تنها حاکمان نقش اصلی را در سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، راهبری، اجرا و نظارت ایفا می‌کنند، مورد نقد قرار داد.
وی با تاکید بر اینکه این مدل، که در ادبیات مدیریت به بوروکراسی هرمی شهرت دارد، نقش مردم را نادیده می‌گیرد، آن را در تضاد با نظریه ولایت در اسلام دانست.

ولایت؛ پیوند ناگسستنی مردم و حاکمیت
استاد خسروپناه توضیح داد که مفهوم ولایت در اسلام، بر پیوند ناگسستنی میان ولی (حاکم) و مولا علیهم (مردم) تاکید دارد. در این رویکرد، مردم نه تنها در سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، راهبری، اجرا و نظارت نقش دارند، بلکه این پنج مولفه، ارکان اصلی حکمرانی اسلامی را تشکیل می‌دهند.
وی با استناد به ادبیات فکری مقام معظم رهبری، بر مفهوم حکمرانی مردمی تاکید ورزید و آن را راهکار کلیدی حل مسائل کشور دانست.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حکمرانی مردمی را به معنای حل مسائل توسط خود مردم و حلقه‌های میانی تعریف کرد. وی این مفهوم را در حوزه‌های مختلف بسط داد و گفت: حکمرانی فرهنگی یعنی حل مسائل فرهنگی توسط فعالان و نهادهای فرهنگی مردمی، حکمرانی اجتماعی یعنی رفع آسیب‌های اجتماعی و حل مسائل اجتماعی توسط مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد، حکمرانی اقتصادی یعنی مشارکت فعالان اقتصادی مردمی در حل مسائل و پیشبرد امور اقتصادی و حکمرانی علم و فناوری یعنی حل مسائل علمی و فناورانه کشور توسط نخبگان و دانشگاهیان.
استاد خسروپناه با ذکر مثال‌هایی از پیشرفت‌های علمی کشور در حوزه‌های نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، هسته‌ای و هوش مصنوعی، تاکید کرد که این دستاوردها، حاصل تلاش و مشارکت نخبگان مردمی بوده است، نه صرفا دستورات دولتی. وی بیان داشت که حتی با وجود ابلاغ سندهای راهبردی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، تحقق اهداف در حوزه علم و فناوری، نیازمند حضور و مشارکت فعال نخبگان در میدان عمل است.
وی با اشاره به محدودیت‌های مدیریت دولتی و ظهور مفاهیمی چون حکمرانی بازاری که گاه به انحصار و احتکار منجر می‌شود، بیان داشت که دولت باید نقش تسهیلگر و آماده‌کننده بستر را ایفا کند، نه اینکه خود به تنهایی عهده‌دار حل تمامی مسائل باشد. خسروپناه تاکید کرد که در حکمرانی مردمی، مردم با مواسات و تعاون به یکدیگر خدمت می‌کنند و این روحیه، اساس حل مسائل است.

اعتکاف؛ بستری برای شکوفایی حکمرانی مردمی
استاد خسروپناه به پیوند حکمرانی مردمی با اعتکاف اشاره کرد و بیان داشت که تدبیر مردمی اعتکاف برکات فراوانی داشته است.
وی تاکید کرد که ستاد مرکزی اعتکاف کاملاً مردمی است و حتی شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز تنها اساسنامه آن را مصوب کرده و بر آن حکومت نمی‌کند. این ستاد با حمایت و تسهیلگری دولت، توانسته است اعتکاف را از حالت محدود و انفرادی به پدیده‌ای میلیونی و اثرگذار در جامعه تبدیل کند. وی آماری از افزایش چشمگیر تعداد معتکفین در سال‌های اخیر ارائه داد و این تحول را نشانه موفقیت رویکرد مردمی در این حوزه دانست.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در بخش پایانی سخنرانی خود در دهمین کنگره ملی اعتکاف، بر اهمیت نقش اعتکاف به عنوان پایگاهی برای پرورش نخبگان و تحقق حکمرانی مردمی تاکید ورزید.
وی با اشاره به حضور گسترده و متنوع اقشار مختلف جامعه، از جمله جوانان، نوجوانان، دانش‌آموزان، دانشجویان، فعالان اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نخبگان در این رویداد معنوی، این گردهمایی را فرصتی بی‌نظیر برای شناسایی و توانمندسازی نیروهای پیشرو در عرصه‌های مختلف کشور دانست.
استاد خسروپناه، حضور نخبگان در مراسم اعتکاف را اعتکاف نخبگان نامید و آن را سرمایه‌ای ارزشمند برای حل چالش‌های کشور برشمرد. وی با ذکر نمونه‌هایی چون مسجد دانشگاه تهران که نقش مهمی در ترویج اعتکاف در میان دانشجویان ایفا کرده است، به گستردگی حضور فعالان اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و خیرین در این مراسم اشاره کرد.
وی تاکید کرد که این معتکفین، با تمرین حکمرانی خویشتن در محیطی قدسی، پس از بازگشت به جامعه، آمادگی بیشتری برای ایفای نقش در حکمرانی مردمی و حل مسائل علمی و فناوری خواهند داشت.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان اینکه پیشرفت‌های علمی کشور در حوزه‌هایی چون نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، انرژی هسته‌ای و هوش مصنوعی، مرهون تلاش نخبگان است، اظهار داشت: نخبگان کشور کسانی هستند که با ذهن پویا و دانش عمیق خود، قادر به نوآوری در ساخت سنسورهای کوانتومی، کامپیوترهای کوانتومی و توسعه ارتباطات کوانتومی هستند. وی همچنین به نقش نظریه‌پردازان علوم انسانی در ایجاد تحول در این حوزه اشاره کرد و بر ضرورت حضور این نخبگان در بدنه علمی و مدیریتی کشور تاکید نمود.

استاد خسروپناه، با تاکید بر اینکه دولت باید نقش تسهیلگر را ایفا کند و بستر لازم را برای مشارکت فعال مردم فراهم آورد، پیشنهاد داد که تکنیک‌های حکمرانی حلقه‌های میانی و حکمرانی مردمی و نخبگانی به معتکفین منتقل شود.
وی ابراز امیدواری کرد که هر یک از معتکفین، با آموختن این مهارت‌ها، بتوانند نقش مؤثری در حل مسائل کشور ایفا کنند.

اعتکاف؛ پلی مستحکم میان معنویت و حکمرانی
در جمع‌بندی سخنرانی خود، حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه، بر پیوندهای عمیق و اثربخش اعتکاف با مسجد، عبادت (نماز و روزه) و حکمرانی خویشتن صحه گذاشت.
وی همچنین خواستار تفکر عمیق‌تر بر پیوند اعتکاف با حکمرانی مردمی در حل مسائل کشور شد و ابراز امیدواری کرد که از ظرفیت عظیم اعتکاف، به عنوان الگویی برای تحقق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بهره‌برداری شود.