همشهری آنلاین – زهرا رفیعی: بین بشاگردی‌های هرمزگان افسانه‌ای در مورد مار شو (شب) رواج دارد که معتقدند این مار هر وقت زهرش زیاد شود، شب‌ها به سراغ آدم‌ها می‌آید و زهرش را در گوش یا بینی‌شان می‌ریزد و می‌رود.
اکولوژی مارهای زهرآگین به‌ویژه در خاورمیانه کمتر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند؛ درحالی‌که این منطقه یکی از کانون‌های اصلی زیست این‌گونه‌ها در جهان است. مارهای کرایت (خانواده مارهای کبرا) از جمله مارهای زهرآگینی هستند که در جنوب و جنوب‌شرق آسیا پراکنش وسیعی دارند. چند تیم مختلف از محققان ایرانی، یک گونه از مارهای کرایت را در ایران (ابتدا در سیستان و بلوچستان و سپس هرمزگان) کشف کرده‌اند که یک پولک بیشتر دارد و آن ماری است که مردم هرمزگان به آن مار «شو» می‌گویند و احتمال دارد یک گونه جدید برای دانشمندان باشد.
گونه نزدیک به آنچه در ایران یافت شده کرایت سندی است که در ارتفاعات تا ۹۰۰ متر از سطح دریا و در افغانستان، پاکستان و هند پراکنده است. اولین گزارش از وجود کرایت ایرانی در سال ۲۰۱۳ در سیستان و بلوچستان ثبت شد، محلی‌ها به آن «سیه‌مار» می‌گفتند. ۷ سال بعد تیمی به سرپرستی مرتضی آریانژاد برای یافتن غربی‌ترین پراکندگی جهانی این گونه، عکس سیه‌مار را به جامعه محلی در هرمزگان نشان دادند، مردم محلی تایید کردند که «ما به این، مار شو می‌گوییم».
پژوهشگر مؤسسه حامیان حیات‌وحش «هرموز» و از نویسندگان اصلی مطالعه جدید به همشهری می‌گوید: در استان‌های کرمان و هرمزگان در جنوب‌شرق ایران، نمونه‌هایی با کمک مردم محلی جمع‌آوری شد. در این مناطق فعالیت‌های اقتصادی عمدتاً شامل کشاورزی، دامداری سنتی و ماهیگیری است. میانگین بارندگی سالانه در این نواحی کمتر از ۱۵۰ میلی‌متر است که آن را به یکی از خشک‌ترین زیستگاه‌های کرایت‌ها در جهان تبدیل کرده است.
او با اشاره به اینکه در جریان پروژه‌ای درباره پلنگ ایرانی، با چند صد نفر از ساکنان محلی شهرستان‌های میناب، بشاگرد و رودان در هرمزگان و شهرستان منوجان در کرمان گفت‌وگو شده تا محل‌های مشاهده کرایت‌ها را ثبت کنند، می‌گوید: به ساکنان محلی آموزش دادیم تا در صورت مشاهده به تیم اطلاع دهند و در صورت امکان از کشتن آنها خودداری کنند و زمان مشاهده را یادداشت کنند. افراد محلی نیز چنین کردند. در مجموع ۲۴ مورد مشاهده از کرایت ایرانی ثبت شد (۲۱ مورد توسط مردم محلی و ۳ مورد بازدید میدانی) از این تعداد، ۲۲ مورد در استان هرمزگان (۸ مورد در میناب و ۱۴ مورد در بشاگرد) و دو مورد در استان کرمان (شهرستان منوجان) به دست آمد. همه نمونه‌ها لکه سیاه مشخصی در ناحیه لورئال داشتند ولی هیچ فلس لورئالی واقعی در آنها دیده نشد.
این تیم تحقیقاتی البته پیشنهاد می‌کنند که بررسی‌های ژنتیکی و در حد مولکولی انجام شود، زیرا به دلیل یک وجود تفاوت‌های ظاهری، احتمال دارد که ما با یک گونه بوم‌زاد که فقط در ایران زندگی می‌کند روبرو باشیم. این تفاوت ظاهری وجود یک فلس کوچک در کنار چشمش یعنی بین چشم و بینی‌اش است.
بیشتر بخوانید:
مردم سیستان و بلوچستان قاتلان سیاه خود را می‌بخشند
ایران، محل زندگی سمّی‌ترین مارهای دنیا | خطرناک‌ترین مارهای دنیا در کدام شهر ایران هستند؟
۹۰ گونه مار در ایران شناسایی شده است
ایران قطب علمی و تولیدی پادزهر در جهان می‌شود
مرتضی آریانژاد درباره یافته‌های این تحقیق می‌گوید: یافته‌های ما نشان می‌دهد محدوده پراکنش این گونه تا شهرستان میناب (غربی‌ترین حد پراکندگی جهانی کرایت ایرانی) به شمار می‌رود. احتمال می‌رود این گونه در شمال و غرب هرمزگان یا سایر مناطق استان کرمان نیز وجود داشته باشد. میانگین ارتفاع زیست این گونه ۹۷۵ متر است. این ارتفاع به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از گونه‌های مشابه است. برای نمونه، بالاترین ارتفاع ثبت‌شده برای گونه کریات سندی آن تا ۹۰۰ متر گزارش شده است.
این مار یکی از سمی‌ترین مارهای ایران است و مردم محلی هرمزگان به آن «مار شو» می‌گویند. به گفته مرتضی آریانژاد، در هرمزگان زیرساخت درمانی لازم در زمان گزش این گونه وجود ندارد. پزشکان می‌دانند که اگر کسی بگوید «مار گَر» آنها را گزیده منظورشان افعی شاخدار است و یا مار «کُک» یعنی مار جعفری. ولی مار شو را آنها نمی‌شناسند. ولی شناسایی دقیق کرایت ایرانی (سیه مار، مار شو) در جنوب‌شرق کشور نیاز مبرمی به مطالعات تکمیلی درباره تبارشناسی، بوم‌شناسی، تعارض انسان و مار، برنامه‌های حفاظتی و همچنین تولید پادزهر ویژه برای آن دارد.
پادزهر سیه مار ساخته شد
کمتر از یک ماه پیش رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی از تولید پادزهر هفت‌گانه اختصاصی برای مقابله با گزش سمی‌ترین مار ایران، «سیه‌مار»، خبر داد. علی اسحاقی، اعلام کرد: پس از دریافت گزارش‌های نگران‌کننده از مرگ تعدادی از هموطنان بر اثر گزش سیه‌مار در سیستان و بلوچستان، این موسسه با اعزام تیم کارشناسان و انجام تحقیقات گسترده، موفق به تولید پادزهر اختصاصی هفت‌گانه (هپتاوالان) شده است. این پادزهر به ظرفیت پادزهرهای قبلی افزوده شده و توانسته جان افرادی را که مورد گزش سیه‌مار قرار گرفته بودند، نجات دهد.
او گفت: این پادزهرها به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تحویل و در مراکز درمانی استان سیستان و بلوچستان توزیع شده‌اند تا جان هموطنان در برابر این تهدید حفظ شود. تحقیقات در حوزه جانوران سمی و گزش‌های مار و عقرب همچنان ادامه دارد و هدف ما ارتقای امنیت و سلامت جامعه است.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0