شکارچی‌ای که حتی شیرها هم از او می‌ترسند

با پنجه‌هایی چون تیغه‌ی فولاد، بدنی پوشیده از توده‌ای از عضلات پرقدرت، چشمانی تیزبین، واکنش‌هایی سریع و آرواره‌هایی پر از دندان‌های خردکننده، شیرها بی‌تردید از جمله شکارچیانی نیستند که حیوانات دیگر بخواهند با آن‌ها درگیر شوند؛ به‌ویژه وقتی بدانیم که شیرها از هوش اجتماعی بالایی نیز برخوردارند و به‌صورت گروهی شکار می‌کنند.

به گزارش انتخاب و به نقل از  sciencealert؛ مایکل کلینچی، زیست‌شناس حفاظتی از دانشگاه وسترن کانادا، در سال ۲۰۲۳ گفته بود:«شیرها بزرگ‌ترین شکارچیان زمینی هستند که به‌صورت گروهی شکار می‌کنند، بنابراین منطقی است که آن‌ها را ترسناک‌ترین بدانیم.»اما در بیش از ده‌هزار ضبط تصویری از حیات‌وحش در دشت‌های ساوانای آفریقا، ۹۵ درصد گونه‌های ثبت‌شده به صدای موجودی کاملاً متفاوت واکنشی بسیار وحشت‌زده‌تر نشان دادند. موجودی که حتی از نظر زیست‌شناسی در رده‌ی شکارچیان رأس هرم قرار نمی‌گیرد.این موجود، ما انسان‌ها هستیم.ما همان هیولاهایی هستیم که در کابوس سایر پستانداران کمین کرده‌ایم.

کلینچی می‌گوید:

«ترس از انسان‌ها در جانوران، عمیق و فراگیر است. این تصور وجود دارد که اگر حیوانات شکار نشوند، به حضور انسان‌ها عادت می‌کنند، اما ما نشان داده‌ایم که چنین نیست.»

در پژوهشی که سال گذشته منتشر شد، لیانا زانتِت، بوم‌شناس دانشگاه وسترن، و همکارانش مجموعه‌ای از صداها و گفت‌وگوهای انسانی را برای حیوانات در نزدیکی آبشخورهای پارک ملی بزرگ کروگر در آفریقای جنوبی پخش کردند و واکنش آن‌ها را ثبت نمودند.

این منطقه‌ی حفاظت‌شده، میزبان بزرگ‌ترین جمعیت باقیمانده‌ی شیر (Panthera leo) در جهان است؛ بنابراین پستانداران دیگر، به‌خوبی از خطر این شکارچیان گوشت‌خوار آگاه‌اند.

پژوهشگران صداهای گفت‌وگوهای انسانی را به زبان‌های محلی چون تسونگا، سوتوی شمالی، انگلیسی و آفریکانس پخش کردند، و نیز صداهای مرتبط با شکار انسان را، از جمله واق‌واق سگ‌ها و صدای شلیک تفنگ. در کنار آن، صداهای غرش و نعره‌ی شیرها را نیز پخش کردند.

کلینچی توضیح می‌دهد:

«نکته‌ی مهم این است که صدای شیرها در این ضبط‌ها شامل غرش‌ها و خرخرهای ارتباطی آن‌هاست، نه نعره‌های تهاجمی. بنابراین می‌توانستیم واکنش حیوانات را به صدای گفت‌وگوی شیرها و گفت‌وگوی انسان‌ها با هم مقایسه کنیم.»

البته، همه‌ی حیوانات از این آزمایش‌ها خوششان نیامد.

زانتت می‌گوید:

«یک شب، ضبط صدای شیرها آن‌قدر یک فیل را عصبانی کرد که به سمت تجهیزات حمله کرد و همه چیز را در هم کوبید!»

واکنشی که بی‌راه هم نبود!

در مجموع، تقریباً تمام ۱۹ گونه‌ی پستاندار مورد مشاهده در این پژوهش، دو برابر بیشتر از صدای انسان‌ها نسبت به صدای شیرها یا حتی صدای شکار (تفنگ و سگ) ترس نشان دادند و آبشخور را ترک کردند. این جانوران شامل کرگدن‌ها، فیل‌ها، زرافه‌ها، پلنگ‌ها، کفتارها، گورخرها و گرازهای وحشی بودند؛ حیواناتی که خودشان هم می‌توانند خطرناک باشند.

اما در مقابل، ترس از آن‌ها هرگز مانع ما در تصمیم‌گیری درباره‌ی سرنوشتشان نشده است.

از شکار ماموت‌های عظیم‌الجثه در دوران باستان گرفته تا رام کردن خطرناک‌ترین موجودات امروزی، انسان همیشه آماده‌ی رویارویی با هر چالشی بوده است.

به عنوان مرگبارترین گونه‌ی زمین و یکی از محرک‌های اصلی تکامل، انسان متأسفانه به‌حق، سرچشمه‌ی وحشتی است که در دل سایر موجودات می‌افکند.

در مقاله‌ی منتشرشده آمده است:

«دقیقاً شنیدن صدای انسان‌ها بیشترین ترس را در حیوانات ایجاد کرد، که نشان می‌دهد حیات‌وحش انسان‌ها را به‌عنوان تهدید واقعی می‌شناسد، در حالی که صداهایی مانند پارس سگ‌ها فقط جایگزین‌های کم‌خطرترند.»

با توجه به اینکه انسان‌ها اکنون در سراسر سیاره پراکنده‌اند، فرار از آن‌ها برای جانوران تنها وضعیتی موقتی است؛ و این بدان معناست که پستانداران ساوانا ناچارند بارها و بارها با تحریک همان ترس ذاتی مواجه شوند.

این موضوع برای بسیاری از گونه‌های در حال انقراض ساوانا، از جمله زرافه‌ها، نگران‌کننده است. پژوهش‌های پیشین همین تیم نشان داده‌اند که ترس مداوم از شکارچی، حتی بدون شکار واقعی، می‌تواند در درازمدت موجب کاهش جمعیت جانوران طعمه شود.

با این حال، زیست‌شناسان حفاظتی امیدوارند بتوانند از همین یافته برای کمک به حفاظت از گونه‌ها بهره ببرند. برای مثال، با پخش صدای گفت‌وگوهای انسانی در مناطقی از آفریقای جنوبی که خطر شکار غیرقانونی وجود دارد، می‌توان کرگدن سفید جنوبیِ در معرض خطر را از نزدیک شدن به محل‌های ناامن بازداشت.

زانتت می‌گوید:

«گستردگی ترس از انسان در میان همه‌ی پستانداران ساوانا، گواهی است بر تأثیر عظیم محیطی که انسان بر زمین گذاشته است. نه فقط از طریق تخریب زیستگاه، تغییرات اقلیمی یا انقراض گونه‌ها، بلکه صرفاً حضور ما در چشم‌انداز طبیعی، آن‌قدر سیگنال خطر قدرتمندی است که حیوانات واکنشی شدید نشان می‌دهند. آن‌ها از انسان‌ها تا سر حد مرگ می‌ترسند، بسیار بیش از هر شکارچی دیگری.»

این پژوهش در مجله‌ی Current Biology منتشر شده است.

نسخه‌ای پیشین از این مقاله در اکتبر ۲۰۲۳ منتشر شده بود.