زنگ خطر برای اقتصاد کشور

این آمار، که بالاترین نرخ از ابتدای دهه ۱۳۹۰ است، بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد جمعیت کشور را زیر خط فقر قرار داده و طبقه متوسط را در آستانه فروپاشی می‌گذارد. مهاجرانی در نشست خبری اخیر خود، این رقم را تأیید کرد و تأکید نمود: “تورم را هرگز انکار نمی‌کنیم؛ عامل اصلی آن تحریم‌هاست و پرداخت یارانه، کالابرگ و تقویت صندوق‌های بازنشستگی از برنامه‌های دولت برای کاهش آثار تورم بر مردم است.” اما کارشناسان، این وعده‌ها را ناکافی می‌دانند و بر لزوم رویکرد جامع هشدار می‌دهند.

بر اساس آمار رسمی بودجه خانوار، خط فقر سرانه در سال ۱۴۰۳، معادل حداقل درآمد برای تأمین نیازهای اساسی مانند خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت و آموزش است. با میانگین بعد خانوار ۳.۳ نفر، این رقم برای یک خانواده معمولی به حدود ۲۰ میلیون تومان می‌رسد. در مقابل، حداقل دستمزد مصوب با احتساب مزایا تنها ۱۰ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان است – کمتر از نیمی از هزینه‌های حداقلی. دنیای اقتصاد محاسبه کرده که از هر ۱۰۰ ایرانی، دست‌کم ۳۱ نفر زیر این خط زندگی می‌کنند، و در مناطق روستایی، حاشیه‌نشین و استان‌های کم‌برخوردار، این نرخ به ۵۰ درصد می‌رسد. حدود ۱۲ میلیون نفر غیرمحصل، غیرشاغل و بیکار، بار مضاعفی بر نظام حمایتی تحمیل کرده‌اند. گروهی از شاغلان نیز “فقیران شاغل” نامیده می‌شوند؛ کسانی که با کار مستمر، درآمدی کمتر از خط فقر دارند.

افزایش فقر، نتیجه ترکیبی از تور

م مزمن (بالای ۴۰ درصد)، تحریم‌های اقتصادی، رکود تولیدی و سیاست‌های حمایتی ناکارآمد است. از سال ۱۳۹۷، فاصله جمعیت بالای خط فقر با این مرز ۲۲ درصد کاهش یافته، که نشان‌دهنده فرسایش طبقه متوسط است. “شدت فقر” – فاصله درآمد خانوارهای فقیر با خط – نیز افزایش یافته و برخی در “قعر فقر” گرفتارند. بیکاری گسترده و عدم فرصت‌های شغلی پایدار، فقر را از اقتصادی به اجتماعی تبدیل کرده و ساختار طبقاتی را دگرگون می‌سازد. مهاجرانی تحریم‌ها را عامل اصلی تورم می‌داند، اما اقتصاددانان بر ناکارآمدی توزیع یارانه‌ها، افزایش هزینه‌های مسکن و مواد غذایی، و کاهش قدرت خرید تأکید دارند.

اقتصاددانان هشدار می‌دهند اگر روند کنونی مهار نشود، فقر از یک مسئله معیشتی به بحران ملی بدل خواهد شد. ترکیب افزایش شدت فقر و نزدیک شدن طبقه متوسط به مرز، تصویری هشداردهنده ترسیم می‌کند. آن‌ها بر رشد اقتصادی پایدار، اشتغال مولد، مهار تورم و بازتوزیع عادلانه یارانه‌ها اصرار دارند. تداوم سیاست‌های حمایتی بدون اصلاح ریشه‌ها، پاسخگو نخواهد بود. فقر امروز، فردای اجتماعی و سیاسی را تهدید می‌کند؛ گسترش در شاغلان و بیکاران، می‌تواند ناآرامی‌های گسترده‌ای به بار آورد.

دولت با یارانه‌ها و کالابرگ گام‌هایی برداشته، اما کارشناسان خواستار سیاست‌گذاری هوشمند در اشتغال، بازسازی نظام حمایت اجتماعی و کنترل تورم هستند. مهاجرانی وعده داده که حداقل دستمزد در راستای خط فقر تنظیم می‌شود، اما بدون رشد اقتصادی، این وعده‌ها توخالی خواهند ماند. زمان آن است که فقر، از بحران ملی به فرصت بازسازی تبدیل شود – پیش از آنکه دیر شود.