ترکیه در غزه نیروی نظامی مستقر می‌کند؟ / آرزو‌های اردوغان، مخالفت نتانیاهو و تصمیم سخت ترامپ

محمود علوش در الجزیره نوشت: رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، نسبت به نقش کشورش در نوار غزه خوش‌بین است. او در تاریخ ۹ اکتبر اعلام کرد که ترکیه در چارچوب طرح رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در نیروی بین‌المللی نظارت بر آتش‌بس مشارکت خواهد داشت.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: خوش‌بینی اردوغان مبتنی بر مشارکت آنکارا همراه با دوحه، قاهره و واشنگتن در حمایت از توافق پایان جنگ در غزه و همچنین روابط نزدیک او با همتای آمریکایی‌اش است.

با این حال، آرزوی ترکیه برای مشارکت در ترتیبات پس از جنگ در غزه با مخالفت جدی اسرائیل مواجه است. جدعون ساعر، وزیر امور خارجه اسرائیل، در ۲۷ اکتبر اعلام کرد که تل‌آویو مخالفت خود با مشارکت ترکیه در نیروی بین‌المللی پیشنهادی در غزه را به واشنگتن اعلام کرده است. این مخالفت بر اساس موضع شدید آنکارا علیه اسرائیل در جریان جنگ استوار است.

با وجود قدردانی ترامپ از نقش اردوغان در موفقیت مرحله اول طرحش در مورد غزه، مشخص نیست که او قصد دارد ترکیه را در این نیرو‌ها بگنجاند یا نه.

اظهارات مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در سفر اخیرش به اسرائیل، نشان می‌دهد که موافقت تل‌آویو برای مشارکت کشور‌های دیگر در این نیرو‌ها ضروری است، که این موضوع نشان‌دهنده تمایل دولت ترامپ به احترام گذاشتن به مخالفت اسرائیل در مورد حضور ترکیه است.

موضع اسرائیل تعجب‌آور نیست؛ زیرا بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در طول دو سال جنگ تلاش کرده است نقش ترکیه را در تلاش‌های میانجیگری کم‌اهمیت جلوه دهد و مشارکت آنکارا در رساندن کمک‌ها به غزه را رد کرده است.

این رویکرد تا حدی به دلیل مواضع شدیداً انتقادی اردوغان نسبت به اسرائیل، حمایت آشکار او از حماس و اقدامات تنبیهی آنکارا علیه تل‌آویو، مانند تعلیق روابط تجاری و پیوستن به تلاش‌های بین‌المللی برای محکومیت اسرائیل است.

علاوه بر این، دلایل عمیق‌تری وجود دارد که اسرائیل را از مشارکت ترکیه در نیروی بین‌المللی باز می‌دارد. تنش‌های تازه در روابط ترکیه-اسرائیل که به دلیل جنگ در غزه تشدید شده، ریشه در یک دهه و نیم بی‌ثباتی در این روابط دارد.

ترکیه در دوران اردوغان، به پناهگاهی برای تعدادی از رهبران حماس تبدیل شده است. همچنین تضاد شدید منافع میان ترکیه و اسرائیل در سوریه، به ویژه پس از سقوط نظام بشار اسد کمتر از یک سال پیش، بر این تنش‌ها افزوده است.

نتانیاهو معتقد است که دادن نقش به ترکیه در غزه، پاداشی به آنکارا برای مواضع ضد اسرائیلی و حمایت اردوغان از حماس و خود این جنبش است.

مهم‌تر از همه، این نقش می‌تواند نفوذ ترکیه در مسئله فلسطین را تقویت کند، در حالی که اردوغان قصد دارد از مشارکت خود در طرح ترامپ برای تقویت موقعیتش در مذاکرات با واشنگتن در مسائل دیگر مانند سوریه، خرید تسلیحات و … استفاده کند.

تا پیش از این، تصور اینکه ترکیه بتواند به‌طور مستقیم در شکل‌دهی دینامیک‌های درگیری فلسطین-اسرائیل تأثیرگذار باشد، دشوار بود.

برای اسرائیل، پذیرش این ایده با تلاش‌هایش برای کنار گذاشتن ترکیه از مسئله فلسطین و حذف حماس از معادله درگیری در تضاد است، زیرا رابطه ترکیه و حماس به‌عنوان مانعی اصلی در این تلاش‌ها دیده می‌شود.

علاوه بر این، طرح ترکیه برای ایجاد یک دولت فلسطینی در مقابل خلع سلاح حماس، با هدف اسرائیل در خلع سلاح حماس و بیرون راندن آن از غزه بدون ارائه هیچ امتیاز مربوط به پروژه دولت فلسطینی در تضاد است.

به همین دلایل، منطقی است که اسرائیل مشارکت نیرو‌های ترکیه در نظارت بر آتش‌بس در غزه را رد کند و به تلاش‌های دیپلماتیک عربی برای بهره‌گیری از طرح ترامپ و احیای پروژه دولت فلسطینی بپیوندد.

با این حال، ترامپ انگیزه‌های متعددی برای بررسی مزایای مشارکت ترکیه در ترتیبات پس از جنگ در غزه دارد. از یک سو، او می‌خواهد از رابطه ترکیه و حماس برای موفقیت طرح خود استفاده کند، که ارزش استراتژیک آن در تلاش‌های واشنگتن برای پایان جنگ ثابت شده است.

از سوی دیگر، ترامپ امیدوار است که این مشارکت به کاهش تنش‌ها میان دو متحد اصلی واشنگتن در خاورمیانه کمک کند، زیرا این تنش‌ها مانعی برای اهداف منطقه‌ای او، از جمله سیاستش در کشور‌های مانند سوریه، هستند.

علاوه بر این، ترامپ معتقد است که پاسخ مثبت به آرزو‌های اردوغان در غزه می‌تواند انگیزه‌ای اضافی برای همکاری وی با واشنگتن در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، مانند سوریه و جنگ روسیه-اوکراین، و تقویت روابط با غرب باشد، در حالی که تعاملاتش با روسیه کاهش می‌یابد.

طرح ترامپ در غزه، توانایی او در تأثیرگذاری بر رفتار بنیامین نتانیاهو در طول جنگ را نشان می‌دهد.

به نظر می‌رسد شرط‌بندی اردوغان بر رفع وتوی اسرائیل، ابتدا بر نفوذی که ترامپ می‌تواند بر نتانیاهو برای متقاعد کردنش به مزایای مشارکت ترکیه اعمال کند، متکی است؛ دوم بر تمایل حماس برای ادامه مشارکت در طرح ترامپ؛ و سوم بر همکاری ترکیه-قطر-مصر که نقش مهمی در ایجاد محیطی برای پایان دو سال جنگ داشته است.

با این حال، نگرانی‌های عمیق اسرائیل از حضور ترکیه در معادله غزه، به شدت آرزو‌های اردوغان را تضعیف می‌کند و ممکن است در نهایت بر ترامپ در غزه و روابط او با اردوغان غلبه کند.