کاهش ۱۸ درصدی صادرات ایران به عراق؛ علت چیست؟

 کشور عراق به‌ عنوان دومین شریک تجاری ایران در حوزه صادرات، همواره می‌تواند نقش قابل‌ توجهی را در بهبود شرایط اقتصادی و دور زدن تحریم‌ها ایفا کند. با این حال، طبق بررسی‌های انجام شده توسط کارشناسان به نظر می‌رسد تداوم این نقش مستلزم توسعه زیرساخت‌های گمرکی دو کشور و تقویت روابط دیپلماتیک میان تهران و بغداد است.

به گزارش «شایانیوز» به نقل از ایسنا؛ طبق آمارهای رسمی، صادرات ایران به عراق در نیمه نخست سال جاری حدود ۱۸ درصد کاهش یافته است. کارشناسان، سیاست‌های جدید تجاری و تعرفه‌های وضع‌ شده از سوی دولت عراق، ناترازی انرژی در داخل کشور و مشکلات گمرکی، دیپلماتیک و قانونی ایران را از جمله مهم‌ترین دلایل این کاهش می‌دانند.

مشکلات گمرکی و زیرساختی در مرزها

سیدمحمد موسوی‌نسب – رئیس اتاق بازرگانی ایلام – در توضیح شرایط فعلی تجارت میان دو کشور گفت: «در سال‌های اخیر، به‌دلیل برخی مشکلات زیرساختی مانند نبود فضای مناسب برای تخلیه و بارگیری کالا در مرزها و گمرکات، به‌ویژه در مرز مهران، روند تجارت برای بازرگانان بسیار دشوار شده است.»

او با اشاره به چالش‌های دیپلماتیک میان دو کشور افزود: «یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش تجارت ایران و عراق، ضعف در دیپلماسی اقتصادی و نبود نمایندگی فعال ایران در بغداد است؛ موضوعی که موجب شده کالاهای سایر کشورها جایگزین محصولات ایرانی شوند و سهم صادرات ایران از بازار عراق کاهش یابد.»

با توجه به صحبت‌های صورت گرفته توسط فعالان اقتصادی در بخش خصوصی، به‌ طور کلی دلایل کاهش صادرات ایران به عراق را می‌توان در دو محور اصلی بررسی کرد که نیازمند توجه فوری دولت است؛ ۱- ضعف در زیرساخت‌های گمرکی و لجستیکی کشور و ۲- ضعف در دیپلماسی و سیاست‌های همکاری تجاری با بغداد.

محمدعلی امامی – مدیرکل دفتر خدمات آماد سازمان توسعه تجارت – درباره مشکلات لجستیکی و قانونی در کشور، به ایسنا گفته است: «تعدد نهادهای تصمیم‌گیر و نبود مدیریت واحد در مرزها، هزینه‌های حمل‌ونقل را چند برابر کرده و نفس صادرات را گرفته است. تا زمانی که لجستیک کشور تقویت نشود و مدیریت مرزها یکپارچه نگردد، نمی‌توان از رقابت‌پذیری صادرات ایران سخن گفت.»

امامی همچنین با اشاره به چالش‌های تولید افزود: «به‌دلیل پایین بودن سطح فناوری و تکنولوژی در فرآیند تولید، بسیاری از بازارهای جهانی را از دست داده‌ایم. این مسئله در بخش کشاورزی، به‌ویژه در زمینه بسته‌بندی و حمل‌ونقل محصولات، به‌وضوح مشاهده می‌شود.»

لزوم بازنگری در سیاست‌های همکاری با عراق

با توجه به سیاست‌گذاری‌های جدید دولت عراق در مسیر توسعه اقتصادی طی چهار تا پنج سال آینده، به‌ نظر می‌رسد بخش دولتی و خصوصی ایران باید در سیاست‌های تولید و صادرات خود به این کشور بازنگری‌های جدی انجام دهند؛ چرا که علاوه بر مشکلات ساختاری موجود، موضوع نرخ ارز تمام‌ شده کالاهای ایرانی برای تجار عراقی نیز از عوامل مهم تأثیرگذار بر کاهش صادرات است.

جهانبخش سنجابی – دبیرکل اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق – در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: « در کنار عواملی مانند تعرفه‌ها و حضور رقبای تجاری جدید، بحث قیمت تمام‌شده ارزی کالاهای ایرانی برای بازرگانان عراقی، نقشی تعیین‌کننده در افت صادرات غیرنفتی ایران داشته است. البته با وجود تمام چالش‌ها و موانع موجود، تجارت میان ایران و عراق همچنان ادامه دارد و ما نسبت به بهبود شرایط در ماه‌های آینده امیدوار هستیم.»

به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، تقویت زیرساخت‌های گمرکی، یکپارچه‌سازی مدیریت مرزها، افزایش سطح فناوری تولید و فعال‌تر شدن دیپلماسی اقتصادی ایران در بغداد، می‌تواند مسیر بازگشت به تراز مطلوب صادرات را هموار کند. در غیر این صورت، رقابت در بازار عراق برای کالاهای ایرانی دشوارتر خواهد شد و بخش خصوصی ناگزیر است با رویکردی نو در همکاری‌های تجاری، جایگاه از دست‌رفته خود را بازیابد.