یارانه نقدی اثر خود را از دست داده است/ منابع آن را به کالابرگ تبدیل کنید

کاهش مستمر ارزش یارانه نقدی در برابر تورم و عمیق‌تر شدن چالش‌های معیشتی، بار دیگر بحث بر سر کارایی سیاست‌های حمایتی دولت را داغ کرده است. در حالی که دولت از یک سو طرح کالابرگ الکترونیکی را به عنوان راهکار جبرانی ترویج می‌کند، از سوی دیگر فرآیند حذف دهک بالای درآمدی را در دستور کار قرار داده است؛ سیاستی که به دلیل ابهام در شاخص‌های شناسایی، با انتقاداتی مواجه شده است.

برای بررسی ابعاد این موضوع، سرنوشت یارانه‌ نقدی و ارزیابی سیاست جایگزین (کالابرگ)، گفتگویی با حمید حاج اسماعیلی، کارشناس مسائل اقتصادی انجام داده‌ایم. در این گفتگو، دلایل ناکارآمدی پرداخت نقدی و ضرورت بازنگری در آن، و همچنین ارزیابی عملکرد دولت در فرآیند حذف دهک‌ها مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است. مشروح این گفتگو را در ادامه خواهید خواند.

یارانه ها از هدف اولیه فاصله گرفته اند

به گفته حاج اسماعیلی، طرح هدفمندی یارانه ها در ابتدا با دو هدف طراحی شد: واقعی سازی قیمت انرژی و حمایت از دهک های ضعیف جامعه. اما امروز، هیچ یک از این اهداف محقق نشده است.

او می گوید:

«با تورم بالا، ارزش یارانه نقدی هر روز کمتر می شود. از طرفی، نه حمایتی از تولید انجام می شود و نه درآمد قابل توجهی از اصلاح قیمت انرژی به دست می آید. در واقع، بودجه یارانه ها از منابع عمومی دولت تأمین می شود و این در شرایط کسری بودجه فعلی، خودش به معضل جدیدی تبدیل شده است.»

معیشت مردم بحرانی تر از گذشته

این کارشناس اقتصادی با اشاره به فشار معیشتی بر خانوارها افزود:

«امروز بخش بزرگی از جامعه، از کارمندان و کارگران گرفته تا بازنشستگان، در تأمین هزینه های روزمره ناتوان شده اند. پرداخت نقدی یارانه در چنین شرایطی دیگر مؤثر نیست و حتی باعث می شود منابع محدود دولت بی ثمر هزینه شود.»

به باور او، تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ می تواند سیاست مؤثرتری باشد:

«افکار عمومی هم بیشتر از دریافت وجه نقد، به کالا تمایل دارد؛ چون با تورم، پول ارزش خود را از دست می دهد، اما کالابرگ می تواند حداقل بخشی از نیازهای اساسی را تضمین کند.»

بی نظمی در پرداخت کالابرگ و لزوم اصلاح ساختار

حاج اسماعیلی تأکید کرد که اجرای کالابرگ الکترونیکی نیز با مشکلاتی مواجه است:

«پرداخت ها منظم نیست و منابع اعتباری آن پایدار نیست. اگر دولت می خواهد این طرح موفق شود، باید بودجه مشخصی برای آن تعیین کند، اقلام کالابرگ را افزایش دهد و امکان دسترسی مردم را ساده تر کند.»

وی همچنین پیشنهاد داد که دولت برای کنترل قیمت ها، بخشی از کالاهای اساسی را از پیش خرید و ذخیره سازی کند تا در زمان پرداخت کالابرگ، نوسانات بازار بر قدرت خرید مردم اثر نگذارد.

شاخص های حذف یارانه نیاز به بازنگری دارد

این کارشناس اقتصادی درباره روند حذف یارانه ها نیز گفت:

«دولت اعلام کرده که یارانه حدود هفت الی هشت میلیون نفر قطع شده و ممکن است تا پایان سال یارانه سه دهک بالای درآمدی نیز حذف شود. اما شاخص هایی که بر اساس آن تصمیم گرفته می شود، دقیق و عادلانه نیست.»

او توضیح داد:

«برای مثال، صرفِ داشتن یک آپارتمان کوچک یا درآمد ۳۰ میلیون تومانی نمی تواند ملاک حذف یارانه یک خانواده سه نفره باشد. در این چند ماه، خیلی از خانوارهای ضعیف حذف شده اند، در حالی که برخی افراد و نهادهای برخوردار همچنان یارانه می گیرند.»

دولت باید با نهادهای برخوردار برخورد کند

حاج اسماعیلی در پایان تأکید کرد:

«اگر دولت واقعاً به دنبال عدالت است، باید با هماهنگی مجلس به سراغ نهادها و گروه هایی برود که با وجود تمکن مالی بالا هنوز یارانه می گیرند. حذف یارانه اقشار ضعیف در حالی که گروه های خاص همچنان از آن برخوردارند، بی عدالتی آشکار است. اصلاح شاخص ها و شفافیت در تصمیم گیری می تواند اولین گام برای بازسازی اعتماد عمومی باشد.»