چرخ نظام تعلیم‌وتربیت با مسئولیت اجتماعی می‌چرخد

باشگاه خبرنگاران جوان– مسئولیت اجتماعی، هر‌فرد را در قبال افراد و محیط اطرافش، مسئول خواهد کرد. شاید در گذشته هیچ سازمان یا هیچ فردی به تأثیر مسئولیت اجتماعی بر روی موفقیت پی نبرده بود، اما امروزه اغلب افراد متوجه شدند که ایده برای مسئولیت اجتماعی می‌تواند موفقیت آنها را چند برابر کند.

مسئولیت اجتماعی وظیفه‌ای است که تک‌تک افراد یک جامعه در قبال جامعۀ خود بر عهده دارند؛ درواقع چه اشخاص حقیقی و چه اشخاص حقوقی، وظیفه دارند به‌گونه‌ای عمل کنند که به‌نفع «جامعه» به‌عنوان یک «کل مشترک» باشد و معمولاً بسته به اینکه خود را عضو کدام جامعه‌ها می‌دانیم، این مسئولیت به انواع و اشکال مختلفی تقسیم می‌شود.

باقر امیری کارشناس مسائل آموز‌ش‌و‌پرورش معتقد است که «مسئولیت اجتماعی گفت‌و‌گو محور» نقش مهمی را در سرنوشت نظام تعلیم‌وتربیت ایفا می‌کند و می‌تواند نظام تعلیم و تربیت را متحول کند. او بر این باور است که دستیابی به آموزش‌وپرورش باکیفیت و تحول‌یافته، جز با تعامل، گفت‌و‌گو، هم فکری، دانش‌افزایی، همراهی و همکاری با عوامل اصلی آموزشی و پرورشی یعنی معلمان و مدیران مدارس حاصل نمی‌شود.

باقر امیری کارشناس مسائل آموزش‌وپرورش با بیان اینکه حساسیت جامعه نسبت به یک موضوع مهم و تأثیرگذار که به سرنوشت و آینده کشور گره‌خورده است باعث ایجاد دغدغه و واکنش مردم به آن موضوع می‌شود، اظهار کرد: یکی از موضوعات مهم، سرنوشت‌ساز و مؤثر در آینده کشور، نظام تعلیم‌وتربیت است که نقش مؤثری را در توسعه، رشد و نمو کشور ایفا می‌کند.

وی اضافه کرد: دغدغه و احساس مسئولیت مردم به این موضوع باعث توجه مجلس و دولت به آن شده و در اولویت امور کشور قرار می‌گیرد، زیرا آموزش‌وپرورش باکیفیت و متحول جز با تحول‌خواهی، خواسته و همت مردم ایجاد نمی‌شود.

امیری تصریح کرد: مردم باید برای داشتن آموزش‌وپرورش باکیفیت، متحول و رشددهنده پای‌کار آموزش‌وپرورش بیایند و کمک کنند تا مسائل و مشکلات آموزش‌وپرورش که سابقه‌ای طولانی به درازای عمر آن دارد، را مرتفع نمایند.

 شاید وقت آن رسیده که آموزش‌وپرورش در برابر مفهوم عمیق و تحول‌آفرین «مسئولیت اجتماعی» مکثی تأمل‌برانگیز کند

این کارشناس مسائل آموزش‌وپرورش با بیان اینکه واژه «مسئولیت اجتماعی» مکرر اعلام می‌شود، اما در رفتار سازمانی، قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری کمتر مورد‌توجه قرار می‌گیرد، گفت: شاید وقت آن رسیده که آموزش‌وپرورش نیز در برابر این مفهوم عمیق و تحول‌آفرین، مکثی تأمل‌برانگیز نماید.

وی افزود: آموزش‌وپرورش، به‌عنوان یک نهاد تأثیرگذار در جریانات اجتماعی و فرهنگی کشور، باید یک دوره آموزشی، کاربردی و عملی در حوزه مسئولیت اجتماعی برای معلمان، مدیران مدارس و دست‌اندرکاران خود برگزار کند؛ نه به‌عنوان یک اقدام نمادین، بلکه به‌مثابه یک ضرورت کاری و حرفه‌ای برای هم‌افزایی در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان کشوری در حوزه نظام تعلیم‌وتربیت امری غیر‌قابل‌انکار است.

امیری اضافه کرد: همچنین می‌توان کارگروه‌هایی تخصصی در زمینه‌های مختلف این موضوع تشکیل داد و از متخصصان و صاحب‌نظران امر دعوت کرد تا دیدگاه‌ها و تجربه‌های میدانی خود را بیان و سپس باتکیه‌بر دانش جمعی تصمیم‌گیری کنند.

آموزش‌وپرورش باکیفیت حاصل تعامل و گفت‌و‌گو با معلمان است

این کارشناس مسائل آموزش‌وپرورش اظهار کرد: دستیابی به آموزش‌وپرورش باکیفیت و تحول‌یافته، جز با تعامل، گفت‌و‌گو، هم فکری، دانش‌افزایی، همراهی و همکاری با عوامل اصلی آموزشی و پرورشی یعنی معلمان و مدیران مدارس حاصل نمی‌شود.

وی افزود: مسئولیت اجتماعی، یک اصل مهم و اساسی برای رسیدن به درک و فهم مشترک در مورد ضرورت توجه و دغدغه جامعه به یک موضوع مهم و اساسی است که در سرنوشت و آینده کشور تأثیرگذار است. نه شعار است و نه دستور دولتی و سازمانی؛ بلکه استانداردی اخلاقی، نظام‌مند و در یک‌کلام از حقوق شهروندی است که می‌تواند ساختار‌ها را دگرگون و به هم پیوند داده و آینده مشترک نظام تعلیم‌وتربیت را روشن‌تر و متحول‌تر کند. 

استخدام در آموزش‌وپرورش نه صرفاً بر اساس مدرک دانشگاهی

امیری ادامه داد: مسئولیت اجتماعی و گفت‌و‌گو می‌توانند نظام تعلیم‌وتربیت را به هدف اصلی خود که توسعه عدالت آموزشی در کشور است، برساند؛ لذا اجرای آن باعث می‌شود مردم نسبت به امور آموزشی و تربیتی فرزندانش حساس شوند.

وی تصریح کرد: وقتی چرخ نظام تعلیم‌وتربیت می‌چرخد که استخدام نیروی شایسته، دارای صلاحیت‌های فنی و حرفه‌ای، متخصص، توانمند و ماهر در محور تصمیم‌گیری‌ها قرار گیرد، نه صرفاً بر اساس مدرک دانشگاهی و غیره. 

این کارشناس مسائل آموزش‌وپرورش تأکید کرد: توسعه عدالت آموزشی، هرچند از دل همکاری و مشارکت مردمی، مجلس و دولت بر می‌آید، اما اگر بر شایسته‌گزینی و نیروی توانمند و کارآمد استوار نباشد، عدالت آموزشی را هم از معنا تهی می‌کند.

امیری گفت: بی‌تردید آینده نظام تعلیم‌وتربیت در گروِی احیای یک هدف مشترک یعنی توسعه عدالت آموزشی و گسترش نصیب برابر آموزشی و پرورشی در کشور است و شناخت ما نسبت به حقوق شهروندی و به‌ویژه مسئولیت اجتماعی و گفت‌و‌گو با دست‌اندرکاران نظام تعلیم‌وتربیت، منجر به یکپارچگی نظام تصمیم‌گیری و شکل‌گیری یک نظام مسئولیت اجتماعی پاسخگو و حرفه‌ای در قبال آموزش‌وپرورش خواهد شد.

 مسئولیت اجتماعی و درک فهم مشترک در حوزه تعلیم‌وتربیت

وی با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی باعث ایجاد درک فهم مشترک از یک موضوع می‌شود و این یکی از اهرم‌هایی است که باید از آن برای ایجاد درک و فهم مشترک در حوزه آموزش‌وپرورش استفاده نمود، گفت: وقتی انسان‌ها درباره موضوع مهم و حساسی مانند تعلیم‌وتربیت احساس مسئولیت کنند، این موضوع باعث ایجاد یک هدف مشترک و درک و فهم مشترک در آنها شده و بنابراین به یک دغدغه و مطالبه ملی تبدیل می‌شود تا نهاد‌های مسئول وظیفه خود را در قبال آن به نحو احسن انجام دهند. 

این کارشناس مسائل آموزش‌وپرورش ادامه داد: مسئولان و دست‌اندرکاران نظام تعلیم‌وتربیت با گفت‌و‌گو و تعامل با جامعه فرهنگیان و مخاطبان خود در مورد مسائل آموزشی و تربیتی به یک درک و فهم مشترک برسند، چون فقدان برداشت واحد از مسائل آموزشی و تربیتی در مسئولان، سبب به‌وجودآمدن مشکلات فراوانی در زمینه تصمیم‌گیری‌ها و اجرای اسناد بالادستی (مانند سند تحول بنیادین) و توسعه عدالت آموزشی در جامعه می‌شود.

از آموزش‌وپرورش انتظار می‌رود برنامه‌های آموزشی و تربیتی مدارس را به سمت مشارکت‌محوری سوق دهد

امیری تأکید کرد: مسئولیت اجتماعی و ایجاد درک و فهم مشترک در مورد موضوعات و مسائل آموزشی و تربیتی باعث افزایش کارایی و اثربخشی مدیران و معلمان از طریق ایجاد فهم و درک مشترک، بهبود روند نظام تعلیم‌وتربیت، کاهش تمرکزگرایی و تفویض اختیار، بهبود و ارتقای کیفیت آموزشی و تربیتی مدارس، افزایش شفافیت و پاسخگویی، استفاده از روش‌های متنوع تدریس برای یادگیری بهتر دانش‌آموزان، افزایش مشارکت دانش‌آموزان در مباحث درسی و تربیتی، اهتمام ویژه به مهارت‌آموزی دانش‌آموزان و همراهی و همکاری اولیا دانش‌آموزان و نهاد‌ها و دستگاه‌های مختلف در طرح‌ها و برنامه‌های مدرسه را در پی دارد.

وی ادامه داد: نتیجه اینکه از آموزش‌وپرورش انتظار می‌رود برنامه‌های آموزشی و تربیتی مدارس را به سمت مشارکت‌محوری، برنامه‌محوری، ایجاد ارتباط با مراکز علمی و آموزشی، یکپارچگی و انجام کاردرست سوق دهد این امر جز با گفت‌و‌گو و شنیدن صدای فرهنگیان، اولیای دانش‌آموزان و افراد سهیم در نظام تعلیم‌وتربیت و آوردن آنها پای‌کار میسر نمی‌شود.

 تا زمانی که مفهوم «مسئولیت اجتماعی و گفت‌و‌گو» در کشور به‌درستی اجرا نشود، پاشنه آشیل توسعه عدالت آموزشی همچنان پا برجاست

این کارشناس مسائل آموزش‌وپرورش گفت: اگر مردم، دولت، مجلس، سیاست‌گذاران و در یک‌کلام جامعه فرهنگیان واژه عمیق «مسئولیت اجتماعی و گفت‌و‌گو در حوزه آموزش‌وپرورش» را نه در گفتار، بلکه در انجام کار‌ها و رفتار خود نهادینه و عملیاتی نمایند، بی‌تردید اتفاقی بزرگ و ماندگار در نظام تعلیم‌وتربیت رخ خواهد داد.

وی تصریح کرد: مسئولیت اجتماعی در حوزه تعلیم‌وتربیت می‌تواند نظام آموزش‌وپرورش کشور را به سمت یکپارچگی، انضباط کاری، پرورش نوآوری و خلاقیت، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری متناسب با شرایط و مقتضیات آموزشی و تربیتی، رفتار‌های اجراییِ صحیح و منطقی، جلوگیری از دخالت سایر دستگاه‌ها در آموزش‌وپرورش و … هدایت نماید لذا تا زمانی که این مفهوم «مسئولیت اجتماعی و گفت‌و‌گو» در کشور به‌درستی اجرا نشود، پاشنه آشیل توسعه عدالت آموزشی همچنان پا برجاست و هر روز ما را از رؤیای توسعه عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت نظام آموزش‌وپرورش کشور دورتر خواهد کرد.

بنا بر اعتقاد امیری، مدرسه تأثیرگذارترین و بانفوذترین نهاد جامعه است که خروجی آن می‌تواند باعث تغییر و تحولات بسیاری در روند‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و … شود. تربیت افراد مسئولیت‌پذیر، مشارکت‌جو، متعهد به آرمان‌ها و ارزش‌های اجتماعی، رعایت حقوق شهروندی و … از طریق مدرسه میسر است. زمانی آموزش‌های مدرسه می‌تواند مؤثر و مفید باشد که بتواند در رفتار و کردار دانش‌آموز تغییروتحول ایجاد کند.

به همین خاطر است که اندیشمندان اجتماعی معتقدند مدرسه محل تلاقی افکار و عقاید و باور‌ها و نهایتاً بروز رفتار‌هایی است که باید با آموزش و تربیت مؤثر اصلاح و تکامل پیدا کند. اگر مدارس رویکردی تحول‌گرایانه، کارآمد و کنش‌گرایانه داشته باشند دانش‌آموزانی خلاق، توانمند، کنشگر، کارآمد و اثربخش تربیت می‌کنند. 

مدرسه در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش محور و بنیاد اصلی تعلیم‌وتربیت تعریف شده است و در سند چشم‌انداز افق ۱۴۰۴ مدرسه پایه و اساس هر رویداد فرهنگی و تربیتی با نگاهی بسیار بلند و مؤثر دیده شده است. 

مدرسه کانون تربیت رسمی و عمومی و محل کسب تجربیات آموزشی و تربیتی برای دستیابی به مراتبی از حیات طیبه و آماده‌شدن برای تحقق آن است.

اگر باور داریم مسیر رشد و توسعه کشور از طریق آموزش و پرورش می‌گذرد و اگر باور داریم افراد، مسؤولیت‌پذیری، حفظ حقوق شهروندی، همکاری، همراهی، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های زندگی و مشارکت پذیری و … را در آموزش و پرورش یاد می‌گیرند تا در قبول نقش‌های اجتماعی، آنها را به کار بگیرند، باید توجه ویژه‌ای در اقداماتی که برای آن انجام می‌شود، داشته باشیم. 

چون هر کسی که در مجموعه‌ای قرار می‌گیرد چه بخواهد و چه نخواهد در آن مجموعه تاثیرگذار خواهد بود و میزان حمیت و توجه او به آن مجموعه می‌تواند در پیشبرد اهداف آن مجموعه موثر باشد.

 داشتن ذهنی خلاق، نوآور، جستجوگر و کنجکاو در مسائل آموزشی، تربیتی و همچنین در مسائل فرهنگی و اجتماعی می‌تواند کمک بسیاری به آموزش و پرورش برای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های خود داشته باشد.

منبع: فارس