اتحاد فراآتلانتیک بر خط لوله‌ها مسلط شد

امید محسنی: مجموعه‌ای از تحولات در ماه‌های اخیر، از سخنان صریح وزیر انرژی آمریکا تا تصمیم اتحادیه اروپا برای جلو انداختن ممنوعیت واردات LNG روسیه و همچنین دخالت مستقیم دولت آمریکا در معاملات شرکت‌های مرتبط با انرژی مسکو تصویری منسجم از یک روند ساختاری به دست می‌دهد: اروپا در حال گذار از یک وابستگی به وابستگی دیگر است.

پس از اظهارات مکرر ترامپ درباره قطع خرید انرژی روسیه از سوی اروپا، نقطه آغاز این روند را باید در اظهارات بی‌سابقه کریس رایت، وزیر انرژی ایالات متحده، جست‌و‌جو کرد؛ جایی که او در کنفرانس «شراکت برای همکاری انرژی فراآتلانتیک» در آتن، اعلام کرد آمریکا «آماده است گاز طبیعی روسیه را در اروپا کاملا جایگزین کند». او با اشاره به وفور گاز تولیدشده در آمریکا و مازاد عرضه ناشی از انقلاب شیل تاکید کرد که اگر زیرساخت‌های لازم در اروپا ایجاد شود، واشنگتن می‌تواند بخش بزرگی از گاز مورد نیاز این قاره را تامین کند. این سخنان در شرایطی بیان شد که آمریکا در ۹ ماه نخست ۲۰۲۵ بزرگ‌ترین تأمین‌کننده LNG اروپا بوده و ۶۰ درصد واردات گاز مایع اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده است. رایت در آتن از این هم فراتر رفت و گفت حذف گاز روسیه از اروپا «حیاتی» است، زیرا روسیه تنها دو خط لوله صادراتی دارد، یکی رو به اروپا و دیگری رو به چین، و با توجه به پر بودن ظرفیت خط لوله چین، هر مترمکعب گازی که به اروپا نرسد در زمین می‌ماند. او یونان را «یک نقطه ایده‌آل» برای واردات LNG آمریکا خواند و در کنار آن از انرژی هسته‌ای به‌عنوان یک منبع آینده‌دار با فناوری‌های جدید رآکتور‌های کوچک نیز دفاع کرد.

*شتاب اروپا برای کاهش وابستگی به روسیه

چند هفته پس از این موضع‌گیری آشکار، اتحادیه اروپا تصمیمی گرفت که عملاً نشان‌دهنده همگرایی سیاسی و انرژی با واشنگتن بود: بروکسل اعلام کرد ممنوعیت واردات LNG روسیه به جای پایان سال ۲۰۲۷، از اول ژانویه همان سال اجرا می‌شود؛ یعنی یک سال جلوتر. این تصمیم بخشی از نوزدهمین بسته تحریمی اتحادیه اروپاست و به گفته تحلیلگران، معنای آن روشن است. اروپا می‌خواهد نشان دهد آماده است بازار خود را برای ورود گسترده‌تر انرژی آمریکا «پاک‌سازی» کند.

ماجرای تحریم‌های روسیه گرچه ابعاد سیاسی و امنیتی گسترده‌ای در میان سران کشور‌های بزرگ اروپایی دارد، اما آنها زیر فشار آمریکا دست به یک چرخش بزرگ و معنادار اقتصادی زده‌اند که منافع اقتصادی بلندمدت ترامپ را در سایه تهدید‌های تعرفه‌ای ایالات متحده تامین خواهد کرد. این تصمیم زمانی گرفته شد که یک توافق بزرگتر میان بروکسل و واشنگتن در جریان است، توافقی که اروپا را متعهد می‌کند واردات انرژی از آمریکا را طی سه سال آینده به حدود ۷۵۰ میلیارد دلار برساند، در حالی‌که امروز تنها ۷۰ تا ۸۰ میلیارد دلار واردات دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون اقدامی جدی در این مسیر، آمریکا اروپا را به نقض توافق متهم می‌کند واحتمالا تعرفه‌ها را افزایش خواهد داد.

اگرچه اتحادیه اروپا در نیمه نخست ۲۰۲۵ حدود ۴.۵ میلیارد یورو LNG از روسیه خریده و این رقم حتی نسبت به سال پیش افزایش یافته است، اما فشار سیاسی واشنگتن، وضعیت جنگ اوکراین و تلاش برای تثبیت اتحاد فراآتلانتیک باعث شده بروکسل تصمیم به حذف کامل LNG روسیه بگیرد، موضوعی که اگر با جایگزینی کامل همراه نباشد، می‌تواند بازار گاز اروپا را با کمبود و جهش قیمت مواجه کند. تحلیلگران می‌گویند کشور‌های واردکننده اصلی LNG روسیه -از جمله بلژیک، اسپانیا و فرانسه- به دلیل مواضع سختگیرانه خود علیه مسکو مشکلی برای تصویب تحریم ندارند؛ اما کشور‌هایی مانند مجارستان و اسلواکی که همچنان خریدار انرژی روسیه‌اند، با تهدید به قطع منابع مالی و وعده‌های آمریکایی تحت فشار قرار گرفته‌اند. در حالی‌که برای این کشور‌ها LNG موضوع حیاتی نیست، زیرا واردکننده آن نیستند، اما توقف کامل نفت خط لوله، گاز خط لوله و سوخت هسته‌ای برایشان «خط قرمز» محسوب می‌شود.

*دخالت مستقیم آمریکا در مالکیت دارایی‌های روسیه

در همین حال، تحول دیگری که در روز‌های اخیر رخ داده تصویر کلی این جابه‌جایی را کامل‌تر می‌کند؛ دخالت مستقیم دولت آمریکا در مالکیت و توزیع دارایی‌های انرژی روسیه در اروپا. طبق گزارش فایننشال تایمز، مقام‌های آمریکایی عمدا مانع خرید دارایی‌های خارجی شرکت روسی لوک‌اویل توسط شرکت سوئدی گونور گروپ شدند. وزارت خزانه‌داری آمریکا هشدار داد که اگر گونور معامله ۲۲ میلیارد دلاری خود را پیش ببرد «هرگز مجوز فعالیت و سودآوری» دریافت نمی‌کند.

این فشار باعث شد گونور پیشنهاد خود را پس بگیرد. پس از این اقدام، گزارش‌ها حاکی از آن است که یک شرکت آمریکایی به نام «کارلایل» علاقه خود را برای خرید دارایی‌ها اعلام کرده و واشنگتن نیز بلافاصله مجوزی عمومی صادر کرده تا خریداران آمریکایی و متحدانشان مسیر معامله را ادامه دهند.

*اروپا به وابستگی جدیدی تن می‌دهد؟

مجموعه این رویداد‌ها نشان می‌دهد که واشنگتن نه‌تنها قصد دارد جایگزین گاز روسیه شود، بلکه بازطراحی مالکیت و شبکه انرژی اروپا نیز پیگیری می‌کند. از گاز و LNG گرفته تا پالایشگاه‌ها، پمپ‌بنزین‌ها و زیرساخت‌های توزیع سوخت. این روند هم‌زمان با توسعه گسترده پایانه‌های LNG در اروپا در حال شکل‌گیری است؛ روندی که مسیر انتقال وابستگی انرژی اروپا از شرق (روسیه) به غرب (آمریکا) را تثبیت می‌کند.

پرسش اینجاست که پیامد این تغییر چه خواهد بود. تحلیلگران بر این باورند که اروپا عملا میان دو مسیر قرار داشت؛ تنوع‌بخشی واقعی با حفظ بخشی از LNG روسیه در کنار توسعه واردات آمریکا که می‌توانست رقابت ایجاد کند و قیمت‌ها را کاهش دهد؛ یا حذف کامل روسیه و اتکا به صادرات آمریکا که هرچند از نظر سیاسی مطلوب‌تر به نظر می‌رسد، اما خطرات اقتصادی بیشتری دارد؛ از جمله افزایش قیمت انرژی در صورت کمبود عرضه، کاهش رقابت‌پذیری صنایع اروپایی و ایجاد نوعی وابستگی ژئوپلیتیک تازه. تحلیل‌گران معتقدند فعلا زیر فشار‌های تعرفه‌ای ترامپ و وابستگی‌های سیاسی اروپا در جنگ اوکراین انتخاب آنها را به مسر دوم هدایت کرده است.

بر همین اساس، تصویری که از کنار گذاشتن سه گزارش به دست می‌آید این است که بازار انرژی اروپا عملا در حال «آمریکایی‌شدن» است. آمریکا هم‌زمان در حوزه سیاست‌گذاری، ساختار مالکیت، ظرفیت صادرات و زیرساخت‌های ورودی اروپا فعال شده و در حال گرفتن جایگاهی است که روسیه طی سه دهه گذشته در آن تثبیت شده بود.

این فرآیند اگرچه از نگاه بروکسل یک اقدام امنیتی برای کاهش ریسک‌های ناشی از جنگ اوکراین به‌نظر می‌رسد، اما در عمل به ایجاد وابستگی تازه‌ای منجر می‌شود که می‌تواند برای دهه‌های آینده، دست آمریکا را در موضوعات دفاعی، نظامی و تجاری بازتر کند. اروپا از وابستگی به روسیه فاصله می‌گیرد، اما به آن‌چه تحلیلگران «وابستگی راهبردی به انرژی آمریکا» می‌نامند نزدیک‌تر می‌شود. اکنون نشانه‌های این وابستگی در بازار، سیاست و زیرساخت به شکل هم‌زمان قابل مشاهده است.

انتهای پیام/