چگونه میان رفتار نادرست و پریشانی عاطفی در کودکان تفاوت بگذاریم؟ 

کارشناس، نشانه‌های کلیدی‌ای را که به والدین کمک می‌کند رفتارهای نادرست طبیعی را از پریشانی عاطفی در کودکان تشخیص دهند، بررسی می‌کند. برای آگاهی بیشتر، ادامه‌ی مطلب را بخوانید.

به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ درک رفتار یک کودک، یکی از چالش‌برانگیزترین وظایف هر پدر و مادری است. هرچند قشقرق‌های گاه‌وبی‌گاه، نافرمانی و تغییرات خلق‌وخوی بخشی طبیعی از روند رشد هستند، اما تداومِ تغییراتی در الگوی رفتاری یا هیجانی کودک می‌تواند نشانه‌ی وجود مسئله‌ای عمیق‌تر باشد.

به گفته‌ی «زالاک ناندو»،  برای حمایت زودهنگام و رشد سالم کودک، ضروری است که والدین تفاوت میان شیطنت‌های معمول و نشانه‌های پریشانی عاطفی را بدانند. آن‌چه در ادامه آمده، نکاتی است که او با ما در میان گذاشت.

بسیاری از والدین به‌طور غریزی رفتارهای دشوار را لجاجت یا جلب توجه تعبیر می‌کنند. اما پریشانی عاطفی معمولاً به شکل‌های ظریف و گاهی گمراه‌کننده ظاهر می‌شود؛ به‌گونه‌ای که به‌سادگی با رفتار نادرست اشتباه گرفته می‌شود. زالاک توضیح داد: «کودکان همیشه نمی‌توانند با کلمات بگویند در درون‌شان چه می‌گذرد. پس این احساسات در قالب رفتار بروز پیدا می‌کنند. برای تشخیص تفاوت، باید الگوها، محرک‌ها و زمینه‌ای که باعث می‌شود کودک چنین واکنشی نشان دهد را زیر نظر گرفت.»

رفتار نادرست طبیعی در کودکان چیست؟

کودکان در هر گروه سنی ممکن است رفتارهایی مثل قشقرق انداختن، گوش ندادن، پاسخ‌دادن با پرخاش، یا حتی گه‌گاهی کتک‌زدن را نشان دهند. بسیاری از این رفتارها ناشی از نیازهای برآورده‌نشده هستند: گرسنگی، خستگی، تحریک‌پذیری ناشی از شلوغی، یا نیاز به استقلال. رفتار نادرست معمولاً موقعیتی، کوتاه‌مدت و وابسته به شرایط است و وقتی نیاز اصلی کودک برطرف شود، فروکش می‌کند.

زالاک مثال زد: کودکی خردسال ممکن است هنگام پایان زمان صفحه‌نمایش گریه کند، یا کودکی در سن مدرسه هنگام شروع تکالیف با والدین چانه بزند. این موارد بخشی طبیعی از رشد هستند. ناندو گفت: «رفتار نادرست طبیعی، وقتی مرزها به‌طور ثابت و مشخص تعیین شوند، بهتر می‌شود.» کودکی که پس از چند دقیقه آرام می‌شود یا با تغییر جهت توجه واکنش مثبت نشان می‌دهد، اغلب در حال نشان‌دادن نیاز به استقلال است، نه بیان پریشانی عاطفی.

نشانه‌های پریشانی عاطفی در کودکان

واکنش‌های هیجانی هنگامی نگران‌کننده می‌شوند که رفتارها تکراری، شدید یا نامتناسب با موقعیت باشند. زالاک بر توجه به نشانه‌های زیر تأکید کرد:

• تغییرات ناگهانی رفتاری مانند کناره‌گیری، افزایش تحریک‌پذیری یا فوران‌های خشم

• به‌هم‌ریختگی در روال روزمره، از جمله مشکلات خواب، کابوس‌ها، بی‌اشتهایی یا پرخوری

• از دست‌دادن علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بوده‌اند

• افت عملکرد تحصیلی یا اجتناب از مدرسه

• شکایات جسمی مثل دل‌درد یا سردرد بدون علت پزشکی

• اضطراب جدایی یا چسبندگی بیش از حد

• خودسرزنشی، گفت‌وگوهای منفی درباره‌ی خود، یا احساس ناامیدی

به گفته‌ی زالاک، این رفتارها اغلب نشانه‌ی مشکلات عاطفی زیربنایی مانند اضطراب، زورگویی (قلدری)، فقدان، تعارضات خانوادگی یا مشکلات یادگیری هستند. او افزود: «اگر کودکی به‌طور پیوسته در برابر موقعیت‌های روزمره با ترس، خشم یا غم واکنش نشان می‌دهد، بسیار مهم است که فراتر از رفتار نگاه کنیم و بررسی کنیم چه احساسی پشت آن رفتار قرار دارد.»

تشخیص الگوها و محرک‌های پریشانی عاطفی

یکی از روش‌های کمک‌کننده برای تمایز میان رفتار نادرست و پریشانی عاطفی، یادداشت‌کردن زمان، مکان و شرایط بروز رفتار است. برای مثال: آیا این رفتار در مدرسه رخ می‌دهد، در خانه، یا هنگام تعامل با فردی خاص؟ آیا پس از تغییرات مهم زندگی مانند اسباب‌کشی، بیماری یا تعارض والدین ظاهر شده است؟ زالاک تاکید کرد: «الگوها می‌توانند محرک‌های هیجانی‌ای را که کودک در بیان‌شان مشکل دارد، آشکار کنند.»

اهمیت ارتباط مؤثر با کودکان

کودکان وقتی محیطی امن و آرام دارند، بهتر احساسات‌شان را بیان می‌کنند. زالاک توصیه کرد به‌جای تنبیه، از گفت‌وگوهای باز استفاده کنید. این گفت‌وگوها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• پرسیدن سوالات آرام و غیرقضاوتی، مثل: «مدتی است احساس می‌کنم ناراحتی. دوست داری درباره‌اش صحبت کنی؟»

• پذیرش و نام‌گذاری احساسات به‌جای برچسب‌زدن رفتار به‌عنوان «بد».

• استفاده از زبان متناسب با سن کودک و تشویق او به توصیف آنچه تجربه می‌کند.

این کار باعث می‌شود کودک احساس درک‌شدن و امنیت کند؛ احساسی که می‌تواند از شدت پریشانی بکاهد و رفتار را به‌طور طبیعی بهبود دهد.

جمع‌بندی

همه‌ی رفتارهای چالش‌برانگیز، رفتار نادرست نیستند؛ گاهی این رفتارها فریاد خاموش یک کودک برای کمک هستند. تشخیص تفاوت میان این دو، فرصتی به والدین می‌دهد تا با همدلی و در زمان مناسب مداخله کنند.