تهران در خشک‌ترین پاییز قرن / صرفه‌جویی؛ عامل اصلی جلوگیری از خروج سد‌ها از مدار

ایسنا: پایتخت در حالی وارد ششمین سال خشکسالی شده که امسال یکی از کم‌بارش‌ترین دوره‌های تاریخ خود را تجربه می‌کند. در ۵۵ روز نخست سال آبی جاری حتی یک قطره باران در تهران ثبت نشده و این وضعیت موجب شده ذخایر آب سدهای اصلی تأمین‌کننده آب شهر به کمترین سطح طی ۶۰ سال گذشته برسد. شدت کمبود بارش‌ها چنان است که پاییز امسال خشک‌ترین پاییز ثبت‌شده در یک قرن اخیر عنوان می‌شود.

همزمان با تشدید بحران، مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز در دستور کار قرار گرفته و تنها طی شش ماه گذشته ۹۳۵ حلقه چاه در استان تهران بسته شده است. مجموع عمق این چاه‌ها حدود ۴۱ هزار متر برآورد می‌شود؛ رقمی که معادل هشت برابر ارتفاع دماوند است؛ دماوندی که امسال برای نخستین‌بار بدون پوشش برف در آستانه زمستان قرار گرفته، این چاه‌های غیرمجاز سالانه حدود ۱۵ میلیون مترمکعب از آب زیرزمینی تهران را برداشت می‌کردند؛ میزانی بیش از ذخیره فعلی سد کرج است.

صرفه‌جویی؛  عامل اصلی جلوگیری از خروج سدها از مدار

برآوردها نشان می‌دهد که تابستان گذشته در صورت ادامه روند مصرف، احتمال خروج برخی سدها از مدار تا پایان شهریور وجود داشت. اما کاهش مصرف ۱۰ تا ۱۲ درصدی در میان خانوارهای تهرانی این سناریو را به تعویق انداخت. میزان صرفه‌جویی تحقق‌یافته معادل ۸۰ میلیون مترمکعب بوده که به اندازه حجم مخزن سد لتیان ارزش دارد و نقش مهمی در مدیریت منابع محدود فعلی ایفا کرده است.

با وجود این، میانگین مصرف تهرانی‌ها همچنان در سطح ۱۸۵ لیتر در شبانه‌روز برای هر نفر قرار دارد؛ عددی که فاصله قابل‌توجهی با الگوی مطلوب ۱۳۰ لیتر دارد. بررسی‌ها حاکی است که تنها ۳۴ درصد مشترکان به الگوی ۱۲ هزار لیتری ماهانه پایبند هستند و ۶۶ درصد دیگر از این حد فراتر می‌روند.

بیش از ۶۰ درصد مشترکان تا دو برابر الگو آب مصرف می‌کنند و پنج درصد نیز در گروه بدمصرف‌ها قرار دارند. مطابق سیاست‌های جدید، ادامه این روند با اخطار، قطع یک‌روزه اشتراک و در صورت تکرار، هزینه‌های سنگین‌تر همراه خواهد بود.

افزایش ظرفیت انتقال آب و محدودیت‌های توسعه منابع جدید

در ماه‌های اخیر، راه‌اندازی خط دوم انتقال آب طالقان حدود پنج هزار لیتر بر ثانیه به ظرفیت تأمین آب تهران افزوده است؛ رقمی که تنها پاسخگوی یک‌هشتم نیاز مصرف آب شرب شهر به شمار می‌آید. از سوی دیگر، گزینه‌هایی مانند انتقال یا شیرین‌سازی آب دریای جنوب به دلیل هزینه‌های بالای حداقل هفت یورو برای هر مترمکعب، در شرایط کنونی قابل اتکا نیست و برنامه‌ای برای اجرای آن وجود ندارد.

تعدیل فشار آب برای جلوگیری از نوبت‌بندی

در شرایط فعلی، سیاست مدیریت آب بر اجتناب از نوبت‌بندی و توزیع عادلانه منابع موجود استوار است. به همین دلیل، طبق اعلام محسن اردکانی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران تعدیل شبانه فشار شبکه به‌صورت یک شب در میان اجرا می‌شود تا امکان حفظ جریان پایدار فراهم باشد.  

به گفته‌ وی در ساختمان‌هایی که مخازن استاندارد با ظرفیت ۷۵ لیتر برای هر نفر نصب شده باشد، افت فشار محسوس نخواهد بود؛ با این حال، عبور از وضعیت فعلی نیازمند صرفه‌جویی حداقل ۲۰ درصدی است.

راهکارهای ساده‌ای که می‌تواند تهران را از مرز بحران دور کند

مدیریت مصرف در بخش خانگی همچنان مؤثرترین گزینه برای عبور از شرایط فعلی محسوب می‌شود. استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف روی شیرآلات که می‌تواند تا ۳۰ درصد آب کمتری مصرف کند به‌همراه استفاده کامل ظرفیت ماشین‌های لباسشویی و ظرفشویی، کوتاه‌کردن زمان استحمام و اصلاح رفتارهای ساده‌ای مانند بستن شیر آب هنگام مسواک‌زدن، در فهرست روش‌های توصیه‌شده قرار دارد. شهروندان می‌توانند تجهیزات کاهنده مصرف را با شرایط اقساطی از طریق ثبت درخواست در سامانه ۱۲۲ تهیه کنند.

تهران حالا در نقطه‌ای ایستاده که ادامه روند کم‌بارشی و کاهش ذخایر سدها، می‌تواند چالش‌های جدی‌تری ایجاد کند. امید اصلی برای جلوگیری از عمیق‌تر شدن بحران، به مدیریت مصرف و مقابله با برداشت‌های غیرمجاز گره خورده است؛ تاریکی چاه‌هایی که سفره‌های زیرزمینی را می‌بلعیدند، اگر با روشنایی رفتار صحیح مصرف همراه شود، می‌تواند تهران را از مرز بحران به سمت پایداری بیشتر سوق دهد.