مصحف حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) چیست و چه زمانی نازل شد؟

ابوبصیر از امام صادق (علیه‌السلام) دربارهٔ مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) سؤال نمود. آن حضرت در پاسخ او فرمودند:
«مصحفٌ فیه مثلُ قرآنِکم هذا ثلاثَ مرّاتٍ، واللَّهِ ما فیه من قرآنِکم حرفٌ واحد.»

مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) سه برابر این قرآن موجود است، ولی حتی یک حرف نیز مشابهت با قرآن ندارد.

شبیهِ این حدیث از امام کاظم (علیه‌السلام) نیز نقل شده که می‌فرمایند:
«مصحفُ فاطمه عندی، ولیس فیه شیءٌ من أحکام القرآن.»

و از حمّاد بن عثمان آمده است که روزی امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«در سال یکصد و بیست و هشت زنادقه خروج می‌کنند و این جریان را از مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) نقل می‌کنم.»
حمّاد پرسید: مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) چیست؟
حضرت فرمودند:
«… لیس فیه شیءٌ من الحلال و الحرام، ولکن فیه علمُ ما یکون.»

در مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) چیزی از حلال و حرام نیست، اما حوادث و اتفاقات روزگار در آن آمده است.

در حدیث دیگری همین امام بزرگوار (ع) از علوم غیبی و آنچه خداوند در اختیارشان قرار داده خبر می‌دهند و از کتاب‌های آسمانی مخصوص ائمه یاد می‌کنند، آنگاه در مورد مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) چنین می‌فرمایند:
«وأما مصحفُ فاطمه (سلام‌الله‌علیها)، ففیهِ ما یکون من حادثٍ، وأسماءُ من یملک إلی أن تقومَ الساعه.»

مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) کتابی است که تمام حوادث، اخبار غیبی و جریاناتی را که پادشاهان تا روز قیامت انجام می‌دهند، بیان کرده است.

ابوعبیده می‌گوید: برخی از اصحاب شیعه از امام صادق (علیه‌السلام) دربارهٔ کتاب‌های «جامعه»، «جَفر» و مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) پرسیدند. حضرت فرمودند:

«مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) این است که ملکی همواره نزد فاطمه (سلام‌الله‌علیها) بود و در عزای پدر او را تسلی می‌داد و از آیندهٔ جهان و سرنوشت فرزندانش خبر می‌داد. این کتاب را مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) می‌گویند.»

از مجموع این احادیث نتیجه می‌گیریم که مصحفِ کتابی است که از جانب خدا، به‌وسیلهٔ ملک و پیک وحی، بر فاطمه (سلام‌الله‌علیها) القا شده و امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) آن را نوشته است. محتوای آن دربارهٔ اخبار غیبی، سرنوشت فرزندان فاطمه و اتفاقاتی است که پادشاهان و امرا در دنیا انجام می‌دهند. در این کتاب مسائل احکام، حلال و حرام نیامده و حجم آن سه برابر قرآن کریم است.

در چه زمانی مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) نازل شد؟

از سخنان اهل‌بیت عصمت و طهارت چنین برمی‌آید که مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) پس از رحلت رسول خدا (ص)، در زمانی که حضرت فاطمهٔ زهرا (سلام‌الله‌علیها) بسیار محزون بود (در مدت هفتاد و پنج روز زندگی پس از پدرش)، نازل شده است.

امام صادق (علیه‌السلام) در این‌باره می‌فرمایند:

«إنّ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) مَکثتْ بعد رسولِ اللَّه (ص) خمسَه و سبعین یوماً، و کان دخلَها حزنٌ شدیدٌ علی أبیها، و کان یأتیها جبرئیلُ فیحسنُ عزاها علی أبیها، و یطیّب نفسَها، و یخبرها عن أبیها و مکانِه، و یخبرها بما یکون بعدها فی ذرّیتها، و کان علیٌّ (علیه‌السلام) یکتب ذلک؛ فهذا مصحفُ فاطمه.»

به‌ یقین فاطمه (سلام‌الله‌علیها) پس از پدرش تنها هفتاد و پنج روز در این دنیا زندگی کرد و در این مدت غم‌های فراوانی را تحمل نمود.
جبرئیل در آن ایام مرتباً بر او نازل می‌شد، او را در عزای پدر تسلیت می‌داد، از مقام پدرش در جهان دیگر باخبر می‌کرد و نیز او را از اوضاع آیندهٔ دنیا و سرنوشت فرزندانش آگاه می‌ساخت؛ و علی (علیه‌السلام) آن‌ها را می‌نوشت. همهٔ این مطالب مجموعه‌ای است که مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را تشکیل می‌دهد.

در حدیث دیگری امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند:

«مصحفُ فاطمه، ما فیهِ شیءٌ من کتابِ اللَّه، و إنما هو شیءٌ أُلْقِیَ علیها بعد موت أبیها.»

در مصحفِ فاطمه چیزی از آیات قرآن وجود ندارد؛ بلکه کتابی است که پس از رحلت پیامبر به او عطا شده است.

و در حدیث سوم از امام جعفر صادق (علیه‌السلام) می‌خوانیم:

«إنّ اللَّه تعالی لمّا قبض نبیَّه (ص)، دخل علی فاطمه (سلام‌الله‌علیها) من وفاته من الحزن ما لا یعلمه إلّا اللَّه عزّوجلّ، فأرسل إلیها مَلَکاً یُسَلّی غمّها و یُحدّثُها، فشکَتْ ذلک إلی أمیرالمؤمنین (ع)، فقال (ع): إذا أحسَسْتِ بذلک و سمعتِ الصوت فقولی لی. فأعلمتْه بذلک، فجعل أمیرالمؤمنین (ع) یکتب کلّما سَمِع، حتّی أثبتَ من ذلک مصحفاً.»

وقتی خداوند پیامبرش را قبض روح کرد، فاطمهٔ زهرا (سلام‌الله‌علیها) چنان اندوهگین شد که جز خدا کسی از شدت غم او آگاه نبود.
پس خداوند ملکی را نزد او فرستاد تا اندوهش را تسکین دهد و با او سخن بگوید.
فاطمه (سلام‌الله‌علیها) این موضوع را به امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) خبر داد. آن حضرت فرمودند:
«هرگاه آن حال را احساس کردی و صدا را شنیدی، مرا آگاه کن.»
فاطمه (سلام‌الله‌علیها) امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را آگاه می‌ساخت و آن حضرت آنچه را می‌شنید می‌نوشت؛ تا آنکه از مجموع آن نوشته‌ها، مصحفِ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) شکل گرفت.

این کتاب که از ودایع امامت است، هم‌اکنون در محضر امام زمان (عج) قرار دارد.