توافق جدید مجلس و دولت برای یارانه بگیران

برخلاف چهار مرحله قبلی از حالا به بعد خبری از تخصیص اعتبار به حساب سرپرستان خوانوار نیست و طبق توافق مجلس و دولت، به جمعیت هدف مستقیما کالا تعلق می‌گیرد. کالابرگ مرحله پنجم طبق وعده‌های جدید در نیمه اول آذر اجرا می‌شود و در مرحله جدید باید منتظر اضافه شدن چهار کالا جدید به اقلام ۱۱ گانه قبلی باشیم.

کالابرگ مرحله پنجم به محلی برای اختلاف دولت و مجلس تبدیل شد. آنطور که احمد نادری به‌عنوان یکی از اعضای هیئت رئیسه مجلس می‌گوید علت تفاوت نظر مجلس و وزارت رفاه در شیوه اجرای طرح کالابرگ خلاصه می‌شود. یعنی دولتی‌ها به تخصیص اعتبار یا همان پرداخت نقدی معتقد بودند، اما نماینده‌های مجلس روی تخصیص کالا دست گذاشتند.

وزارت رفاه تا قبل از توافق نهایی با مجلس راهکار دومی را هم مطرح کرد. یعنی به جای تخصیص اعتبار نقدی، گزینه خرید کالا با تخفیف ۲۰ درصدی. هر دو گزینه از نظر مجلس شورای اسلامی با برنامه هفتم بودجه همخوانی نداشت و دست‌آخر تخصیص کالا برای دهک‌های جمعیت هدف به عنوان راهکار نهایی تعیین شد. موضوعی که برای جمعیت هدف تفاوتی ایجاد نمی‌کند و همان اقلام مراحل قبلی در قالب مرحله پنجم به دست مصرف‌کننده خواهد رسید.

کالابرگ مرحله پنجم با وقفه تقریبا سه‌ماهه کلید می‌خورد. دولت چهاردهم آخرین مرتبه در اواخر شهریور سال جاری سازوکار مرحله چهارم را آغاز کرد و اولین پیش‌بینی‌ها از اجرای مرحله پنجم در مهرماه حکایت داشت.

کالابرگ مرحله پنجم در قدم بعدی به آبان موکول شد، اما با کشمکش‌های دولت و مجلس از برنامه کاری آبان کنار گذاشته شد. احمد نادری به تاخیر در اجرای طرح مرحله پنجم کالابرگ اشاره کرده، اما اجرای این طرح را در آذرماه یک قدم رو به جلو توصیف می‌کند.

اقلام کالابرگ الکترونیک تا قبل از اجرای مرحله پنجم به ۱۱ کالا مختص می‌شد. از الان به بعد، اما چهار کالا جدید در قالب کالابرگ الکترونیک به جمعیت هدف تعلق می‌گیرد. قبلا از گروه لبنیات، ماست کم‌چرب، پنیر UF و شیر کم‌چرب در قالب اقلام کالابرگ فروخته می‌شد. قند و شکر، برنج و روغن و ماکارونی هم به عنوان خواروبار در طرح قرار می‌گرفتند و در گروه پروتئین، اسم گوشت مرغ و گوشت منجمد گوساله کنار تخم‌مرغ قرار می‌گرفت.

ماهی و میگو علاوه بر گوشت بوقلمون و بلدرچین از حالا به بعد اقلام جدید کالابرگ الکترونیک خواهند بود.

با ورود به آذرماه ۱۴۰۴، نگاه‌ها به سمت سامانه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دوخته شده است تا تاریخ دقیق شارژ مرحله جدید کالابرگ الکترونیکی اعلام شود. این انتظار، فراتر از یک واریز یارانه‌ای ساده است؛ این مرحله آغازگر اجرای شیوه جدید قانون کالابرگ است که هدف نهایی آن، تثبیت مطلق قدرت خرید مردم بر روی سبد کالاهای اساسی در برابر نوسانات تورمی سال جاری است.

در پی بررسی‌های فشرده در مجلس شورای اسلامی، بالاخره نقشه راه اجرای شیوه جدید قانون کالابرگ الکترونیکی مشخص شد. این طرح که محور اصلی آن حفظ قدرت خرید دهک‌های پایین جامعه در برابر تورم است، پس از نهایی شدن مباحث مربوط به منابع مالی و دهک‌بندی‌ها، در آستانه اجرایی شدن کامل قرار دارد. نایب رئیس مجلس شورای اسلامی پس از نشست با وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خبر از پیش‌بینی منابع مالی و تکمیل دهک‌بندی‌های لازم داد. این خبر، امیدواری‌ها را برای واریز مرحله جدید افزایش داده است.

یکی از دغدغه‌های اصلی مردم، تأخیر در واریز مرحله پنجم کالابرگ الکترونیکی بود. با توجه به اینکه انتظار می‌رفت اعتبار در چهارشنبه ۵ آذر ۱۴۰۴ برای سه دهک اول شارژ شود، این امر محقق نشد.

احمد نادری، عضو هیئت رئیسه مجلس، این تأخیر را به نیاز به تطبیق دقیق سامانه‌ها با الزامات قانونی جدید مرتبط دانست. این بدان معناست که شیوه اجرای طرح تغییر کرده و نیازمند هماهنگی‌های زیرساختی بیشتری است تا اطمینان حاصل شود که یارانه پرداختی مستقیماً در خدمت هدف اصلی یعنی حفظ ثبات قیمت‌ها خواهد بود.

هرچند تاریخ ۵ آذر محقق نشد، اما تأکیدات نشان می‌دهد که با آمادگی اعلام شده از سوی سازمان برنامه و وزارت جهاد کشاورزی، بزودی شاهد آغاز شارژ کالابرگ آذر ۱۴۰۴ خواهیم بود.

تفاوت اصلی شیوه جدید با رویکردهای پیشین در این است که تمرکز از «تخفیف» صرف به سمت «تضمین ارزش خرید» تغییر کرده است.

شاهرخ رامین، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، با تشریح دقیق این موضوع در گفتگو با رسانه ملی، تأکید کرد که هدف این است که ارزش کالابرگ برای مردم، حتی با افزایش قیمت‌ها، ثابت بماند.

فرمول پایداری قدرت خرید: اگر قیمت سبد غذایی ضروری خانوار (که توسط انستیتوی تغذیه تعریف شده) افزایش یابد، مابه‌التفاوت آن باید از طریق افزایش اعتبار کالابرگ به حساب خانوار واریز شود.

مثال عینی: اگر در اسفند ۱۴۰۳، یک خانوار با درآمد مشخصی توانایی خرید سبدی به ارزش ۱,۱۰۰,۰۰۰ تومان را داشته و سهم او از کالابرگ ۳۵۰,۰۰۰ تومان بوده است، امروز اگر قیمت آن سبد به ۱,۴۵۰,۰۰۰ تومان رسیده باشد، دولت باید مابه‌التفاوت این افزایش (افزایش تورم روی سبد) را به اعتبار کالابرگ اضافه کند تا همان سبد برای خانوار قابل دسترس بماند.

پوشش واریزی: در حال حاضر، این طرح برای ۶۱ میلیون نفر (۲۱ میلیون خانوار) در قالب ۱۱ قلم کالای اساسی اجرا می‌شود و تجربه نشان داده که این مدل (اعتبار در اختیار خانواده روی اقلام محدود) رضایت بیشتری نسبت به روش‌های پیشین (مانند فجرانه که مشارکت از ۱۷ میلیون به ۱۲ میلیون خانوار کاهش یافت) داشته است.

معیار اصلی، میخکوب کردن قدرت خرید مردم بر روی اقلام اساسی است؛ یعنی اگر تورم در ۷ ماه گذشته ۲۸٪ بوده، یارانه پایه باید به میزان ۲۸٪ افزایش یابد تا قدرت خرید ثابت بماند.

پس از اعلام رسمی و واریز مرحله جدید، دغدغه بعدی اطمینان از شارژ شدن حساب و نحوه استفاده از اعتبار است. برای این منظور، وزارت رفاه سه مسیر مشخص برای استعلام موجودی تعیین کرده است که همگی به کد ملی سرپرست خانوار نیاز دارند: