چند شغله بودن در ایران از پزشک ساختمان ساز تا کمدین خواننده!

شایانیوز– در ایران امروز، چندشغله بودن پدیده‌ای فراتر از فشارهای اقتصادی صرف است؛ این واقعیت اجتماعی، هم بازتاب دهنده نیاز به درآمد و بقا است و هم جلوه‌ای از سودای قدرت، شهرت و حتی کنجکاوی فردی. از یک سو، بسیاری از شهروندان متوسط و طبقات آسیب‌پذیر برای تأمین زندگی روزمره خود ناچارند میان مشاغل متعدد تقسیم وقت کنند؛ از کارگری و فروشندگی گرفته تا فعالیت در تاکسی‌های آنلاین و مشاغل غیررسمی. از سوی دیگر، گروه‌های مرفه و مشهور جامعه، مانند پزشکان، وکلا، مدیران و ورزشکاران حرفه‌ای، نه از سر نیاز بلکه از روی انگیزه‌های فردی و اجتماعی، خود را به چندین شغل و فعالیت همزمان متعهد می‌کنند. اما نکته جالب‌تر، گرایش فزاینده افراد به انتخاب مشاغلی نامرتبط با حرفه اصلی خود است؛ روندی که پیامدهای پیچیده اقتصادی، اجتماعی و روان‌شناختی به همراه دارد. و این به معنای سرمایه‌گذاری نیست؛ بلکه به معنای جا کردن خود در قشر و طبقه‌ای است که حقیقتاً متعلق به خویشتنِ خویش فرد نیست و با اصالت وی در تضاد آشکار است. پزشک چه داند از روح سینما و هنر؟! بازیگر و کمدین چه داند از موسیقی و بازی نتها؟!

نمونه‌ها، گویای این واقعیت هستند: پزشکان به سمت ساخت و ساز یا تهیه‌کنندگی سینما کشیده می‌شوند؛ فوتبالیست‌های مشهور، رستوران و باشگاه‌های ورزشی افتتاح می‌کنند؛ بازیگران  به حوزه‌های پزشکی، کلینیک‌ها و سالن‌های زیبایی وارد می‌شوند؛ کارمندان و معلمان و طبقات متوسط نیز برای جبران کمبود درآمد، ساعت‌های زیادی در تاکسی‌های آنلاین و اپلیکیشن‌های تحویل غذا و….مشغول می‌شوند.

در سطح اقتصادی، چندشغله بودن با شغل‌های نامرتبط، بازتابی از ناکارآمدی ساختارهای درآمدی و نابرابری فرصت‌هاست. طبقات پایین و متوسط، مجبور به ورود به مشاغل خارج از تخصص خود هستند، چرا که حقوق اصلی پاسخگوی نیازهای زندگی نیست؛ و طبقات بالاتر، به رغم توان مالی، برای افزایش سرمایه، نفوذ و شهرت، خود را به مشاغل غیر مرتبط متعهد می‌کنند. این ترکیب موجب فاصله گرفتن تخصص از کیفیت اصلی می‌شود.

اما پیامد اجتماعی این پدیده، پیچیده‌تر و عمیق‌تر است. چندشغله بودن با مشاغل نامرتبط، به ‌ویژه در طبقات مرفه، موجب تمرکز قدرت و منابع مالی در دست افرادی می‌شود که شبکه‌سازی قوی و گسترده، حرفه‌ای و سیاسی قوی دارند؛ در حالی که طبقات آسیب‌پذیر همچنان در چرخه تلاش برای بقا گیر می‌افتند. نتیجه؟ گسترش نابرابری، کاهش اعتماد اجتماعی و ایجاد حس بی‌عدالتی میان گروه‌های مختلف جامعه.

در بعد روان‌شناختی، پدیده چندشغله بودن نامرتبط، نشانه‌ای از بحران هویت حرفه‌ای و تلاش برای تحقق «سودای فردی» است. فردی که معلم است و در اسنپ کار می‌کند تکلیفش مشخص است: به دنبال درآمد بیشتر است. اما بازیگر سینما که کلینیک زیبایی افتتاح می‌کند، یا با وجود عدم توانایی و استعداد موسیقایی، کنسرت برگزار می‌کند، و یا پزشکی که به تهیه‌کنندگی در سینما روی می‌آورد تا مشهور شود، در حالی که سواد سینمایی لازم برای تولید اثر واجد مؤلفه‌های هنری را ندارد، همه و همه با انتخاب‌هایشان، نه فقط به دنبال درآمد بلکه به دنبال ارتقاء جایگاه اجتماعی، قدرت و امنیت روانی خود هستند. واقعیت آن است که هم قشر مرفه و هم طبقات متوسط هر دو از سر نیاز دست به چنین اقدامی می‌زنند؛ نیازی که در حرفه اصلی خودشان پاسخ داده نشده؛ یکی نیاز به قدرت و پرستیژ اجتماعی و دیگری نیاز به درآمد بیشتر.

پدیده چندشغله بودن در ایران، به طور همزمان نمادی از فشار اقتصادی، فشار روانی، سودای قدرت و ناکارآمدی ساختارهای حمایتی است؛ پدیده‌ای که هم هشدار می‌دهد و هم فرصتی برای تحلیل تنش‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فراهم می‌آورد. تا زمانی که ساختارهای معیشتی و اقتصادی و نیز الگوی کسب اعتبار اجتماعی، به گونه‌ای بازسازی نشوند که یک شغل برای فرد کافی باشد، چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ تأمین روحی و ایجاد رضایتمندی از زندگی و احساس مفید واقع شدن و اثرگذار بودن، این روند نه تنها ادامه خواهد یافت، بلکه دچار پیچیدگی‎‌‌های بیشتر شده و ابعاد اجتماعی و روانی عمیق‌تری پیدا خواهد کرد.