روایت مینو محرز از روزهایی که ایدز در ایران شناسایی شد

به گزارش همشهری آنلاین، دکتر مینو محرز، استاد بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در آستانه روز جهانی ایدز با اشاره به چهار دهه تلاش برای آگاهی‌بخشی درباره HIV/AIDS، چالش‌های سنگین اجتماعی و پزشکی و ضرورت شکستن انگ این بیماری تاکید کرد: مسیری که از اوایل دهه ۶۰ آغاز شده، امروز به درمان‌های مؤثر و زندگی عادی بیماران انجامیده است.

محرز با اشاره به نخستین سخنرانی خود درباره HIV در سال ۱۳۶۳ در کنگره بیماری‌های عفونی بیان کرد: با مشاهده گسترش HIV در غرب، احساس کردم این موضوع به‌زودی به یک چالش جهانی و ملی تبدیل می‌شود و باید از همان ابتدا آگاهی‌بخشی در کشور آغاز شود. آن زمان حتی کلمه ایدز برای مردم ناآشنا بود و سالن مملو از جمعیت شده بود تا بدانند این بیماری چیست.

نبود تست و گروه‌های پرخطر

به گفته محرز، در سال‌های ابتدایی نه تست تشخیصی وجود داشت و نه شناختی عمومی از بیماری و در توضیح بیشتر عنوان کرد: با توزیع کیت‌های تشخیصی توسط سازمان جهانی بهداشت، تمرکز بر گروه‌های پرخطر آغاز شد. دریافت‌کنندگان فرآورده‌های خونی مانند بیماران هموفیلی، مصرف‌کنندگان مواد تزریقی با سرنگ مشترک و افرادی که خون دریافت کرده بودند. این در حالی بود که درصد قابل توجهی از بیماران هموفیلی به دلیل واردات فاکتور ۸ آلوده مبتلا شده بودند. پدیده‌ای که در بسیاری از کشورهای جهان نیز رخ داد.

طرد بیماران و مرگ‌های خاموش

محرز با تاکید بر این که هیچ مرکز درمانی حاضر به پذیرش بیماران نبود، ادامه داد: با صحبت‌های فراوان توانستیم بیماران را در بخش عفونی بیمارستان امام بستری کنیم. درمانی وجود نداشت و اغلب، جوانان زیر چشم ما به مرحله ایدز می‌رسیدند و از دنیا می‌رفتند.

او به طرد اجتماعی شدید بیماران و حتی خانواده‌هایشان هم اشاره کرد و گفت: تا جایی که گاه خانواده درجه‌یک نیز در مراسم سوگواری حضور نداشتند و در بسیاری از موارد فقط من برای تسلیت نزد پدر و مادرها می‌رفتم. حتی پس از مرگ هم بیماران با تبعیض مواجه بودند؛ از شست‌وشوی پیکر تا ترس کارکنان غسالخانه. که البته با پیگیری مستقیم از وزارت بهداشت و حضور در بهشت زهرا، تلاش شد این نگاه اصلاح و حرمت انسانی بیماران حفظ شود.

تهدید و بحران‌های روانی بیماران

محرز با اشاره به نبود درمان و بروز اختلالات عصبی و روانی در مراحل پیشرفته بیماری، از تهدید جانی خود توسط یکی از بیماران سخن گفت و این که این بیمار با سلاح به مطب آمده بود.

او این رخدادها را نتیجه مستقیم ناامیدی، انگ اجتماعی و نبود حمایت عنوان کرد و افزود: بسیاری از مشکلات بیماران، فراتر از حوزه پزشکی و نیازمند مداخله اجتماعی و روانی بود.

نقطه عطف درمان

به گفته این استاد، از سال ۱۹۹۶ میلادی و با ورود داروهای ضدویروسی، ایران بلافاصله این درمان‌ها را برای بیماران فراهم و به‌صورت رایگان توزیع کرد. امروز با وجود بیش از ۲۰۰ مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در سراسر کشور، بیماران پس از مشاوره، تست و تشخیص، تحت درمان قرار می‌گیرند و می‌توانند زندگی عادی، ازدواج و حتی فرزندآوری ایمن داشته باشند.

محرز با اشاره به بیمارانِ کودک مبتلا از بدو تولد که امروز تحصیل‌کرده و شاغل‌ هستند، تأکید کرد:HIV دیگر پایان زندگی نیست، اگر زود تشخیص داده شود. در کشورهایی مثل استرالیا، رسانه‌ها به‌طور مداوم درباره HIV اطلاع‌رسانی می‌کنند، اما در ایران سکوت وجود دارد؛ در حالی که مردم پرسش و نیاز به آگاهی دارند.

او بر نقش صداوسیما و رسانه‌ها در تشویق افراد با رفتار پرخطر به تست و درمان هم تاکید کرد و گفت: پویش‌هایی از جمله «من هم تست می‌دهم» و استفاده از اتوبوس‌های سیار تست در این باره موثر هستند. غربالگری عمومی برای HIV کارآمد نیست و باید افراد دارای رفتار پرخطر داوطلبانه تست بدهند. تشخیص زودهنگام مساوی است با زندگی نرمال و پیشگیری از انتقال.

امید به درمان قطعی

محرز با اشاره به تحقیقات جهانی و تلاش دانشمندان برجسته، از امیدها برای درمان قطعی HIV سخن گفت و ادامه داد: هرچند برخی پروژه‌ها به دلیل همه‌گیری کرونا متوقف یا کند شدند. اما همان‌طور که هپاتیت C درمان قطعی پیدا کردHIV هم در مسیر درمان نهایی قرار دارد.

البته به گفته این متخصص عفونی هنوز HIV در جامعه و حتی در میان کادر درمان با انگ بالایی مواجه است. موضوعی که در پژوهش‌ها نیز تأیید شده و مانع ارائه خدماتی مانند جراحی، زایمان و دندانپزشکی می‌شود، در حالی که بیماران تحت درمان و با بار ویروسی صفر، مسری نیستند.

محرز تاکید کرد: آگاهی مستمر، نگرش مثبت و تغییر رفتار را در پی دارد. اچ‌آی وی از راه تماس عادی یا تنفس منتقل نمی‌شود؛ رعایت شیوه‌نامه‌های استاندارد برای همه بیماران کافی است. تنها با آموزش، می‌توان از جوانان محافظت و کرامت بیماران را حفظ کرد.