در مناظره جنجالی حامد کاشانی و سلیمانی اردستانی درباره شهادت حضرت زهرا چه گذشت؟ + واکنش‌ها

رویداد۲۴: مناظره حامد کاشانی و عبدالرحیم سلیمانی اردستانی درباره «مظلومیت و شهادت حضرت زهرا (س)» که به‌صورت زنده از یوتیوب پخش شد، طی چند ساعت به یکی از پرترافیک‌ترین بحث‌ها در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد؛ مناظره‌ای که هم به دلیل اهمیت موضوع و هم تفاوت آشکار سبک گفتار و مدل مواجهه دو طرف، محل بحث گسترده کاربران، چهره‌های رسانه‌ای و پژوهشگران شد. موج واکنش‌ها نشان می‌دهد این برنامه فقط یک مباحثه دینی نبود؛ بلکه آینه‌ای بود از تحولات جدید در نسبت جامعه ایران با دین، روحانیت و روایت‌های تاریخی.

یک مناظره کم‌سابقه در زمانه‌ای متفاوت
مناظره‌ای که یکشنبه ۹ آذر با موضوع «مظلومیت و شهادت حضرت زهرا (س)» میان حامد کاشانی و عبدالرحیم سلیمانی اردستانی برگزار شد، از همان ابتدا نشان داد صرفاً یک گفت‌وگوی علمی نیست؛ بلکه رخدادی اجتماعی است. حامد کاشانی پیش از انجام این مناظره نوشته بود: «بنده با شروطی مناظره با جناب آقای سلیمانی اردستانی را می‌پذیرم. به شرطی که بحث در نهایت احترام و ادب میان طرفین برگزار شود و فقط با موازین علمی مورد پذیرش طرفین پیش رود؛ و مووضع مناظره صرفا مظلومیت و شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها باشد.»

در نهایت این مناظره برگزار شد و بازتاب گسترده‌ای هم داشت. مناظره‌ای که اگر به تعبیر علی کلایی، فعال رسانه‌ای، «ده یا پانزده سال پیش اتفاق می‌افتاد، مثل سریال‌های پربیننده خیابان‌ها را خلوت می‌کرد»، اما امروز در میان انبوه موضوعات اینستاگرامی و سیاسی، یکی از چندین بحث مهم روز است.

به بیان دیگر، مناظره کاشانی و اردستانی فقط درباره تاریخ نبود؛ درباره تحول دینداری در ایران امروز بود.

برخورد دو جهان فکری؛ از انسجام تا پراکندگی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در واکنش‌ها به چشم آمد، مقایسه سبک گفتار دو مناظره‌کننده بود.

زهرا شکیب‌مهر، جامعه‌شناس، در تحلیلی صریح نوشت: «در مناظره، انسجام فکری آقای کاشانی حیرت‌آور بود. در مقابل آقای اردستانی با سن و سوادی که داشتند، حرف‌ها چهارچوب مشخصی نداشت. گاهی فقط قشنگ بود، گاهی اصلاً نبود.»

او پا را فراتر گذاشت و این تفاوت را ناشی از بحرانی گسترده‌تر در نهاد روحانیت دانست و نوشت: «روحانیت در چهل‌پنجاه سال اخیر نتوانسته به ما چهارچوب فکری بیاموزد. ما باید مثل کاشانی می‌شدیم، اما نود و نه درصد شبیه اردستانی هستیم.»

شکیب‌مهر با مثال‌هایی متعدد از «روحانی فن‌کی‌پاپ»، «آخوند شاد»، «استندآپ‌کمدین عمامه‌دار» و «پدیدارشناس ضدتاریخ» می‌گوید خروجی چنین نظام آموزشی، یا «ساده‌سازی مبتذل دین» است یا «فاصله‌گیری کامل از جامعه».

جمله‌ای که وایرال شد: «شهادت حضرت فاطمه برای من ناموسیه»
اما شاید هیچ جمله‌ای به اندازه این عبارت حامد کاشانی بازتاب نداشت: «شهادت حضرت فاطمه برای من ناموسیه.»

کاربران بسیاری این جمله را بازنشر و تحلیل کردند. یکی از کاربران نوشت: «به سقط و سیلی و پهلو و ضربه بازو شهید گشتی و بر تو شهود لازم نیست.»

کاربری دیگر با لحنی کنایه‌آمیز نوشت: «کی گفته فیتیله‌پیچ کردن فقط وسط تشک کشتیه؟»

این بازتاب‌ها نشان می‌دهد که مناظره تنها یک رخداد مذهبی نبود، بلکه به میدان فرهنگ عامه، طنز، ادبیات دینی و حتی جدال‌های هویتی وارد شد.

چهره‌ی متفاوت روحانی منتقد: سلیمانی اردستانی زیر ذره‌بین کاربران
نقد‌ها به سلیمانی اردستانی تنها محدود به محتوای گفتار او نبود. کاربری نوشت: «کاری ندارم آقای کاشانی با هر زاویه‌ای جواب داد. فقط سواله: این چه وضع نشستن روی صندلیه؟ عمامه بستنه؟ کفش بدون واکس؟ لباس پوشیدنه؟»

کاربر دیگری پرسید: «شما که اساساً بدیهیات مذهب شیعه را قبول ندارید، چرا اصرار دارید ملبس به لباس روحانیت ظاهر شوید؟»

این واکنش‌ها یادآور همان پرسش قدیمی درباره پوشش روحانیت، حدود نمایندگی مذهبی و بحران اعتماد اجتماعی به نهاد دین است.

حمایت‌های گسترده از کاشانی
در میان انبوه نقد و شوخی، طیف دیگری از کاربران و چهره‌های مذهبی به دفاع تمام‌قد از کاشانی پرداختند. کیوان ساعدی نیز از «بیان مستدل و مستند کاشانی» تقدیر کرد.

روایت‌های حمایتی دیگری هم دیده شد؛ مثلا کاربری نوشت: «این حامد کاشانی رو یک زن تربیت کرده، یک زن که بخاطر حقوق و حق بیمه و استقلال مالی نرفته سر کار. نشسته پای بچه‌هاش نوکر صدیقه طاهره سلام الله علیها ساخته الانم شریک تمام افتخارات حامد کاشانیه، رحمت الله علیها»

تسنیم: مناظره در «چند دقیقه» تعیین تکلیف شد
رسانه‌های رسمی نیز به این مناظره واکنش نشان دادند. خبرگزاری تسنیم در توییتی نوشت: «مناظره‌ای که در چند دقیقه تعیین تکلیف شد.» و افزود: «موضوع حضرت زهرا برای ما شیعیان موضوعی ناموسی است و کاشانی هم در پایان مناظره همین را گفت.»

این رویکرد رسانه‌ای نشان می‌دهد حاکمیت نیز این مناظره را نه صرفاً یک بحث تاریخی، بلکه صحنه‌ای برای دفاع از روایت رسمی می‌بیند.

فاصله تلویزیون با جامعه
در میان واکنش‌ها، انتقاد از صداوسیما نیز پررنگ بود. کاربری نوشت: «یک خاکی هم بریزیم تو سر تلویزیون که به چنین مناظره‌ای آنتن نمی‌دهد.»

شیخ حسین اسدی هم نوشت: «آقای صداوسیما! عزت دست خداست…»

این جمله اشاره‌ای است به شکاف عمیق رسانه رسمی و نیاز‌های واقعی جامعه؛ اتفاقی که باعث شده مناظره‌ای با این سطح اهمیت، نه در رسانه ملی بلکه در یوتیوب آزاد پخش شود.

مناظره‌ای که فقط یک مناظره نبود
بازتاب گسترده این مناظره نشان می‌دهد که مناظره کاشانی–اردستانی در لایه‌های متعددی قابل تحلیل است: بازتاب اختلافات درونی روحانیت، تضاد میان روایت رسمی و روایت‌های بدیل، تحول در دینداری نسل جدید، نقش شبکه‌های اجتماعی در شکل‌دهی به گفتمان مذهبی، بحران اعتماد به نهاد‌های دینی و پرسش از اینکه چه کسی صلاحیت بازنمایی دین را دارد.