اتر؛ فرضیه‌ای که جهان علم را دگرگون کرد

این ایده ریشه‌های عمیقی در اساطیر یونانی و فلسفه ارسطویی داشت و به تدریج به یک اصل علمی تبدیل شد. تصور می‌شد که اتر محیطی برای انتقال نور و نیروهای کیهانی فراهم می‌کند.

اتر: عنصر پنجم در کیهان‌شناسی باستان

در اساطیر یونان باستان Ether جوهره خالص تنفس‌خدایان در فضای زندگی آن‌ها تلقی می‌شد. افلاطون در تیمائوس از «شفاف‌ترین نوع هوا» به نام «اتر» یاد کرده است. ارسطو آن را ماده‌ای می‌دانست که جهان فراقمری را می‌ساخت؛ عنصری لطیف‌تر و کامل‌تر از چهار عنصر زمینی (خاک، آب، هوا، آتش) با حرکتی دایره‌ای.

این دیدگاه باعث شد که در قرون وسطی، این ماده «عنصر پنجم» یا «قینت‌اسانس» نام بگیرد. فلسفه هندو نیز این مفهوم را با نام «آکاشا» به عنوان یکی از «پنج عنصر اصلی» پذیرفته بود. حتی نیکولا تسلا، آن را «ماده اولیه نورانی» و منشأ همه چیز توصیف کرد.

تئوری اتر و گرانش: از نیوتن تا رد شدن

مفهوم اتر به شدت با گرانش نیز مرتبط بود. سر آیزاک نیوتن از این ایده در یکی از اولین نظریه‌های گرانش خود، یعنی «اصول ریاضی فلسفه طبیعی» استفاده کرد. او این ماده نامرئی را محیطی توصیف کرد که به‌طور مداوم به سمت سطح زمین «جریان می‌یابد»، جذب و منتشر می‌شود؛ این «گردش» را نیروی گرانش می‌دانست تا عملکرد گرانش را به شکلی غیرمکانیکی توضیح دهد.

در اواخر قرن نوزدهم، دانشمندان بار دیگر فرض کردند که چنین عنصری در سراسر فضا نفوذ کرده و محیطی برای سفر نور در خلاء فراهم می‌کند؛ اما آزمایش‌های بعدی نتوانستند این فرضیه را اثبات کنند.