وقتی فناوری کافی نیست؛ نقش انسان در انقلاب انرژی پاک پررنگ‌تر می‌شود

با وجود اینکه بحث گذار به انرژی‌های پاک اغلب با شاخص‌هایی مانند ظرفیت نصب‌شده، توسعه زیرساخت و فناوری‌های نو همراه است، اما کارشناسان تأکید دارند که عامل انسانی نقشی تعیین‌کننده‌تر از آن چیزی دارد که تاکنون به آن توجه شده است. آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد که موفقیت این گذار تنها زمانی تضمین می‌شود که سرمایه‌گذاری در مهارت‌ها و توسعه منابع انسانی همپای سرمایه‌گذاری در فناوری پیش برود.

براساس این گزارش، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۶.۲ میلیون نفر در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر مشغول به کار بودند. اگر مسیر کنونی جهان برای محدود کردن گرمایش زمین به ۱.۵ درجه ادامه پیدا کند، تا سال ۲۰۳۰ این رقم می‌تواند به ۳۰ میلیون شغل مستقیم در بخش تجدیدپذیر و ۷۷ میلیون شغل در سایر بخش‌های مرتبط با گذار انرژی افزایش یابد. با وجود این چشم‌انداز، IRENA هشدار می‌دهد که رشد کمی مشاغل به‌تنهایی کافی نیست؛ زیرا چالش اصلی، نبود نیروی کاری با مهارت‌های تخصصی مورد نیاز برای تحقق این اهداف است.

ظرفیت‌های پنهان نیروی انسانی و نقش آموزش از سنین پایین

آیرنا معتقد است بسیاری از کشورها، ظرفیت‌های انسانی ارزشمندی دارند که هنوز به‌طور کامل به کار گرفته نشده‌اند. نرخ بیکاری بالا در برخی مناطق، خروج تدریجی از بخش سوخت‌های فسیلی و تغییر ساختار اقتصادی جهان، فرصت مهمی برای بازآموزی و تغییر مسیر شغلی کارگران فراهم کرده است. در کنار این، بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان را جوانان زیر ۲۵ سال تشکیل می‌دهند؛ نسلی که قرار است مسئولیت اصلی هدایت گذار انرژی در دهه‌های آینده را بر عهده بگیرد. اما استفاده از این ظرفیت‌ها نیازمند آن است که آموزش انرژی و مهارت‌های فنی از سنین پایین وارد نظام آموزشی شود. آژانس تأکید می‌کند که معلمان باید توانایی، منابع و آموزش کافی برای تدریس مفاهیم مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر داشته باشند وگرنه فرصت پرورش نسل آینده متخصصان از بین خواهد رفت.

شتاب فناوری و چالش مهارت‌های جدید

گذار انرژی تنها تغییر منبع انرژی نیست؛ بلکه تحول در نحوه کار و نوع مهارت‌های مورد نیاز را نیز به همراه دارد.

گسترش هوش مصنوعی، تحلیل داده، دیجیتالی‌شدن شبکه‌ها و راهکار‌های هوشمند انرژی باعث ایجاد شغل‌های جدید در حوزه‌هایی نظیر تحلیل داده‌های انرژی، امنیت سایبری، توسعه نرم‌افزار، یادگیری ماشین و مدیریت سیستم‌های دیجیتال شده است. در مقابل، برخی مشاغل سنتی در حوزه انرژی ممکن است به‌تدریج حذف یا کاملاً دگرگون شوند. این تغییرات موجب نگرانی‌هایی درباره جابجایی یا حذف شغل‌ها شده است. از سوی دیگر، اگر کشور‌ها به‌ویژه کشور‌های درحال‌توسعه سرمایه‌گذاری لازم را در مهارت‌آموزی دیجیتال انجام ندهند، خطر آن وجود دارد که شکاف دیجیتال در فرآیند گذار انرژی به شکافی اقتصادی و اجتماعی تبدیل شود.

استاندارد‌های مشترک برای نیروی کار جهانی

در جهانی که پیوند اقتصاد‌ها و بازار‌های کار هر روز بیشتر می‌شود، استانداردسازی مهارت‌ها و مدارک تخصصی نقشی حیاتی پیدا کرده است. صنایع انرژی برای بهره‌گیری از یک نیروی کار قابل جابه‌جایی و هماهنگ، نیازمند مدارک و گواهینامه‌هایی هستند که بتوان آنها را در کشور‌های مختلف به رسمیت شناخت. این موضوع نه‌تنها کیفیت آموزش‌ها را تضمین می‌کند، بلکه به کشور‌ها کمک می‌کند با کمبود نیروی متخصص نیز مقابله کنند. همچنین سیاست‌های مهاجرت کاری باید به‌گونه‌ای طراحی شود که هم حقوق کارگران مهاجر حفظ شود و هم کشور‌ها بتوانند از تجربه و مهارت آنها برای رفع نیاز‌های داخلی استفاده کنند. آیرنا همچنین تأکید دارد که بسیاری از کارگران در حوزه انرژی از طریق تجربه عملی و بدون مدارک رسمی مهارت کسب کرده‌اند. به همین دلیل، مکانیسم‌هایی برای اعتبارسنجی مهارت‌های غیررسمی باید ایجاد شود تا این گروه نیز بتوانند در مشاغل جدید جای بگیرند.

فراخوان جهانی آژانس برای سرمایه‌گذاری در مهارت‌ها

به‌منظور پاسخ به این چالش‌ها، آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) فراخوان “اقدام برای مهارت‌آموزی در گذار انرژی” را منتشر کرده است. این فراخوان از دولت‌ها، صنایع، دانشگاه‌ها، نهاد‌های کارگری و جامعه مدنی دعوت می‌کند تا اقدامات مشخص، سیاست‌ها و تعهدات عملی خود را برای توسعه مهارت‌های مرتبط با گذار انرژی اعلام کنند.

تمرکز این فراخوان بر چند حوزه کلیدی است:

• گنجاندن توسعه مهارت‌ها در برنامه‌های انرژی و اقلیم

• مهارت‌آموزی و ارتقای مهارت برای رفع کمبود‌های موجود

• ایجاد شراکت‌های نوآورانه میان دولت، صنعت و دانشگاه

• هماهنگ‌سازی استاندارد‌های مهارتی و مدارک تخصصی

انتهای پیام/