آتش‌بازی بارش شهابی جوزایی در آسمان آخرین شب‌های پاییز/ ماه در تربیع آخر

باشگاه خبرنگاران جوان؛ منصوره شوشتری* – سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران در تشریح پدیده‌های نجومی طی هفته آتی (۱۷ تا ۲۴ آذر) اظهار داشت: امکان تماشای اوج بارش شهابی جوزایی با توجه به شرایط مناسب هلال ماه، قراز گرفتن ماه در تربیع آخر و مقارنه ستاره قلب الاسد و ماه از رویدادهای مهم نجومی هفت روز آینده است‌.

کاظم کوکرم در گفت و گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در مورد رویدادهای نجومی هفته پیش‌رو اظهار داشت: مهم‌ترین رویداد نجومی این هفته به اوج رسیدن بارش شهابی جوزایی است که یکی از بارش‌های شهابی پرشمار و جذاب در سال جاری به شمار می‌آید و شرایطی مناسبی هم برای رصد آن فراهم است؛ به‌ویژه اینکه امسال اوج بارش ربعی نیز همزمان با ماه بدر شده است و از این رو بارش شهابی جوزایی تنها بارش شهابی مهم و جذاب برای عموم تا پایان سال خواهد بود.

وی ادامه داد: بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان بین‌المللی شهاب  (IMO)اوج بارش شهابی جوزایی شامگاه شنبه (۲۲ آذر) و بامداد یکشنبه (۲۳ آذر) رخ خواهد داد. در زمان اوج، «نرخ ساعتی سرسویی» این بارش (ZHR) حدود ۱۵۰ شهاب در ساعت تخمین زده می‌شود؛ به این معنی که ده‌ها شهاب در یک ساعت زیر آسمان تاریک و دور از شهر قابل مشاهده خواهد بود. همچنین در شب‌های پنجشنبه و جمعه (۲۰ و ۲۱ آذر) و دوشنبه آینده (۲۴ آذر) نیز تعداد قابل توجهی شهاب در آسمان قابل رصد خواهد بود.

این منجم آماتور تاکید کرد: امسال اوج بارش اواخر ماه قمری رخ می‌دهد و تنها هلال باریک ماه در بامداد طلوع خواهد کرد؛ به همین دلیل از جهت نوری مزاحمت زیادی برای رویت این بارش شهابی وجود ندارد و شرایط رصد به‌ویژه در ساعات بین ۱۰ شب تا زمان طلوع ماه یعنی ساعات ۱ تا ۲ بامداد ایده‌آل خواهد بود.

وی ادامه داد: نزدیکی زمان اوج به تعطیلات آخر هفته نیز فرصت مناسبی برای علاقه‌مندان به آسمان شب فراهم کرده تا برای این بارش خود را آماده کنند.

کوکرم در پاسخ به این سوال که علاقه‌مندان آسمان شب چطور بارش شهابی جوزایی را می‌توانند ببینند، گفت: ابن بارش شهابی در تمام مناطق کشور و اصولاً در هر نقطه از جهان با آسمانی تاریک و دور از آلودگی نوری با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است و نیازی به تلسکوپ یا ابزارهای خاص نیست.

وی افزود: کافی است علاقه‌مندان در محیطی امن، تاریک و دور از نور شهرها مستقر شوند؛ افق شرقی و جنوبی و آسمان بالای سر خود را بیشتر زیر نظر بگیرند.

توصیه‌هایی برای رصد بهتر بارش شهابی

به گفته کوکرم صورت فلکی جوزا از حوالی ساعت ۱۰ شب در ارتفاعی مناسب از افق قرار می‌گیرد و بهترین زمان برای مشاهده این بارش تا پیش از طلوع ماه در بامداد خواهد بود. با توجه به پیش‌بینی بالای تعداد شهاب‌های قابل مشاهده برای این بارش، در صورتی که رصد در مکانی تاریک انجام شود، در شب‌های نزدیک به اوج هر دو تا سه دقیقه یک شهاب و در شب اوج، هر دقیقه یک تا دو شهاب و حتی بیشتر قابل مشاهده است.

وی به رصدگران این بارش شهابی توصیه کرد: با توجه به ورود سامانه بارشی و احتمال بروز برف، باران و سیلاب در برخی مناطق به‌ویژه در نواحی غربی و کوهستانی کشور، از استقرار به تنهایی در مناطق دور از شهر و کمپ‌زدن در حاشیه رودخانه‌ها و مناطق سیل‌گیر و در نواحی مرتفع کوهستانی با احتمال وزش باد و بوران یا بارش سنگین باران و برف خودداری کرده و آخرین پیش‌بینی‌های هواشناسی را پیش از سفر حتما بررسی کنند.

مقارنه ماه و قلب‌الاسد و تربیع آخر ماه، دستور پایانی این هفته

کوکرم ادامه داد: این هفته به جز بارش شهابی جوزایی که بیست و دوم و بیست و سوم آذر به اوج می‌رسد یک پدیده دیگر داریم که مقارنه ماه و ستاره قلب الاسد است که بامداد چهارشنبه (نوزدهم آذر) اتفاق می‌افتد و در آن، ماه را در کنار ستاره قلب الاسد می‌بینیم. در واقع یک منظره زیبا در آسمان شب ایجاد می‌شود. ستاره قلب الاسد در فاصله تقریبی ۷۷ سال نوری از زمین، یکی از ستاره‌های مهم در آسمان شب در صورت فلکی اسد است. در حوزه طالع‌بینی هم در گذشته‌های دور طالع‌بین‌ها خیلی برای آن اهمیت خاصی قائل بودند و همراه با چهار ستاره دیگر، جزو اختران باشکوه و سلطنتی محسوب می‌شد، ولی ما امروزه فقط از منظر زیبایی شناسی به این پدیده نگاه می‌کنیم.

سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران پدیده بعدی را قرار گرفتن ماه در تربیع آخر برشمرد و افزود: جمعه (۲۱ آذر) ماه در وضعیت تربیع آخر (یک چهارم پایانی ماه) قرار می‌گیرد، وقتی ماه در تربیع آخر است، نیمه شب طلوع می‌کند، نیمی از سطح ماه یعنی سمت چپ ماه روشن است و سمت راست ماه تاریک دیده می‌شود. در این مورد نیز همچون سایر مواقعی که ماه در وضعیت تربیع قرار می‌گیرد، فرصت خیلی خوبی برای رصد عوارض و گودال‌های سطحی ماه با تلسکوپ یا با دوربین دوچشمی و عکاسی از این پدیده‌ها فراهم می‌شود.

وی ادامه داد: وقتی ماه در نیمه شب طلوع می‌کند تا صبح در آسمان دیده می‌شود، به همین علت شب‌های بارش شهابی جوزایی که در ۲۲ و ۲۳ آذر به اوج می‌رسد، اندکی از تربیع ماه گذشته است و در نتیجه آن شب‌ها هم طلوع ماه را حوالی ساعت ۱ و ۲ بامداد می‌بینیم.

*کارشناس علم و فرهنگ