لاک، شهری که چینی‌ها برای خود در آمریکا ساختند

بی‌بی‌سی: صد و ده سال پیش، کارگران چینی مرکز کالیفرنیا را از یک باتلاق به یک قدرت کشاورزی تبدیل کردند و در این میان، شهری پررونق و تحت اداره چینی‌ها ساختند که زمانی به آن «مونت کارلوی کالیفرنیا» می‌گفتند.

حدود ۷۰ کیلومتری جنوب ساکرامنتو، شبکه‌ای از کانال‌ها، مرداب‌ها و باتلاق‌هایی که از باران‌های کوه‌های سیرا نوادا تغذیه می‌شوند، دلتای آرام کالیفرنیا را شکل می‌دهند. در طول سال‌ها، موج‌هایی از مهاجران در این منطقه حاصل‌خیز در امتداد رودخانه ساکرامنتو ساکن شده‌اند، اما در میان تاکستان‌ها و مزارع خانوادگی پراکنده در این ناحیه، شهر کوچک لاک در کالیفرنیا جایگاه منحصربه‌فردی در تاریخ دارد؛ چرا که تنها سکونت‌گاهی در ایالات متحده است که توسط چینی‌ها برای چینی‌ها ساخته شده است.

خیابان اصلی باریک شهرلاک بیشتر شبیه یک کوچه به نظر می‌رسد. ساختمان‌ها و خانه‌های چوبی فرسوده و چند صد ساله با بالکن‌هایی به بیرون، دو طرف خیابان را فرا گرفته‌اند و بازدیدکنندگان را به زمانی می‌برند که یک جامعه ۶۰ نفره، مرکز پرجنب‌وجوشی برای چینی‌ها بود؛ پر از مدرسه، سینما، هتل و رستوران.

امروز، ۱۱۰ سال پس از تأسیسش، لاک همچنان بهترین نمونه حفظ‌شده از سکونت‌گاه‌های روستایی چینی است که زمانی در سراسر شمال کالیفرنیا پراکنده بودند و تنها جایی است که هنوز برخی از نوادگان بنیان‌گذاران چینی آن در آن زندگی می‌کنند و کسب‌وکار اداره می‌کنند.

بازدید از آخرین شهرک روستایی چینی در ایالات متحده، با وجود مدرسه سابق چینی، پانسیون‌ها، قمارخانه‌ها و انجمن‌های مردانه که اکنون به موزه تبدیل شده‌اند، نگاهی جذاب به زندگی مهاجران چینی و تأثیر فرهنگی آن‌ها بر سرزمین جدیدشان ارائه می‌دهد.

وقتی در سال ۱۸۴۸ خبرهای تب طلا در کالیفرنیا به چین رسید، هزاران نفر از جویندگان طلای چین به امید ثروتمند شدن به سوی دامنه‌ کوه‌های سیرا هجوم بردند. چینی‌ها کالیفرنیا را گام‌سان یا «کوه طلا» می‌نامیدند و از کامیابی‌های اولیه خود پیش از آنکه معدن‌کاران و جویندگان خشمگین طلا تلاش کنند آنها را بیرون بیندازند لذت می‌بردند.

در سال ۱۸۵۰، دولت مالیات سنگینی بر جویندگان طلای خارجی وضع کرد که هدف آن جویندگان چینی بود و چندی نگذشت که جویندگان و معدن‌کاران دیگر هم حملات خود را به آنها شروع کردند. به همین دلیل بسیاری از کارگران چینی سراغ کارهای دیگری مانند کشاورزی و ساخت راه‌آهن سراسری رفتند.

قانون تالاب‌ها و مناطق سیلابی و طغیان رودهای سال ۱۸۶۱ کالیفرنیا اجازه داد منطقه دلتا که تالاب غیر‌قابل استفاده بود برای کشاورزی استفاده شود و صاحبان زمین و شرکت‌های خصوصی اجازه خشک کردن آن را پیدا کردند.

این فرصت هزاران مهاجر را از منطقه گوانگ‌دونگ (کانتون پیشین) که در زمینه خشک کردن تالاب‌ها و ساختن دیواره‌ها و سد‌های خاکی در دلتای رود پرل (مروارید) در چین مهارت داشتند به سوی منطقه کشاند.

پروژه‌های بازیافت زمین‌های تالابی باعث ایجاد شهرک‌های کوچک برای کارگران چینی در سراسر دلتای کالیفرنیا شد. بین سال‌های ۱۸۶۰ تا ۱۸۸۰، کارگران چینی ۸۸ هزار هکتار از زمین‌های تالابی دلتای کالیفرنیا را بازیافت و قابل‌استفاده کردند و تأثیر انکار‌ناپذیری بر چشم‌انداز منطقه گذاشتند و باعث شدند این منطقه تبدیل به مرکز کشاورزی امروز شود.

کارول لی، که در دلتا کالیفرنیا بزرگ شده است و در دهه ۱۹۶۰ در لاک به مدرسه می‌رفت و نقش مهمی در ایجاد پروژه تاریخ شفاهی بنیاد لاک در زمینه آگاه‌سازی عموم درباره میراث این شهر دارد می‌گوید: «چینی‌ها به کار و تلاش خود افتخار می‌کنند. ما صاحب این زمین نبودیم اما می‌دانستیم باید چه کنیم و چگونه آن را احیا کنیم. ما از دلتای رود پرل آمده بودیم و خوب می‌دانستیم چگونه می‌توان سد‌های خاکی ساخت و زمین را برای کشاورزی آماده کرد».

اما مانند خصومت‌های جویندگان طلا نسبت به جویندگان چینی بسیاری از کارگران چینی مزارع هم با برخورد‌های منفی سفید‌پوستانی رو‌به‌رو شدند که آنها را به از دست رفتن و تصاحب مشاغل خود متهم می‌کردند. در حمایت از این خشم فزاینده و نژاد‌پرستی، دولت هم قوانین متعدد نژاد‌پرستانه و حاوی موارد تبعیض نژادی تصویب کرد که در آنها حق و حقوق چینی‌ها به شدت محدود می‌شد.

اوایل سال ۱۸۷۲، کالیفرنیا مجموعه‌ای از قوانین را تصویب کرد که به چینی‌ها اجازه مالکیت زمین یا داشتن جواز کسب‌و‌کار نمی‌داد. به دنبال آن قانون محرومیت چینی‌ها در سال ۱۸۸۲ تصویب شد که به طور جدی جلوی مهاجرت چینی‌ها و کسب تابعیت آنها را می‌گرفت تا اینکه این قانون در سال ۱۹۴۳ لغو شد.

در سال ۱۹۱۳، کالیفرنیا قانون سرزمین بیگانه را تصویب کرد که به طور مشخص «خارجیانی که می‌توانستند حق شهروندی دریافت کنند» را از مالکیت زمین کشاورزی و در اختیار داشتن زمین بیش از سه سال منع و محروم می‌کرد.

با وجود همه این محدودیت‌ها کارگران چینی یک محله چینی‌ پر‌رونق در والنات‌گروو که در حدود دو کیلومتری جنوب لاک بود ایجاد کردند. در سال ۱۸۸۰، شهر ۸۱۴ نفره محل زندگی بیش از ۱۰۰ چینی و همچنین تعدادی مهاجر ژاپنی بود. هرچند ۷ اکتبر ۱۹۱۵ آتش در منطقه باعث آوارگی صد‌ها خانواده شد.

گروهی از چینی‌ها و ژاپنی‌ها پس از توافق با صاحبان زمین برای اجاره به شرط تملیک، خانه‌های خود را در والنات‌گروو بازسازی کردند.

لی بینگ یکی از این افراد نبود.

بینگ که به «چارلی» معروف است تاجر مشهوری در والنات‌گروو و یکی از معدود مهاجران چینی بود که می‌توانست انگلیسی حرف بزند.

پس از آنکه در اولین دوره هفت‌ ساله کار در آمریکا توانست ثروتی به دست آورد در سال ۱۹۰۸ قمار‌خانه‌ای در والنات گروو تأسیس کرد و پس از آن یک قمارخانه دیگر وهمچنین فروشگاه ابزار‌آلات و مغازه خشکبار و منسوجات و آرایشگاه و استخر و فروشگاه گیاهان دارویی چینی ایجاد کرد اما با روی دادن آتش‌سوزی همه کسب‌و‌کار‌های هفت‌گانه بینگ طعمه آتش شد.

یک روز پس از آتش‌سوزی، کمیته‌ای از بازرگانان به رهبری بینگ توانستند با جورج لاک جونیور تماس بگیرند و با او در مورد زمینش به توافق برسند. لاک که به سه بازرگان دیگر چینی هم در سال ۱۹۱۲ زمین به شرط تملیک اجاره داده بود تا در آن خانه بسازند قبول کرد که ۹ هکتار دیگر از زمین‌های خود را به بازرگانان چینی واگذار کند و بابت اجاره زمین برای ساختمان‌های مسکونی ۵ دلار و ۱۰ دلار برای ساختمان‌های تجاری دریافت کند. این قراردادی بود که سال‌ها پایدار ماند و در نتیجه ملک و مکانی که پیش از این لاکپورت نام داشت به نام لاک شناخته شد.

چیزی نگذشت که ساکنان جدید لاک یک فروشگاه خشکبار و منسوجات، یک تالار و هتل و رستوران و باشگاه قمار در محدوده چینی کوچک خود احداث کردند و پس از آن بین سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ موفق شدند ۴۵ ساختمان چوبی یک و دو طبقه بسازند.

چون در آن زمان ساکنان نمی‌توانستند مالک زمین باشند لاک را به عنوان اقامتگاه موقت خود در نظر می‌گرفتند و از مصالح ارزان‌قیمت برای ساخت‌و‌ساز استفاده می‌کردند. بسیاری از ساختمان‌ها رنگ‌نشده باقی می‌ماند و از سقف‌های فلزی موج‌دار در آنها استفاده شده بود.

کلارنس چو، نایب رئیس بنیاد لاک می‌گوید: «به نظر من شبیه شهر‌های وسترن است». امروزه شهر کمابیش همان وضعیت ۱۰۰ سال پیش خود را دارد.

اوایل سال ۱۹۱۵، صد‌ها کارگر چینی در لاک ساکن شدند که در مزارع محلی و کارخانه‌های کنسرو‌سازی نزدیک کار می‌کردند. هرچند مشارکت محلی آنها محدود به کارشان نمی‌شد. ساکنان مدرسه چینی احداث کردند که بیشتر کودکان در آن خطاطی و زبان چینی می‌آموختند. به گفته لی «این مدرسه فقط مکانی برای تحصیل و آموزش نبود بلکه مرکزی برای صیانت فرهنگی و اطمینان از این موضوع بود که نسل آینده میراث چینی را بشناسد و ارج بگذارد».

لاک در اوج شکوفایی خود، بین دهه ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰ تبدیل به شهر فرهنگی بی‌مانندی شده بود که حدود ۶۰۰ نفر جمعیت داشت و بیشتر آنها چینی بودند. شهر سالن نمایش و سینمای چینی، شش رستوران، ۹ فروشگاه مواد غذایی و یک هتل و مهمان‌خانه و آسیاب داشت. روزنامه ساکرامنتوبی آن را «مونت‌کارلوی کالیفرنیا» نامید چون باشگاه‌های قمار غیر‌قانونی آن آزادانه فعالیت می‌کردند تا اینکه مسئولان در سال ۱۹۵۱ آنها را تعطیل کردند.

وقتی در سال ۱۹۴۳ قانون محرومیت چینی‌ها لغو شد نوادگان خانواده‌های اولیه ساکنان لاک از آنجا رفتند و در پی موقعیت‌های بهتری در شهر‌های اطراف برآمدند. اکنون فقط بخش کوچکی از ۶۰ نفر ساکنان لاک چینی هستند.

به نظر مین ژو، کارگردان مستندی درباره تأثیر زنان چینی در شکل‌گیری دلتای کالیفرنیا، «لاک میراثی است که نشان می‌دهد چگونه شهری در سایه تبعیض‌های نژادی توانست پناهگاه شود و اجازه دهد مهاجران چینی راه خود را برای بقا بیابند و در ایجاد آینده دلتای کالیفرنیا نقش‌ داشته باشند».

با اینکه جمعیت لاک در دهه ۱۹۶۰ کاهش پیدا کرد اما خروج جمعی باعث نابودی شهر نشد. لی می‌گوید: «لاک همیشه مکان پایداری بود. همه در آنجا همدیگر را می‌شناختند و به هم احترام می‌گذاشتند. روابط دوستانه اهالی شهر با یکدیگر نوعی انسجام و هماهنگی اجتماعی ایجاد کرده است که تا امروز ماندگار است. برخی افرادی که شهر را ترک کرده بودند بازگشته‌اند تا شهر را از نو بسازند».

در سال ۱۹۹۰، لاک شهر تاریخی شناخته شد. وزارت امور داخلی آمریکا اعلام کرد «منطقه تاریخی لاک بزرگ‌ترین و کامل‌ترین نمونه از جامعه روستایی و کشاورزی چینی آمریکایی در خاک آمریکاست».

با این حال در این زمان لاک با مشکلات زیر‌ساختی رو‌به‌رو بود. سیستم فاضلاب آن کار نمی‌کرد و ساکنان چینی و غیر‌چینی آن هنوز صاحب زمین‌هایی نبودند که خانه‌ها و کسب‌و‌کار خود را بر آن بنا کرده بودند. هرچند در سال ۲۰۰۴ اداره مسکن و بازسازی ساکرامنتو اقدام به خرید زمین و تقسیم آن کرد و پس از انجام تعمیرات اساسی در شهر زمین‌ها را دوباره به ساکنان فروخت. سرانجام با کمک اداره مسکن ساکنان اولیه لاک و فرزندان و نوادگان آنها توانستند مالک زمین‌هایی شوند که چند نسل روی آن زندگی کرده بودند.

استوارت والت‌هال، رئیس بنیاد لاک می‌گوید: «مردم متوجه اهمیت تاریخی لاک می‌شوند. لاک میراث کسانی است که بیگانگی، فقر و تبعیض نژادی را تاب آوردند تا شکوفا شد . لاک پناهی در جهان بی‌مهری‌ها بود و باید آن را گرامی بداریم».