سفر در زمان؛ فرخ غفاری؛ نابغه‌ای که ناکام ماند

محمدابراهیم فرخ غفاری، در 7 اسفند سال 1300 متولد شد و در 26 آذر سال 1385 از دنیا رفت.  وی یکی از مهم‌ترین کارگردانان سینمای ایران به شمار می‌رود.

به گزارش فرارو، در روزهای ابتدایی ورود سینما به ایران، با آثاری روبه‌رو بودیم که در بسیاری از مواقع از کیفیت هنری قابل‌قبولی برخوردار نبودند. بااین‌حال، با سربرآوردن تعدادی از کارگردانان مهم، سینمای ایران دچار تغییرات بسیار زیادی شد؛ یکی از این کارگردانان، فرخ غفاری بود.

نابغه‌ای که ناکام ماند

غفاری به‌سبب زندگی در یک خانواده متمول و درعین‌حال منصب‌دار، روزگار نوجوانی را در خارج از ایران به‌سربرد و در همین دوره بود که با سینمای کلاسیک غربی آشنا شد. آشنایی با سینمای کلاسیک غربی، او را به مسیری هدایت کرد که علارغم همه پیچ‌وخم‌هایی که داشت، مسیر مورد علاقه وی بود.

قرار بود حقوق بخواند. پدرش حسنعلی غفاری، که از اعضای وزارت خارجه ایران بود، ترجیح می‌داد تا فرزندش را در قامت یک حقوق‌دان یا یک سیاست‌مدار ببیند. بااین‌حال، تصمیم فرخ غفاری چیز دیگری بود. مهر سینما بیشتر از این حرف‌ها در جان او افتاده بود که بتواند به‌راحتی دست از آن بکشد.

این شد که به فرانسه رفت و در آنجا ضمن تحصیل در رشته ادبیات، به تئاتر رو آورد. مدتی را به‌عنوان روزنامه‌نگار گذراند و رفته‌رفته با تعداد زیادی از چهره‌های مهم سینما فرانسه آشنا شد. پس‌از اتمام تحصیلاتش به ایران بازگشت و به‌شکل حرفه‌ای به فیلم‌سازی مشغول شد. ابتدا چندین فیلم کوتاه و در ادامه نیز در سال 1337 اولین فیلم بلندش را تولید کرد.

در سال 1337فیلم «جنوب شهر» را ساخت. این فیلم از همان ابتدا غفاری را به‌عنوان کارگردانی دگراندیش به جامعه سینمایی ایران معرفی کرد. غفاری تاثیر مستقیمی بر شکل‌گیری سینمای مدرن در ایران داشت. در فاصله یک سال از فیلم جنوب شهر، فیلم «عروس کدومه» را ساخت. غفاری که از استقبال کمی که از فیلم اولش شده بود، دلسرد بود، فیلم دومش را کمی به آنچه جامعه دوست داشت نزدیک‌تر کرد. همین مسئله باعث شد تا فیلم عروس کدومه به یکی از ضعیف‌ترین آثار کارنامه فیلم‌سازی وی بدل شود. با ازسرگذراندن دو تجربه ناموفق ازنظر تجاری، اوضاع مالی غفاری به‌هم ریخت و مجبور شد تا برای مدتی از فیلم‌سازی فاصله بگیرد.

در نهایت در سال 1343 با ساخت فیلم «شب قوزی» به سینما برگشت و اولین موفقیت تجاری‌اش را در سینمای ایران به دست آورد. شب قوزی، علاوه‌بر ایران، در دیگر کشورهای جهان نیز اکران شد و نام غفاری را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین نمایندگان سینمای مدرن ایران به فراسوی مرزها برد.

کارنامه کاری غفاری سرشار از سکوت‌های خواسته و ناخواسته است. او پس‌از ساخت فیلم شب قوزی، دوباره به غار تنهایی‌اش برگشت و به‌مدت 11 سال هیچ فعالیت سینمایی‌ای نداشت. پس‌از یازده سال، با ساخت فیلم «زنبورک» به سینما بازگشت و یکی دیگر از آثار درخشان تاریخ سینمای ایران را تولید کرد.

غفاری هرگز چنان‌که باید و شاید، مجال نشان دادن استعدادهایش را نیافت. بااین‌همه، تاثیر بی‌مانند او بر سینمای ایران و دیگر فیلم‌سازان ایرانی،  قابل کتمان نیست. در سال‌های بعد اجازه فعالیت به غفاری داده نشد و این پایان یکی از سینماگران مستعد ایران بود.