شب یلدای خارجی ها؛ آخرین روز پاییز در کشورهای دیگر

به گزارش پارسینه ،شب یلدا طولانی ‌ترین شب سال، جشنی است که ریشه در فرهنگ ایران دارد و با شب‌ نشینی، خوردن خوراکی ‌های مخصوص و شعرخوانی همراه است. هر چند این شب فقط در ایران ویژه برگزار می ‌شود و در حقیقت متعلق به ایران است، اما برخی کشور های دیگر نیز آخرین شب پاییز را به نوعی جشن می ‌گیرند. این مراسم با سنت ‌ها و رسوم منحصر به ‌فردی همراه است که در بسیاری از موارد برای دیگران عجیب و غریب به نظر می ‌رسند. 

شب یلدا در پاکستان

پاکستان، با ریشه‌های فرهنگی عمیق که با ایران باستان پیوند خورده است، شب یلدا را با مجموعه‌ای از آیین‌های منحصربه‌فرد و تأثیرگذار جشن می‌گیرد. این مراسم که با نیایش و دعا آغاز می‌شود، شامل سنت‌هایی متفاوت است.

مهم‌ترین بخش این آیین، مراسم غسل زمستانی است، بدین معنی که مردان و زنان، هر کدام به نوبت، از صبح تا غروب آخرین روز پاییز، به صورت ایستاده حمام می‌کنند؛ آیینی که طی آن، یک تکه نان را در دست نگه می‌دارند و آب بر سر می‌ریزند.

پس از این تطهیر، جشن با افروختن آتش، پایکوبی و شادی ادامه می‌یابد. در پایان این شب طولانی، خوراک سنتی محبوب مردم پاکستان برای شب یلدا، آبگوشت شکمبه بز سرو می‌شود.

رسوم شب یلدا در تاجیکستان

جشن کهن شب یلدا، میراثی هفت‌هزار ساله از تمدن ایرانی، در تاجیکستان نیز با شکوه خاص خود برگزار می‌شود. مردم فارسی‌زبان این سرزمین، همچون ایرانیان، دور یکدیگر جمع شده و سفره یلدا را با انار و هندوانه که نماد سرخِ پیروزی نور هستند، به همراه انواع تنقلات تزیین می‌کنند؛ تزییناتی که امروزه با سلیقه‌های جدید نیز آمیخته شده است.

اما آنچه این جشن را در تاجیکستان متمایز می‌سازد، در آداب و رسوم عمیق‌تر آن نهفته است:شب یلدا زمان خلق دسرهای خوشمزه‌ای است که به شکل موجودات زنده درست می‌شوند. همزمان، بزرگان روستا برای استقبال از سرما و طلب برکت، آیین‌هایی سنتی را به جا می‌آورند؛ آن‌ها دیوارهای پنجره را با پوستین می‌پوشانند و پوستین‌ها را بر سقف‌های چرمی آویزان می‌کنند، ضمن اینکه در بخشی از حیاط گندم می‌پاشند. این شب همچنین فرصتی برای امیدواری است و مراسم گرفتن فال برای آینده، پایان‌بخش دورهمی‌های این طولانی‌ترین شب سال محسوب می‌شود.

شب یلدا در افغانستان

شب یلدا در افغانستان، آیینه‌ای از سنت‌های کهن مشترک با ایران است، اما با روح و رنگ و بوی خاص خود جشن گرفته می‌شود. این جشن، نمادی از اتحاد خانواده و احترام به بزرگترهاست؛ چرا که مردم موظف‌اند این طولانی‌ترین شب سال را در کنار سایه‌سار بزرگان خانواده سپری کنند.

سفره یلدا در افغانستان نیز همچون ایران، مرکز توجه است. انار و هندوانه به دلیل رنگ سرخ‌شان که نماد سرخی خورشید و پیروزی نور بر تاریکی است، جایگاه ویژه‌ای دارند. آجیل خوشمزه و میوه‌های فصل نیز زینت‌بخش این سفره هستند.
اما شهر بلخ، به ویژه مزار شریف، کانون ویژه‌ای برای این جشن است. در این منطقه، سنت یلدا از اهمیت فرهنگی بالایی برخوردار بوده و فرهنگ‌دوستان هر ساله با اجرای شب‌زنده‌داری و شعرخوانی‌های سنتی، این شب را پاس می‌دارند و به استقبال طلوع اولین خورشید زمستان می‌شتابند.

خوردنی های شب یلدا در روسیه

در فرهنگ روسیه، جشنی مرتبط با شب یلدا (یا پایان فصل پاییز) وجود دارد که با تزئین خیابان‌ها و محله‌ها با چراغ‌های رنگارنگ همراه است. این شب، فرصتی برای گردهمایی خانوادگی است که در آن، مردم با خوراکی‌های سنتی شامل کلوچه، شیرینی‌های محلی، نان، پنیر و عسل از یکدیگر پذیرایی می‌کنند. یکی از ارکان این آیین، برپایی مراسم نیایش و دعا است که فضایی معنوی به جشن می‌بخشد. همچنین، تبادل شیرینی‌های خانگی میان اهالی محله از دیگر رسوم دلنشین این شب محسوب می‌شود.

شب یلدا در آذربایجان

مردم این دیار اهمیت ویژه‌ای برای استقبال از این شب طولانی قائلند. محور اصلی جشن، برپایی سفره یلدا است که با نهایت ذوق و خلاقیت تزیین می‌شود؛ سفره‌ای که با انار سرخ، هندوانه شیرین، آجیل رنگارنگ و شیرینی‌های محلی زینت می‌گیرد.
اما آنچه یلدای آذربایجان را متمایز می‌سازد، بُعد هنری و معنوی آن است. در این شب، فضای جمع با بداهه‌نوازی و آوازخوانی جان می‌گیرد. عاشیق‌ها، روایتگران سیار فرهنگ و اساطیر، به اجرای داستان‌ها و نغمه‌هایی می‌پردازند که ریشه در افسانه‌های کهن این سرزمین دارند و خاطرات اجداد را زنده می‌کنند.

پس از گشت‌وگذار در ضیافت خوراکی‌ها و شنیدن نغمه‌های عاشیق‌ها، جشن با دعای شکر و طلب برکت به پایان می‌رسد؛ دعایی که توسط بزرگ‌تر خانواده خوانده می‌شود تا پاسداشت این سنت دیرینه را تضمین نماید.

مراسم حمام شب یلدا در ژاپن

در حالی که بسیاری از فرهنگ‌ها شب یلدا را با دورهمی‌های گرم و سفره‌های رنگین جشن می‌گیرند، ژاپن روشی منحصربه‌فرد به نام حمام یوزو باث برای استقبال از زمستان و طراوت‌بخشی به خود دارد. این سنت که ریشه در باورهای باستانی این سرزمین دارد، فراتر از یک حمام ساده است؛ ژاپنی‌ها بر این باورند که غوطه‌ور شدن در آب معطر مرکباتی چون یوزو (مرکبات ژاپنی)، لیمو و پرتقال، نه تنها انرژی‌های منفی را پاک می‌کند، بلکه به عنوان سپری در برابر سرمای زمستان عمل کرده و از سرماخوردگی محافظت می‌نماید.

این آیین کهن، امروزه نیز با شور و شوقی نو ادامه یافته است. اگرچه در گذشته حمام‌ها مملو از این میوه‌های شفابخش می‌شد، اما امروزه با انداختن چند پرتقال یا لیموی تازه در آب گرم وان حمام، می‌توان طراوت و خواص این سنت دلنشین را تجربه کرد. “یوزو باث” نمادی از پاکیزگی، سلامتی و امید به روزهای روشن‌تر در آستانه زمستان است.

شب یلدا در بولیوی، پرو و اکوادور

در قلب سرزمین‌های کهن آند، جایی که بولیوی، پرو و اکوادور در سایه کوهستان‌های سترگ آرمیده‌اند، شب یلدا معنایی ورای صرفاً بلندترین شب سال دارد. در این فرهنگ‌های غنی، مردم با جشنی کهن و شگفت‌انگیز پیچیدن طناب به دور خورشید به استقبال زمستان می‌روند.

مردم برای بلندتر کردن روزها، به کوهستان‌ها صعود می‌کنند تا در یک مراسم نمادین، خورشید را به سمت خود بکشند. این سنت، که اغلب در مکان‌های باستانی مانند ماچو پیچو برگزار می‌شود، تجلی تلاش برای غالب آمدن نور بر تاریکی در قلب آند است.

شب یلدا در کره جنوبی

در سنت‌های کهن کره‌جنوبی، شب یلدا نه تنها بلندترین شب سال، بلکه لحظه‌ای حیاتی برای تأمین امنیت خانه در برابر نیروهای اهریمنی محسوب می‌شود. این مراسم عمیقاً تحت تأثیر افسانه‌ای قدیمی است که روایت می‌کند در واپسین روز پاییز، روح شکارچی برای یافتن سرپناهی از سرمای زمستان، به سراغ ساکنان می‌آید.

برای مقابله با این تهدید فراطبیعی، مردم کره دو آیین اصلی را به طور همزمان به اجرا درمی‌آورند:نخست، تهیه غذایی باستانی به نام سائیلسیم؛ این غذا که از ترکیب برنج و لوبیا قرمز تهیه می‌شود، نمادی از مقاومت و بقا در برابر سختی‌های فصلی است. مهم‌تر از آن، آن‌ها با دقت مایعی مخصوص را در اطراف حریم خانه خود می‌پاشند تا دیواری نامرئی در برابر هرگونه ارواح خبیثه و شیانی ایجاد کنند.

شب یلدا در کشور های اسکاندیناوی

در دل سرزمین‌های اسکاندیناوی، با فرا رسیدن تاریک‌ترین روزهای سال و آغاز زمستان، جشنی باشکوه و الهام‌بخش به نام سنت لوسیا، شمعی از امید را در دل شب‌های طولانی و سرد روشن می‌کند. در کشورهای چون سوئد، دانمارک و نروژ، این سنت کهن، نویدبخش روشنایی و پایان تاریکی است.

در این مراسم، بانوان جوان با وقار و شکوهی خاص، ردای سپید بر تن کرده و تاج‌هایی از شاخ و برگ‌های سبز، مزین به شمع‌های بلند و درخشان بر سر می‌نهند. این فرشتگان زمینی، با گام‌هایی استوار در خیابان‌ها حضور یافته و نور مقدس خود را در میان تاریکی شب پراکنده می‌کنند. شمع‌های در دست گرفته شده، صرفاً شعله‌هایی فیزیکی نیستند؛ آن‌ها نمادی قدرتمند از روشنایی، گرما و امید هستند که در برابر سرمای سوزان زمستان قد علم کرده و نویدبخش روزهای روشن‌تر و دل‌هایی گرم‌تر می‌شوند.

شب یلدا در کشورهای شرق آسیا

در شرق آسیا، شب انقلاب زمستانی با جشن دونگ ژی (معادل یلدا) گرامی داشته می‌شود. این جشنواره مهم، که چینی‌ها، ژاپنی‌ها، کره‌ای‌ها و ویتنامی‌ها آن را جشن می‌گیرند، نماد غلبه نور بر تاریکی و آغاز فصل جدید است. محور اصلی این مراسم، تقویت روابط خانوادگی است که با سرو غذاهای سنتی گرد مانند کوفته برنجی (تانگ یوان) برای نماد یکپارچگی، همراه است. دونگ ژی فرصتی برای آماده‌سازی با برکت برای زمستان پیش رو محسوب می‌شود.

شب یلدا در هند

هند در آغاز فصل سرما، شاهد برگزاری جشنی باشکوه است که به دیوالی (Diwali) شهرت دارد. این جشن که با قدمتی هزاران ساله، پنج روز به طول می‌انجامد و در سراسر کشور برگزار می‌شود، عمدتاً به عنوان جشنواره نور شناخته می‌شود و نماد پیروزی روشنایی بر تاریکی است. در طول دیوالی، مردم با تزئین خیابان‌ها و خانه‌ها با چراغ‌ها و فانوس‌های رنگارنگ، به شادی، عبادت و دید و بازدید مشغول می‌شوند.

لازم به ذکر است که دیوالی، هرچند در فصل سرما برگزار می‌شود، اما زمان دقیق آن معمولاً اواخر پاییز (اکتبر یا نوامبر) است و به طور مستقیم با شب یلدا (انقلاب زمستانی) که طولانی‌ترین شب سال است، هم‌زمان نیست. در هند، جشن ملی واحدی که دقیقاً معادل شب یلدای ایرانی باشد، رایج نیست و تمرکز اصلی بر جشنواره‌های فصلی و مذهبی منطقه‌ای مانند دیوالی است.

شب یلدا در انگلیس

در شهر برایتون در انگلستان، جشنی محلی برگزار می‌شود که در شب یلدا (انقلاب زمستانی) یا حوالی آن انجام می‌گیرد و حال و هوایی منحصر به فرد دارد.

در این مراسم، ساکنان شهر با فانوس‌های پرنور در یک راهپیمایی باشکوه شرکت می‌کنند. در این مراسم، فانوس‌هایی به شکل ساعت وجود دارند و قبل و بعد از راهپیمایی سوزانده می‌شوند. برخی از افرادی که در این راهپیمایی شرکت می‌کنند، لباس‌هایی به شکل ساعت می‌پوشند و نماد این حرکت گذشتن زمان در شب طولانی اول زمستان است.
این راهپیمایی به نظر می‌رسد یک سنت محلی و نمایشی در برایتون باشد و لزوماً جشن جهانی یا ملی “شب یلدا” در کل انگلستان محسوب نمی‌شود.

شب یلدا در اسکاتلند

در اسکاتلند نیز همانند بسیاری از کشورها، جشن‌هایی برای استقبال از زمستان برگزار می‌شود. یکی از آیین‌های سنتی شب یلدا در آنجا، مراسمی شبیه به «کاسه‌زنی» ایرانی‌هاست. در این رسم، فردی با موهای بلند و تیره در نیمه‌شب به درِ خانه همسایه‌ها می‌رود و در ازای آوردن خوش‌یمنی و شادکامی، هدایایی مانند نمک، نان، نوشیدنی، پودینگ میوه، شیرینی و شکلات دریافت می‌کند. این رسم از مهم‌ترین جشن‌های زمستانی اسکاتلند است و فضایی گرم و دوستانه میان مردم ایجاد می‌کند.