افزایش غافلگیرکننده ابتلا به آنفلوآنزای جدید؛ چرا امسال بیشتر بیمار می‌شویم؟

همشهری آنلاین – یکتا فراهانی: آنفلوآنزای فصلی همیشه مهمان هر زمستان بوده، اما زمستان امسال با ظاهری متفاوت ازراه‌رسیده است. امسال نگرانی‌ها تنها درباره تعداد مبتلایان نیست، بلکه نوع ویروس و سرعت تغییرات آن نیز توجه دانشمندان را جلب کرده است. زیرشاخه تازه‌ای از Influenza A(H۳N۲) با نام subclade K شتاب‌زده در حال تبدیل‌شدن به سویه غالب است و همین تغییر باعث شده واکسن امسال که بر اساس یک‌سویه قدیمی‌تر طراحی شده، تطابق کامل با ویروس در گردش نداشته باشد.بااین‌حال، داده‌های تازه از بریتانیا و اروپا نشان می‌دهد واکسن هنوز نقشی جدی در جلوگیری از عوارض شدید دارد؛ موضوعی که بر اهمیت واکسیناسیون در شرایط فعلی تأکید می‌کند.

افزایش غیر منتظره مبتلایان

دکتر مصطفی نوری‌زاده، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران با اشاره به شرایط پیش رو می‌گوید: آنفلوآنزای امسال شاید با سال‌های قبل متفاوت باشد، اما هنوز واکسن بهترین خط دفاعی ماست و می‌تواند خطر بستری و عوارض جدی را به طور چشمگیری کاهش دهد.

به گفته این متخصص دلیل اصلی، ظهور زیرشاخه جدید Influenza A(H۳N۲) subclade K است؛ سویه‌ای که با سرعت زیادی گسترش‌یافته و از آنچه واکسن بر اساس آن ساخته شده، متفاوت است.

ناهماهنگی بین واکسن و ویروس

طبق داده‌های رسمی بریتانیا، واکسن همچنان عملکرد قابل‌توجهی دارد:

۷۲ تا ۷۵ درصد اثربخشی در کودکان و نوجوانان

۳۲ تا ۳۹ درصد در بزرگسالان در کاهش مراجعه به اورژانس یا بستری

نتایج مطالعات اروپایی نیز کاهش ۳۲ تا ۵۶ درصدی موارد بستری یا مراجعه به مراکز درمانی را تأیید کرده‌اند.

به گفته نوری‌زاده این اعداد شاید به‌اندازه سال‌هایی که واکسن کاملاً مطابق با ویروس بود بالا نباشد، اما پیام روشنی دارد؛ واکسن هنوز از شدید شدن بیماری جلوگیری می‌کند.

علت اصلی کاهش نسبی اثربخشی، تغییرات ژنتیکی و آنتی‌ژنی در ویروس H۳N۲ است. سویه‌ای که واکسن امسال بر اساس آن ساخته شد در آغاز سال انتخاب شده بود. اما در ماه‌های بعد، زیرشاخه K با سرعتی فراتر از انتظار گسترش یافت و اکنون در بسیاری از کشورها، سویه غالب محسوب می‌شود.

این «ناهماهنگی» بین واکسن و ویروس باعث می‌شود بدن پس از واکسیناسیون نتواند به همان دقت، ویروس جدید را شناسایی کند. باوجود این، پژوهش‌ها نشان می‌دهند ایمنی متقاطع حتی در صورت عدم تطابق کامل هنوز قادر است شدت بیماری را کاهش دهد.

بیشتر بخوانید

تغییر ایمنی جامعه پس از کرونا

تجربه جهانی همه‌گیری کرونا اثر عمیقی بر الگوی ایمنی مردم گذاشته است. چند سال استفاده مستمر از ماسک، کاهش تعاملات اجتماعی و پایین آمدن گردش ویروس‌های فصلی باعث شد سیستم ایمنی بسیاری از افراد کمتر در معرض ویروس‌های زمستانی قرار بگیرد. نوری‌زاده در این باره توضیح می‌دهد: وقتی سیستم ایمنی چند سال کمتر در معرض ویروس‌های فصلی قرار بگیرد، طبیعی است که در بازگشت مواجهه، شدت بیماری برای برخی افراد بیشتر به نظر برسد.

واکسیناسیون هنوز مهم‌ترین سد دفاعی است

باوجود کاهش نسبی اثربخشی، واکسن همچنان کارآمدترین ابزار مقابله با آنفلوانزاست. واکسن باعث می‌شود حتی اگر فرد مبتلا شود، بیماری معمولاً بسیار خفیف‌تر باشد و احتمال بستری، عوارض خطرناک یا مرگ به طور چشمگیری کاهش یابد. گروه‌هایی که بیش از همه باید واکسن را جدی بگیرند عبارت‌اند از: سالمندان، کودکان، بیماران مزمن و افرادی که در محیط‌های شلوغ یا پر تماس کار می‌کنند. به گفته نوری‌زاده در شرایطی که ویروس‌ها تغییر می‌کنند، واکسیناسیون کم‌هزینه‌ترین و مؤثرترین راه برای کاهش خطرهای جدی است.

چگونه از خودمان محافظت کنیم؟

در کنار واکسن، رعایت توصیه‌های ساده اما حیاتی می‌تواند احتمال ابتلا را کاهش دهد: تهویه مناسب فضاها،شست‌وشوی مرتب دست‌ها، پرهیز از تجمع‌های بسیار شلوغ، دوری از افراد بیمار؛ به‌ویژه در چند روز اول بروز علائم. آنفلوانزای امسال یادآور این واقعیت است که ویروس‌ها همیشه در حال تغییرند. ظهور زیرشاخه جدید H۳N۲ نشان داد که حتی واکسن‌هایی که بر اساس بهترین پیش‌بینی‌ها ساخته می‌شوند، ممکن است با چرخش ویروس‌ها فاصله پیدا کنند. اما داده‌های علمی و تجربه‌های بالینی نشان می‌دهد که واکسن هنوز نقش اساسی در نجات جان انسان‌ها دارد.