معرفی مؤثرترین داروهای گیاهی در طب ایرانی

 طب سنتی ایران یکی از کهن‌ترین نظام‌های درمانی دنیاست که ریشه در طبیعت، شناخت مزاج‌ها و تعامل بدن با عناصر طبیعی دارد. در این نظام درمانی، دارو فقط یک قرص یا شربت نیست، بلکه ترکیبی است از گیاه، ماده معدنی یا حیوانی، که با توجه به مزاج فرد، نوع بیماری، سن و فصل، تجویز می‌شود.

دکتر نادر صیامی، داروساز سنتی و پژوهشگر گیاهان دارویی می‌گوید:
«در طب سنتی، بسیاری از داروها نه فقط برای سرکوب علائم، بلکه برای درمان ریشه‌ای بیماری‌ها طراحی می‌شوند. هدف، بازگرداندن تعادل به بدن است، نه فقط رفع موقتی مشکل.»

انواع داروها در طب سنتی ایران:
۱. داروهای گیاهی (نباتی):
پرکاربردترین نوع دارو در طب سنتی. این داروها شامل برگ، گل، ریشه، میوه یا عصاره گیاهان دارویی هستند. برخی نمونه‌های معروف:

گل گاوزبان: آرام‌بخش، تقویت‌کننده اعصاب، مناسب برای اضطراب و بی‌خوابی

سنبل‌الطیب (علف گربه): خواب‌آور و کاهش‌دهنده تنش عصبی

زنیان: ضد نفخ، تقویت‌کننده معده، مفید در سوءهاضمه

آویشن: ضدعفونی‌کننده قوی، مناسب برای سرفه و سرماخوردگی

اسطوخودوس: تقویت حافظه و آرام‌بخش سیستم عصبی

۲. داروهای ترکیبی (ادویه‌ای – مرکب):
داروهایی که از ترکیب چند ماده گیاهی یا معدنی تهیه می‌شوند و اغلب در عطاری‌ها یا زیر نظر حکما تهیه می‌شوند.

حب المُفاصل: ترکیبی برای درمان درد مفاصل و رماتیسم

سکنجبین: ترکیب سرکه، عسل و گیاهان معطر برای پاک‌سازی بدن و درمان گرمی

اطریفل: دارویی گیاهی برای تقویت مغز و پاکسازی گوارش

قرص کاسنی و گل سرخ: پاک‌کننده کبد و تقویت‌کننده پوست

۳. داروهای حیوانی یا مشتقات آن‌ها:
مانند عسل، روغن‌های حیوانی (مانند روغن گاو)، چربی گوسفند، یا فرآورده‌هایی مانند شیر، زرده تخم‌مرغ عسلی و… که خواص درمانی فراوان دارند.

داروسازی در طب سنتی چگونه است؟
در گذشته، حکما دارو را با توجه به مزاج فرد و طبیعت بیماری تجویز می‌کردند. ترکیب‌ها اغلب با دقت بالا تهیه و با اصول خاصی کوبیده، پخته، دم‌کرده یا صاف می‌شدند. امروزه هم در داروخانه‌های سنتی و تحت نظارت وزارت بهداشت، فرآورده‌های استاندارد‌شده گیاهی به‌صورت کپسول، شربت، پماد و دمنوش عرضه می‌شود.

مزایای داروهای طب سنتی:
منشأ طبیعی و کم‌عوارض بودن

سازگاری بیشتر با بدن (به‌ویژه در درمان بیماری‌های مزمن)

امکان استفاده طولانی‌مدت بدون آسیب به کبد و کلیه

کاربرد هم‌زمان در پیشگیری و درمان

تأثیر مثبت بر روح و روان از طریق تعادل مزاجی

نکات مهم قبل از مصرف داروهای سنتی:
بدون مشورت با متخصص طب سنتی دارو مصرف نکنید. چون انتخاب دارو باید بر اساس مزاج و نوع بیماری باشد.

داروهای گیاهی هم می‌توانند تداخل داشته باشند. مثلاً زعفران در دوران بارداری خطرناک است.

مکمل‌های گیاهی صنعتی را فقط از مراکز معتبر تهیه کنید.

در موارد بیماری‌های جدی (قلب، دیابت، سرطان)، مشورت با پزشک طب رایج ضروری است.

نتیجه‌گیری:
طب سنتی ایران با بهره‌گیری از طبیعت، هزاران سال است که به درمان بیماری‌ها پرداخته است. داروهای این مکتب، اگر درست و علمی استفاده شوند، می‌توانند مکملی مؤثر برای طب مدرن باشند. بازگشت به داروهای ریشه‌دار و طبیعی، نه بازگشت به گذشته، بلکه گامی هوشمندانه به سوی آینده‌ای سالم‌تر است.