کشف دندان‌هایی با «نگین یشم» که متعلق به یک کودک هفت ساله بوده‌اند

فرادید| صدها سال پیش، کودکان مایا در سنین پایین، حتی از ۷ سالگی «نگین دندانی» داشتند، یعنی درون دندان‌هایشان نگین یشم کار گذاشته می‌شد؛ روشی که شاید نمادی از بلوغ اجتماعی یا نوعی آیین گذر بوده است. 

به گزارش فرادید، پژوهشگران پیش‌تر دریافته بودند بزرگسالان مایا در دوران پیش‌کلمبی به‌شکل گسترده دندان‌هایشان را تزئین می‌کردند. اما آنچه این تحقیق جدید را مهم کرده، «سن پایین افراد» است. 

این کار در دوره‌های کلاسیک مایا (۲۵۰ تا ۹۰۰ میلادی) و پساکلاسیک (۹۰۰ تا ۱۵۵۰ میلادی) در جنوب مکزیک و بخش‌هایی از آمریکای مرکزی رایج بوده است. مطالعات پیشین نشان داده بودند هم مردان و هم زنان مایا چنین نگین‌هایی داشتند و در دوره کلاسیک بیش از نیمی از بزرگسالان این «جواهرات دندانی» را داشتند. 

در مطالعه‌ای که قرار است در شماره نوامبر ۲۰۲۵ مجله Journal of Archaeological Science: Reports منتشر شود، سه دندان جداگانه با نگین یشم که در موزه پوپول ووه (گواتمالا) نگهداری می‌شوند، بررسی شدند. پژوهشگران با توجه به رشد ریشه‌ها دریافتند این دندان‌ها متعلق به کودکی بین ۷ تا ۱۰ سال بوده است. 

یکی از دندان‌ها، دندان پیشین چپ بالا، دیگری نیش راست بالا و سومی دندان پیشین پایین بود. روشن نیست که آیا هر سه دندان به یک کودک تعلق داشته‌اند یا به سه کودک مختلف. 

مایاها دندان‌های خود را آگاهانه شکل می‌دادند، می‌ساییدند یا حکاکی می‌کردند. همچنین رایج بود صنعتگران سوراخ‌هایی در دندان‌های جلویی ایجاد کنند و درون آن‌ها سنگ‌های قیمتی (یشم و ابسیدین یا پیریت) قرار دهند و با چسب‌های طبیعی ثابت کنند. 

برخی شواهد نشان می‌دهند نوجوانان ۱۰ تا ۱۵ساله دندان‌های سوهان‌خورده داشتند اما بدون نگین. همچنین شمار بسیار اندکی از افراد ۱۵ تا ۲۰ساله مایا نگین دندانی داشته‌اند. این احتمال وجود دارد که دلیل پرهیز از کارگذاری نگین در سنین پایین، آسیب احتمالی به دندان‌های در حال رشد بوده باشد. پژوهشگران معتقدند: «شاید این عمل برای کودکان خیلی تهاجمی بوده است.» 

اما تصویربرداری ایکس از سه دندان نشان داد که لایه مرکزی (پالپ دندان) آسیب ندیده و دندان‌ها هم پوسیدگی طبیعی نداشته‌اند. 

رازهای حل‌نشده

بررسی‌ها نشان می‌دهد این نگین‌ها زمان حیات کودک کار گذاشته شده‌اند. اهمیت این موضوع از آنجاست که در بلیز، دو دندان دارای نگین یافت شده که احتمال دارد متعلق به کودکی ۳ساله باشد، اما آن کشف بحث‌برانگیز است؛ چرا که شاید نگین‌ها پس از مرگ و به‌عنوان بخشی از آیین تدفین کار گذاشته شده باشند. 

پژوهشگران هشدار دادند که یافته جدید شاید تنها بازتاب یک سنت محلی یا منطقه‌ای باشد، نه یک رسم همگانی در سراسر سرزمین مایا. همچنین احتمال دارد این نگین‌ها نشانه‌ای از آغاز مسئولیت‌های بزرگسالانه در کودکان، مانند کار در خانه یا فعالیت‌های سخت‌تر بوده باشد. 

با این حال، تا زمانی که نمونه‌های بیشتری از دندان‌های کودکان مایا با نگین یافت نشود، یافتن پاسخ این پرسش دشوار است که چرا کودکان چنین تغییرات دائمی و چشمگیری در دندان‌هایشان داشتند. 

نویسندگان مقاله نتیجه گرفتند: «مگر آن‌که موارد بیشتری مستند شود، وگرنه هرگونه تفسیر از دلایل انجام چنین اصلاحات دائمی در کودکان، در حد فرض باقی می‌ماند و قابل‌تعمیم به کل تمدن مایا نیست.»

مترجم: زهرا ذوالقدر