ماموگرافی خطرناک است؟‌ | این ۵ استان بیشترین شیوع سرطان سینه را دارند

همشهری آنلاین – مریم سرخوش: دکتر آسیه الفت‌بخش، معاون پژوهش و آموزش پژوهشکده سرطان معتمد جهاددانشگاهی با اشاره به آغاز هفتمین پویش سراسری غربالگری سرطان‌های شایع بانوان درباره تازه‌ترین آمارهای جهانی در زمینه سرطان پستان بیان کرد: بر اساس آخرین داده‌های منتشرشده توسط پایگاه بین‌المللی گلوبوکن (GLOBOCAN) در سال ۲۰۲۳، حدود ۱۵ هزار و ۷۰۰ زن ایرانی به سرطان پستان مبتلا شده‌اند. با توجه به جمعیت حدود ۴۲ میلیون نفری زنان، میزان بروز سرطان پستان در ایران حدود ۳۵ تا ۳۷ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود.

او با اشاره به شیوع بیشتر این سرطان در برخی استان‌ها بیان کرد: طبق مطالعات منتشرشده در دو سال گذشته بروز سرطان پستان در استان‌هایی مانند تهران، البرز، قم، یزد، اصفهان، گیلان و مازندران بالاتر است. یعنی میزان بروز بیش از ۳۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر گزارش شده و در نقشه‌های آماری با رنگ قرمز مشخص شده‌اند. در مقابل استان‌های ایلام، چهارمحال‌وبختیاری، سیستان‌وبلوچستان و خوزستان، میزان بروز پایین‌تری دارند. علت این تفاوت‌ها می‌تواند ناشی از سبک زندگی شهری و صنعتی، کاهش نرخ فرزندآوری، نخستین بارداری در سنین بالاتر همچنین کم‌تحرکی به ویژه در استان‌های صنعتی باشد.

البته به گفته این مسئول، در استان‌های کمتر برخوردار آمار پایین‌تر می‌تواند به دلیل گزارش‌دهی کمتر باشد چون به دلایل فرهنگی یا محدودیت‌های دسترسی، برخی بیماران به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کنند.

او در پاسخ به سوالی درباره ارتباط آلودگی هوا با بروز سرطان پستان هم بیان کرد: به طور کلی عوامل محیطی در ایجاد سرطان نقش دارند، اما تاکنون هیچ مطالعه مستقیمی که رابطه قطعی بین آلودگی هوا و سرطان پستان را ثابت کند، انجام نشده است. بنابراین تنها در مورد عواملی می‌توانیم اظهار نظر قطعی کنیم که مطالعات بزرگ علمی، اثر آن‌ها را اثبات کرده باشند.

معاون پژوهش و آموزش پژوهشکده سرطان معتمد جهاددانشگاهی درباره برنامه‌هایی که قرار است در ماه جهانی آگاهی‌بخشی درباره سرطان پستان انجام شود، بیان کرد: چند سالی است که پژوهشکده سرطان معتمد هم‌زمان با ماه اکتبر، پویش سراسری آگاهی‌بخشی در زمینه سرطان پستان را اجرا می‌کند. هدف اصلی این پویش، افزایش آگاهی بانوان درباره روش‌های پیشگیری، تشخیص زودهنگام و اصلاح سبک زندگی است. آگاهی، نخستین گام در پیشگیری از سرطان است و هرقدر دانش عمومی بانوان درباره بیماری‌های زنان و سرطان پستان بیشتر شود، امکان تشخیص زودهنگام و درمان موفق هم افزایش خواهد داشت.

الفت‌بخش از اجرای برنامه‌های غربالگری و آموزش در ۵ منطقه تهران خبر داد و گفت: برنامه‌های ما در دو محور اصلی غربالگری و آموزش طراحی شده و در حوزه غربالگری، با همکاری شهرداری تهران در مناطق ۲، ۴، ۱۶، ۱۹ و ۳ خدمات معاینه رایگان بانوان ارائه می‌شود. بانوان می‌توانند برای دریافت نوبت معاینه رایگان با شماره ۸۸۶۴۱۳۹۸ تماس بگیرند.

البته به تاکید این مسئول هدف این طرح پوشش گسترده جمعیت نیست،‌ بلکه فرهنگ‌سازی مدنظر است و در توضیح بیشتر بیان کرد: ما ادعا نمی‌کنیم در طول یک ماه می‌توانیم بخش وسیعی از جامعه را معاینه کنیم، اما همین اقدام نمادین باعث می‌شود بانویی که برای معاینه مراجعه می‌کند، اطلاعاتی کسب و آن را در محیط خانواده یا محل کار خود منتقل کند. در واقع، این برنامه‌ها عامل گسترش فرهنگ پیشگیری و آگاهی در سطح جامعه است.

الفت‌بخش همچنین از برگزاری مراسم ویژه‌ای برای بیماران و بهبودیافتگان خبر داد و گفت: هر سال جشن بهبودیافتگان سرطان پستان را برگزار می‌کنیم و از تمام بیمارانی که در مراحل درمان یا بهبود قرار دارند دعوت می‌شود تا در این گردهمایی شرکت کنند. این مراسم علاوه بر جنبه آموزشی و اطلاع‌رسانی، فرصتی برای تقویت روحیه، امید و تبادل تجربه میان بیماران است. شعار امسال پویش هم مانند سال‌های گذشته «تشخیص زودهنگام، درمان مؤثر» است تا آگاهی و امید را در جامعه بانوان تقویت کنیم و تشخیص زودهنگام به یک عادت سلامت‌محور در زندگی روزمره تبدیل شود.

ماموگرافی خطرناک است؟‌

معاون پژوهش و آموزش پژوهشکده سرطان معتمد جهاددانشگاهی در پاسخ به سوال همشهری آنلاین درباره اطلاعاتی که از خطرناک‌ بودن ماموگرافی در فضای مجازی منتشر می‌شود، بیان کرد: برخی از مطالب منتشرشده در فضای مجازی مبنی بر منسوخ‌شدن ماموگرافی یا خطرناک‌بودن آن کاملاً نادرست است. ما در ایران دقیقاً طبق پروتکل‌های بین‌المللی انجمن جهانی رادیولوژی عمل می‌کنیم و هیچ تفاوتی با استانداردهای جهانی وجود ندارد.

او ادامه داد: در حال حاضر، انجمن رادیولوژی جهان هر سال پروتکل‌های تازه‌ای منتشر می‌کند و ما هم طبق آخرین توصیه‌ها پیش می‌رویم. بر اساس این دستورالعمل‌ها، انجام ماموگرافی سالانه برای زنان بالای ۴۰ سال توصیه می‌شود. البته در برخی کشورها این روند از ۵۰ سالگی آغاز می‌شود.

الفت‌بخش به تفاوت دوره‌های زمانی غربالگری در کشورهای مختلف هم اشاره کرد و گفت: اینکه در برخی کشورها ماموگرافی هر دو یا سه سال یک‌بار انجام می‌شود، به دلیل وجود برنامه‌های غربالگری سیستماتیک است. در آن کشورها، دولت‌ها به‌صورت سازمان‌یافته زنان را فراخوان می‌کنند تا به‌طور اجباری در برنامه غربالگری شرکت کنند و به همین دلیل، هزینه این کار بر عهده نظام سلامت است. البته در ایران برنامه غربالگری سیستماتیک برای سرطان پستان وجود ندارد و این موضوع بستگی به سیاست‌گذاری‌های کلان سلامت دارد. ما در این زمینه نقش اجرایی نداریم و بر اساس دستورالعمل‌های علمی بین‌المللی عمل می‌کنیم.

به گفته این مسئول در صورتی که شبکه ملی پیشگیری و کنترل سرطان در کشور راه‌اندازی شود، می‌توان امیدوار بود که غربالگری منظم در سطح ملی اجرا شود. اما اجرای چنین برنامه‌ای مستلزم فراهم بودن زیرساخت‌ها، نیروی انسانی متخصص و از همه مهم‌تر، صرفه اقتصادی برای نظام سلامت است.

خودآزمایی نه! به این علائم توجه کنید

الفت‌بخش در پاسخ به سوال دیگر همشهری آنلاین درباره علمی بودن بررسی علائم سرطان پستان از سوی بانوان در خانه هم بیان کرد: حدود هفت تا هشت سال پیش تأکید زیادی بر خودآزمایی ماهانه وجود داشت، اما مطالعات نشان داد که این روش تأثیر قابل‌توجهی در مراجعه زودهنگام بیماران در مراحل اولیه نداشته و در عوض، موجب افزایش اضطراب و نگرانی در میان زنان می‌شد. به همین دلیل اکنون تأکید اصلی بر ارتقای آگاهی و دقت فردی است. یعنی هر خانم باید به تغییرات جدید در بافت پستان خود توجه کند؛ اگر توده یا ضایعه‌ای مشاهده کرد که پیش‌تر وجود نداشته یا تغییر ظاهری و زخم در پوست یا بافت احساس شد، نباید صبر کند تا به مرحله پیشرفته برسد. مراجعه زودهنگام در این موارد، کلید درمان مؤثر است.

او تاکید کرد: ضرورتی برای انجام خودآزمایی منظم ماهانه وجود ندارد. ما توصیه می‌کنیم بانوان به بدن خود آگاه باشند و در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرطبیعی، سریعاً به پزشک مراجعه کنند. آگاهی، ارزشمندتر و مؤثرتر از خودآزمایی است.