بیداری غول ۷۰۰ هزار ساله ایران: آتشفشان تفتان دوباره فعال شد!

آتشفشان تفتان در جنوب شرقی ایران پس از حدود ۷۰۰ هزار سال خاموشی، علائم بیداری نشان داده است. تحقیقات جدید از افزایش فشار گاز در زیر سطح آن حکایت دارد.

آتشفشان تفتان که برای مدت‌های طولانی یک غول خفته تصور می‌شد، اکنون با علائم جدید بیداری، دانشمندان را به تفکر واداشته است. این تغییر وضعیت، نیاز به نظارت دقیق‌تر بر فعالیت‌های زمین‌شناختی منطقه را بیش از پیش ضروری می‌سازد. افزایش فشار گاز در زیر سطح آن و بالا آمدن ۹ سانتی‌متری زمین، نشانه‌هایی واضح از تغییرات داخلی این استراتوولکان هستند. این رویداد، توجه‌ها را به وضعیت زمین‌شناسی ایران جلب کرده و اهمیت آمادگی در برابر حوادث طبیعی را گوشزد می‌کند.

بیداری آتشفشان تفتان پس از ۷۰۰ هزار سال سکوت

تحقیقات جدیدی که در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۵ منتشر شد، نشان می‌دهد که زمین در نزدیکی قله  آتشفشان تفتان  بین جولای ۲۰۲۳ تا می ۲۰۲۴ به میزان ۹ سانتی‌متر بالا آمده است. این پدیده، بیانگر تجمع فشار گاز در زیر سطح آتشفشان است و نشان می‌دهد که این غول زمین‌شناسی پس از حدود ۷۱۰ هزار سال سکوت، دوباره فعال شده است. آتشفشان تفتان یک استراتوولکان به ارتفاع ۳٬۹۴۰ متر در جنوب شرقی ایران و در میان رشته‌کوه‌هایی قرار دارد که در اثر فرورانش پوسته اقیانوسی عربستان در زیر قاره اوراسیا شکل گرفته است. پابلو گونزالز، آتشفشان‌شناس، معتقد است که با توجه به فعالیت‌های اخیر، تفتان دیگر باید « خوابیده » تلقی شود، نه « خاموش ».

علائم هشدار دهنده و نیاز به نظارت بیشتر

محمدحسین محمدنیا، دانشجوی دکترا در IPNA-CSIC، با بررسی تصاویر ماهواره‌ای Sentinel-1 سازمان فضایی اروپا، این بالا آمدگی زمین را کشف کرد. پیش از این، در سال ۲۰۲۳، گزارش‌هایی مبنی بر انتشار گاز از آتشفشان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود که بوی آن تا ۵۰ کیلومتری شهر خاش حس می‌شد. امل این بالا آمدگی در عمق ۴۹۰ تا ۶۳۰ متری زیر سطح قرار دارد.

دانشمندان احتمال می‌دهند که این پدیده ناشی از تغییر در سیستم هیدروترمال آتشفشان و تجمع گاز، یا جابه‌جایی مقادیر کمی ماگما باشد که منجر به افزایش فشار در حفره‌ها و شکستگی‌های سنگی شده است. گونزالز بر این نکته تأکید کرد که هدف این مطالعه ایجاد ترس نیست، بلکه فراخوانی برای مقامات ایران است تا منابعی را برای پایش دقیق‌تر این آتشفشان تخصیص دهند. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی دورافتاده و همچنین چالش‌های امنیتی ناشی از فعالیت گروه‌های شورشی و درگیری‌های مرزی بین ایران و پاکستان، از نظر نصب سیستم‌های پایش زمینی دشوار است.

منبع: عصر ایران