حیواناتی که نمی‌میرند: راز جاودانگی علمی

همشهری آنلاین – یکتا فراهانی: دانشمندان از ژن‌هایی پرده برداشته‌اند که می‌توانند چرخه پیری را متوقف کنند؛ ژن‌هایی که در چند موجود کوچک اما شگفت‌انگیز فعال هستند.

نامیرایی

سال‌هاست انسان آرزوی جاودانگی دارد، اما همیشه آن را در مرز خیال و افسانه تصور کرده است. بااین‌حال، طبیعت چیز دیگری می‌گوید. در دنیای واقعی، موجوداتی وجود دارند که روند پیری را طی نمی‌کنند، سلول‌هایشان فرسوده نمی‌شود و اگر آسیب ببینند می‌توانند بدنشان را از نو بسازند؛ گویی بزرگ‌ترین ترس بشر یعنی مرگ، برایشان تنها یک اتفاق اختیاری است.

عروس دریایی جاودانه؛ این موجود زمان را عقب می‌برد

یکی از عجیب‌ترین موجودات شناخته‌شده در جهان، عروس دریایی Turritopsis dohrnii است. وقتی این عروس دریایی آسیب می‌بیند، دچار استرس شدید می‌شود یا به پایان عمر نزدیک می‌شود، یک کار شگفت‌انگیز انجام می‌دهد: سلول‌هایش را به مرحله نوجوانی بازمی‌گرداند و دوباره جوان می‌شود.

به‌عبارت‌دیگر، این موجود «از نو متولد» می‌شود و روند مرگ را از بین می‌برد. دانشمندان این فرایند را «بازگشت به چرخه زندگی» می‌نامند.

هیدرا؛ جانوری که هرگز پیر نمی‌شود

هیدرا یکی از ساده‌ترین اما عجیب‌ترین موجودات آب شیرین است. این جانور کوچک، توانایی باورنکردنی در بازسازی سلول‌ها دارد.

در بدن هیدرا، سلول‌های پیر بلافاصله با سلول‌های تازه جایگزین می‌شوند و این چرخه هیچ‌وقت متوقف نمی‌شود.

به همین دلیل هیدرا پیری بیولوژیکی را تجربه نمی‌کند. در آزمایشگاه‌ها دیده شده که بعضی از هیدراها سال‌ها بدون کوچک‌ترین نشانه پیری زندگی کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:

توانایی حیرت‌انگیز بازسازی از صفر

بعضی کرم‌های پلاناریا می‌توانند اگر به چندتکه تقسیم شوند، هر تکه، یک کرم جدید کامل بسازد. این یعنی مرگ فیزیکی برایشان معنا ندارد. پژوهشگران در سلول‌های این کرم‌ها ژن‌هایی یافته‌اند که توانایی تولید نامحدود سلول‌های بنیادی دارند؛ چیزی که انسان حتی در رویا هم ندارد.

این کشف، امیدهای بزرگی برای درمان جراحات شدید و حتی بیماری‌های تخریب‌کننده بافت‌ها ایجاد کرده است.

لاک‌پشت‌های غول‌پیکر؛ مرگی که بیشتر از پیری، از بیرون می‌آید

لاک‌پشت‌های گالاپاگوس نمونه‌های معروفی از حیواناتی هستند که بسیار دیر پیر می‌شوند. دانشمندان متوجه شده‌اند که سرعت پیرشدن سلول‌های این حیوانات به‌شدت پایین است.

آن‌ها می‌توانند بیش از ۱۵۰ سال زندگی کنند و بسیاری از مرگ‌هایشان ناشی از عوامل بیرونی مثل حوادث یا بیماری‌هاست، نه پیری طبیعی.

خرچنگ نعل‌اسبی؛ میلیون‌ها سال و هنوز همان است

این جانور عجیب که از دوران دایناسورها تاکنون تقریباً بدون تغییر باقی‌مانده، یکی از طولانی‌ترین طول عمرها در میان جانوران را دارد.

سیستم ایمنی شگفت‌انگیز آن، بخشی از راز طول عمرش است؛ خون آبی‌رنگش توانایی پاک‌سازی سریع عوامل بیماری‌زا را دارد. به همین دلیل سالم و جوان ماندن در بدنش ادامه‌دار است.

آیا انسان می‌تواند از این موجودات یاد بگیرد؟

دانشمندان معتقدند که مطالعه این موجودات می‌تواند راه را برای درمان‌های ضد پیری، افزایش طول عمر و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده باز کند. اگر دقیقا بتوانیم بفهمیم چگونه عروس دریایی جوان می‌شود یا چرا هیدرا پیر نمی‌شود، شاید روزی بتوانیم همین روندها را در انسان هم فعال کنیم.

جاودانگی افسانه نیست؛ یک واقعیت زیستی است

کشف موجوداتی که پیر نمی‌شوند یا دوباره متولد می‌شوند، نگاه علم به پیری را کاملاً تغییر داده است. مرگ هنوز حقیقتی اجتناب‌ناپذیر برای انسان است، اما بیولوژی نشان می‌دهد راه‌هایی برای مهار پیری وجود دارد—راه‌هایی که طبیعت پیش از ما آن را کشف کرده است.

شاید روزی، راز این موجودات کوچک، مسیر آینده پزشکی و طول عمر انسان را به طور کامل دگرگون کند.