مخاطرات دوگانه‏‏ سوز کردن خودرو‌های بنزینی

 مدیر طرح سی ان جی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی روز گذشته آماری از اقدامات صورت‌گرفته در راستای دوگانه سوز‌کردن خودرو‌های ساخت سال‌۹۴ به بعد را تشریح کرد. به گفته وی طی ۸ماه گذشته ۴۵‌هزار خودرو تبدیل شده و ثبت نام ۲۲‌هزار خودرو در سامانه انجام گرفته‌است. این طرح در شرایطی اجرا می‌شود که نگاهی به گذشته نشان می‌دهد، دوگانه سوز‌کردن خودرو‌های بنزینی می‌تواند خطرات زیادی را به‌همراه داشته‌باشد.

از دهه‌۸۰ که نخستین برنامه‌های گسترده تبدیل خودرو‌های بنزینی به گاز طبیعی فشرده آغاز شد، تا سال‌ها بعد، حوادث انفجاری در جایگاه‌های سوخت بار‌ها نشان‌داد که خودرو‌های دوگانه سوز می‌توانند به «بمب‌های متحرک» تبدیل شوند، تعبیری که در همان سال‌ها برای خودرو‌هایی که به‌طور مکرر در مراکز سوخت گیری منفجر می‌شدند، استفاده می‌شد. طبق آمار‌های منتشرشده، از ابتدای شکل‌گیری صنعت CNG در کشور تا پایان سال‌۹۸، حدود ۸۵‌مورد انفجار مخزن CNG خودرو‌های دوگانه سوز را در کشور داشته‌ایم که تمامی این موارد در جایگاه‌ها و در هنگام سوخت‌گیری رخ‌داده‌است.

البته گفته می‌شد که خودرو‌های منفجرشده در مراکز غیرمجاز دوگانه سوز شده‌بودند، اما حالا این طرح قرار است در مراکز خود وزارت صمت اجرا شود، با این‌حال ماجرا به این سادگی نیست. اولا وقتی سیاست کلی به مرحله اجرا می‌رسد اثرات دومینووار زیادی دارد و حتی می‌تواند به رشد مراکز غیرمجاز منتج شود. علاوه‌بر این تنها شیوه نصب نیست که ایجاد خطر می‌کند، بلکه خودرو‌هایی که دوگانه سوز می‌شوند نیاز به بازرسی‌های ادواری دارند.

در همان زمان که دوگانه سوز‌ها در کشور رونق داشتند، بسیاری از حوادث رخ‌داده مربوط به خودرو‌هایی بود که مخازن آنها تست ادواری نشده و سال‌ها بدون بازرسی فنی در تردد بودند. حتی در سال‌۹۵ گزارش شد که از چهار‌میلیون خودروی گازسوز در حال تردد در کشور، بیش از دو‌میلیون و پانصد‌هزار خودرو در زمان مناسب اقدام به بازرسی فنی مخازن نکرده‌اند و این خودرو‌ها هر لحظه می‌توانستند باعث انفجار یا حادثه‌ای جدی شوند. اما محدودیت‌ها صرفا به مسائل ایمنی خلاصه نمی‌شود. خودرو‌های گازسوز حتی در شرایط استاندارد و کارخانه‌ای، با مشکلات فنی و اقتصادی خاصی همراه هستند.

گاز طبیعی به دلیل تفاوت نسبت تراکم و عدد اکتان نسبت به بنزین، موجب کاهش محسوس قدرت موتور می‌شود و فشار بیشتری بر قطعات جانبی مانند جعبه‌دنده و … وارد می‌آورد. این مساله در رانندگی طولانی، عبور از شیب‌ها و استفاده مداوم در ترافیک شهری، به هزینه‌های تعمیر و نگهداری بیشتر منجر می‌شود. از سوی دیگر، آلایندگی این خودرو‌ها نیز اگر موتور و کیت گازسوز به درستی تنظیم نشوند، از موتور‌های بنزینی نیز بالاتر خواهد بود.

علاوه بر این، مساله ابعاد دیگری هم دارد. دولت اعلام‌کرده؛ خودرو‌های ساخت سال‌۹۴ به بعد را به‌صورت رایگان دوگانه سوز می‌کند؛ این‌یعنی بسیاری از این خودرو‌ها اکنون حدود ۱۰‌سال کارکرد دارند و به سن نزدیک به فرسودگی می‌رسند. تجربه نشان داده‌است که خودرو‌های با کارکرد بالا فشار بیشتری بر موتور و سیستم سوخت خود دارند و حتی موتور‌هایی که از ابتدا برای احتراق گاز طراحی شده‌اند، تحت‌تبدیل و استفاده طولانی مدت از گاز، آسیب می‌بینند.

نصب مخازن و کیت گازسوز روی خودرو‌هایی که نزدیک به پایان عمر فنی خود هستند، احتمال بروز مشکلات مکانیکی و ایمنی را افزایش می‌دهد، چراکه قطعات موتور و سیستم سوخت در طول سال‌ها دچار سائیدگی و کاهش مقاومت شده‌اند و فشار اضافی ناشی از تغییر سوخت، می‌تواند نقطه‌ای برای بروز نقص یا حتی انفجار ایجاد کند.

به‌طور کلی مساله دوگانه سوز‌کردن خودرو‌ها یک چالش سیاستگذاری است. تصمیمات گذشته نشان داده‌است که تمرکز صرف بر کاهش مصرف بنزین و مشوق‌های مالی کوتاه‌مدت، بدون‌توجه به ایمنی، عملکرد خودرو و اثرات بلندمدت اقتصادی، می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای دولت و مردم ایجاد کند.