طرح موفق بیابان‌زدایی به ۸.۸ میلیون هکتار از اراضی کشور

معاون سازمان منابع طبیعی با اشاره به تخریب سالانه ۱۰۰ میلیون هکتار از اراضی در جهان (بر اساس آمار کنوانسیون بیابان‌زدایی) و کاهش توان سرزمین، عوامل متعددی از جمله فرسایش بادی، شور شدن خاک، آتش‌سوزی جنگل‌ها و تخریب پوشش گیاهی را در تشدید این بحران دخیل دانست. وی همچنین، به تاثیرات سوء خشکسالی‌های اخیر و تغییرات اقلیمی بر گسترش بیابان‌زایی اشاره کرد و افزود: در شرایط فعلی، سالانه بر وسعت کانون‌های بیابانی افزوده می‌شود و این امر، نیازمند تلاش مضاعف و برنامه‌ریزی دقیق است. 

وحید با تاکید بر نقش عوامل فرامرزی در تشدید بحران، به اهمیت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی اشاره کرد و گفت: “کانون‌های گرد و غبار، مرز‌های جغرافیایی را نمی‌شناسند و بخشی از منشاء این کانون‌ها، در کشور‌های همسایه قرار دارد. 

معاون آبخیزداری، مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی کشور، به بررسی اقدامات انجام شده در زمینه مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات ریزگرد‌ها پرداخته شد.

وی ضمن اشاره به چالش‌های پیش روی کشور در این زمینه، از دستاورد‌های قابل توجه سازمان در سال‌های اخیر خبر داد.

معاون آبخیزداری با اشاره به سابقه ۶۰ ساله ایران در زمینه بیابان‌زدایی، اقدامات سازمان در سال‌های اخیر را بی‌نظیر توصیف کرد و گفت: در دهه اخیر مجموع عملیات نهالکاری و جنگلکاری در راستای اجرای طرح بیابان زدایی حدود ۲ میلیون ۳۰۰ هزار هکتار است. وی اجرای طرح بیابان زدایی در اراضی کشور را نیز ۸ میلیون ۸۰۰ هزار هکتار عنوان کرد. 
 
وحید با تاکید بر رویکرد چندوجهی در مقابله با بیابان‌زایی، بر ضرورت مشارکت همه‌جانبه دولت، مردم و جوامع محلی تاکید کرد گفت: “احیای اراضی رها شده کشاورزی و ترویج روش‌های کشاورزی پایدار، از جمله راهکار‌های اساسی برای مقابله با این بحران است. ” وی همچنین، بر لزوم پرهیز از اقدامات تخریبی و توجه به حفظ اکوسیستم‌های طبیعی در اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی تاکید کرد.

وی با اشاره به تاثیر فعالیت‌های عمرانی مانند جاده‌سازی و معدن‌کاری بر گسترش بیابان‌زایی، تاکید کرد که عدم تثبیت مناطق اطراف این پروژه‌ها می‌تواند به ایجاد کانون‌های جدید ریزگرد‌ها منجر شود. وی افزود: احیای مناطق تخریب شده پس از فعالیت‌های معدنی امری ضروری است و عدم توجه به آن، می‌تواند بحران‌های زیست محیطی جدی را در پی داشته باشد. 

معاون سازمان منابع طبیعی به برخی از اقدامات موفقیت آمیز سازمان در زمینه بیابان‌زدایی اشاره کرد:

مالچ پاشی: این روش به عنوان یک ابتکار ملی معرفی شد و در مقیاس وسیعی در مناطق مختلف کشور به کار گرفته شد.
همکاری‌های بین‌المللی: قراردادی با کشور چین و دانشگاه تهران برای توسعه و بومی‌سازی فناوری‌های نوین در این زمینه منعقد شده است.
ایمن‌سازی زیرساخت‌ها: خطوطی از راه‌آهن و جاده‌های مواصلاتی کشور در برابر ریزگرد‌ها ایمن‌سازی شده‌اند. با این حال، وی اذعان کرد که هنوز در برخی مناطق نیاز به اقدامات بیشتری وجود دارد.
تثبیت مناطق بحرانی: در مناطق بحرانی مانند جاده یزد- خراسان جنوبی و منطقه طبس، اقدامات موثری برای کنترل بیابان‌زایی انجام شده است. با این حال، پروژه‌های جدیدی در مسیر خور و بیابانک در دستور کار قرار دارد.
حفاظت از اراضی کشاورزی: با اجرای طرح‌های بادشکن، ششصد هزار هکتار از اراضی کشاورزی در برابر فرسایش بادی محافظت شده است.
محافظت از شهر‌ها و فرودگاه‌ها: هشتاد و هفت شهر و بیست و سه فرودگاه کشور به دلیل ایجاد فضای سبز و جنگل‌کاری در اطراف آنها، از اثرات بیابان‌زایی در امان مانده‌اند.

وحید، مدیریت نادرست منابع آب در بالا دست را یکی از دلایل اصلی بیابان‌زایی دانست و افزود: با اجرای طرح‌های آبخیزداری، مدیریت یکپارچه آب، خاک و پوشش گیاهی را در مناطق مختلف کشور دنبال می‌کنیم. این طرح‌ها در قالب پروژه‌های مختلفی در حوزه‌های آبریز، تالاب‌ها و … اجرا می‌شوند.

وی به پروژه‌های آبخوان‌داری به عنوان یکی از موثرترین اقدامات در مناطق بیابانی و دشت‌های سیلابی اشاره کرد. اجرای این پروژه‌ها در مناطق جنوبی کشور مانند هرمزگان و چابهار، منجر به افزایش سطح آب زیرزمینی و احیای پوشش گیاهی شده است. 

معاون آبخیزداری، مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی کشور، بر نقش موثر آبخیزداری در کاهش تخریب اراضی تاکید کرد و گفت: “طرح‌های آبخیزداری می‌توانند بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد از تخریب ناشی از سیلاب‌ها را کاهش دهند، زیرا این طرح‌ها با مدیریت روان آب‌ها، علاوه بر کاهش شدت سیلاب‌ها، به افزایش رطوبت خاک و تقویت سفره‌های زیرزمینی نیز کمک می‌کنند. ” وی افزود که احیای پوشش گیاهی نیز به کاهش تبخیر و افزایش رطوبت خاک کمک می‌کند و در نهایت، در احیای سرزمین موثر خواهد بود.

وحید با اشاره به اینکه: بر اساس برنامه هفتم، با اختصاص بودجه و برنامه‌های اجرایی گسترده، گامی بلند در جهت مهار بیابان‌زایی و کاهش اثرات ریزگرد‌ها برداشته خواهد شد، گفت: طبق این برنامه سازمان باید ۲۰ درصد کانون‌های بحرانی کشور را که شامل ۳ میلیون هکتار است (یعنی سالانه ۶۰۰ هزار هکتار) کاهش دهد. 

وی برنامه هفتم توسعه را گامی مهم در این راستا دانست و از برنامه‌های کلیدی زیر نام برد:
احیای مراتع: احیای بیست میلیون هکتار از مراتع فرسوده با هدف جلوگیری از تبدیل آنها به بیابان.
آبخیزداری: اجرای پروژه‌های آبخیزداری در بیست میلیون هکتار از اراضی کشور.
احیای جنگل‌ها: افزایش پوشش جنگلی به عنوان عاملی موثر در کنترل بیابان‌زایی.
افزایش ضریب حفاظت: افزایش بیست درصدی ضریب حفاظت از منابع طبیعی.
همکاری‌های بین‌المللی: ضرورتی انکارناپذیر

وحید با اشاره به وسعت کانون‌های بحران گرد و غبار در کشور‌های همسایه (عراق، عربستان، اردن، کویت، سوریه، عمان، یمن و قطر) که بالغ بر ۹۳ میلیون هکتار است، بر اهمیت همکاری‌های فرامرزی در مهار ریزگرد‌ها تاکید کرد. 

وی در پایان با اشاره به اجرای سالانه پروژه‌های بیابان‌زدایی در حدود ۲۵۰ هزار تا ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور و شتاب گرفتن این روند در برنامه هفتم، بر اهمیت برنامه‌ریزی جامع، مدیریت ریسک، همکاری‌های بین‌المللی و مشارکت‌های مردمی برای موفقیت در مهار بیابان‌زایی و کاهش اثرات ریزگرد‌ها تاکید کرد.