تبریک:‌ دروازه‌ های تجارت ایران به سوی غرب گشوده شد

سهم اقتصاد ایران از تجارت با ارمنستان حدود ۲.۸ درصد برآورد می‌شود. با وجود اینکه اقتصاد ارمنستان کوچک است، این کشور به‌عنوان دروازه ورود ایران به بازار کشورهایی مانند اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیایی (EAEU) شناخته می‌شود. اگرچه حجم معاملات دو کشور نسبتاً محدود است، اما پتانسیل ژئوپولیتیک و اقتصاد صنعتی ارمنستان به ایران فرصت می‌دهد تا به‌فرهنگِ ترانزیتی و بازار داخلی این کشور وارد شود و از این مسیر به بازارهای منطقه‌ای دست یابد. در ادامه، تحلیل فعلی از وضعیت، فرصت‌ها و موانع موجود ارائه می‌شود و در پایان به سوابق همکاری‌های مرتبط با ایران و ارمنستان اشاره می‌کنم.

دو عامل کلیدی فشار بازار به سمت افزایش تجارت

– جایگاه ارمنستان به‌عنوان دروازه به EAЕУ: عضویت ارمنستان در EAEU در سال‌های اخیر، این کشور را به یک کانون ترانزیت و تعرفه‌گذاری مشترک برای کالاهای منطقه‌ای تبدیل کرده است. از این منظر، ایران می‌تواند با بهبود دسترسی به بازارهای عضو EAEU از طریق ارمنستان، جایگاه استراتژیک خود را در شرق منطقه تقویت کند.

– مزیت‌های رقابتی ایران: ایران با داشتن منابع انرژی، مواد خام و ظرفیت صنعتی نسبی قابل توجه، می‌تواند برای ارمنستان و کشورهای همجوار تأمین‌کننده نسبی کالاهای خام و نیمه‌تمام باشد. در مقابل، ارمنستان به‌عنوان بازاری کوچک اما با پیوندهای صنعتی و فناوریِ رو به رشد، می‌تواند به‌عنوان پلی به سمت بازارهای همسایه با دسترسی کمتربه غرب عمل کند. 

فرصت‌های قابل توجه برای همکاری

– انرژی و زیرساخت‌ها: امکان گسترش همکاری در حوزه برق و گاز، از جمله بررسی‌های فنی برای اتصال شبکه‌های برق و بهبود ظرفیت پشتیبانی از پیک‌های مصرف زمستانی و تابستانی. چنین همکاری‌هایی می‌تواند به ثبات قیمت‌های انرژی و کاهش نرخ خاموشی‌ها در منطقه کمک کند.

– تجارت کالاهای صنعتی و کشاورزی: تقویت صادرات کالاهای ایرانی مثل مصالح ساختمانی، مواد غذایی، ماشین‌آلات سبک و قطعات صنعتی به بازار ارمنستان و ترانزیت آنها به سایر بازارهای منطقه‌ای با استفاده از مسیرهای حمل‌ونقل مشترک.

– حمل‌ونقل و ترانزیت: پیشرفت پروژه‌های مشترک در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی و ایجاد مسیرهای ترانزیت بین دو کشور یا با همکاری سایر کشورهای منطقه برای کاهش هزینه‌های لجستیک و زمان تحویل کالاها.

– بانکی و مالی: توسعه سازوکارهای پرداخت و تسویه اقوامی به‌منظور کاهش ریسک ارزی و افزایش امنیت معاملات تجاری، نظیر استفاده از ارزهای مبادله‌ای یا سیستم‌های پرداخت مشترک و خطوط اعتباری کوتاه‌مدت برای تامین سرمایه در گردش بازرگانان.

– آموزش و فناوری: تبادل دانش فنی، همکاری‌های پژوهشی و آموزشی در زمینه‌های مهندسی، فناوری اطلاعات و توسعه صنعتی برای افزایش توان رقابتی شرکت‌های فعال در هر دو کشور.

– مذاکرات و تفاهم‌نامه‌های سطح بالا در زمینه انرژی، حمل و نقل و همکاری‌های بانکی بین ایران و ارمنستان گزارش شده است. این مسیرها نشان می‌دهد که دو کشور به‌طور منظم درباره تقویت زیرساخت‌ها و افزایش سطح تجارت گفت‌وگو می‌کنند.

– تأسیس پروژه‌های مشترک یا مطالعات امکان‌سنجی برای توسعه شبکه‌های ترانزیتی و برق‌رسانی در سال‌های اخیر به‌طور مکرر مطرح شده است، هرچند که اجرایی شدن نهایی نیازمند تصمیمات سیاسی و هماهنگی با سایر همسایگان منطقه است.

– همکاری‌های آموزشی و مطالعاتی بین دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی ایران و ارمنستان نیز وجود دارد که به گسترش تبادل فناوری و نیروی انسانی منجر می‌شود.

چشم‌انداز و توصیه‌های سیاستی

– تقویت هماهنگی‌های گمرکی و استانداردها: همسو کردن استانداردهای کالاها و رویه‌های گمرکی به منظور تسهیل تجارت و کاهش هزینه‌های ترانزیت.

– ایجاد کانال‌های پرداخت امن و چندارزی: تسهیل تسویه معاملات با استفاده از ارزهای محلی و یا ارزهای بین‌المللی به‌منظور کاهش ریسک ارز و افزایش اعتماد بازرگانان.

– سرمایه‌گذاری در مرز و زیرساخت‌های لجستیک: بهبود تسهیلات مرزی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل (راه‌آهن، جاده‌ها، بنادر خشک) برای کاهش زمان تحویل و هزینه‌های حمل‌ونقل.

– تشویق سرمایه‌گذاری مشترک: طراحی پیوست‌های سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه‌های انرژی، فناوری و صنایع سبک با شرکت‌های ایرانی و ارمنستانی برای افزایش سهم هر دو کشور در بازارهای ثالث.

نتیجه‌گیری: با وجود سهم نسبتاً کوچک فعلی ایران در تجارت با ارمنستان، این کشور می‌تواند به‌عنوان دروازه‌ای استراتژیک به EAЕU عمل کند و با بهبود زیرساخت‌ها و سازوکارهای تجارت، به سمت افزایش سهم تجارت دو کشور گام بردارد. تمرکز بر هماهنگی‌های گمرکی، زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری مشترک می‌تواند با هزینه‌های پایین‌تر و زمان تحویل سریع‌تر، فرصت‌های اقتصاد کلان ایران را به ویژه در دوره‌های تقاضای بالا تقویت کند.