تهران روی گسل مشا؛ زلزله با بزرگای بیش از ۷.۵ برای پایتخت قابل انتظار است!

مهدی زارع،  استاد زمین‌شناسی  گفت:   زلزله  بامداد ۳۱ مرداد ۱۴۰۴ با بزرگای ۳.۴ در لالون در شمال استان تهران در فرادیواره گسل قطعه مرکزی   گسل مشا  رخ داد که این قطعه از ۱۶ کیلومتری شمال تهران عبور می کند. در سال های اخیر تنها زمین لرزه هایی با بزرگای کمتر از ۴ در محدوده آن گزارش شده است. در دو دهه گذشته سه زلزله کوچک و شاخل روی این قطعه مرکزی گسل مشا در ۲۵ دسامبر۲۰۰۶ / ۴ دیماه ۱۳۸۵ با بزرگای ۳.۱ در شهرستانک، ۲۴ مه ۲۰۱۵ / ۳ خرداد ۱۳۹۴ با بزرگای ۳.۷ در شمشک و زمین لرزه بامداد ۲۲ اوت ۲۰۲۵ / ۳۱ مرداد ۱۴۰۴ با بزرگای ۳.۴ در لالون است. 

وی تاکید کرد: گسل مشا به قطعات غربی، مرکزی و شرقی تقسیم می‌شود. قطعه شرقی از جنوب غرب فیروزکوه تا روستای کلان لواسان یک گسل امتدادلغز چپگرد مؤلفه فشاری و طول حدود ۸۰ کیلومتر، شیب آن به سمت شمال زیاد است و از ۳۵ درجه تا ۷۰ درجه متغیر است. قطعه مرکزی از کلان تا شهرستانک به طول حدود ۸۰ کیلومتر و سازوکار گسلش در آن عمدتا فشاری است. قطعه غربی گسل مشا به طول حدود ۷۰ کیلیتر و از شمال شهرستانک تا آبیک در استان قزوین و سازوکار فشاری و با مولفه امتداد لغز چپگرد است. کسل سامانه گسله مشا حدود ۲۳۰ کیلومتر – در سه قطعه مشخص – شناسایی شده است. بیشترین زمین لرزه های گزارش شده تاریخی و امروزی از قطعه شرقی و جایی گزارش می شود که از شمال دماوند و از جنوب سامانه آتشفشانی دماوند عبور میکند. زلزله بزرگ  958 میلادی با  بزرگای تخمینی 7 ، ری – طالقان احتمالا با قطعه غربی گسل مشا مربوط بوده است.

مهدی زارع همچنین افزود: زلزله  1665 میلادی با بزرگای 6.5 دماوند به قطعه شرقی گسل مشا مربوط بوده و احتمالا موجب موقع زمینلغزش و ایجاد سدهای زمینلغزشی در دره تار دماوند و ایجاد دریاچه تار شده است. زلزله تاریخی 1830 میلادی دماوند و شمیرانات در شمال شرق تهران و بخشهایی از تهران زمان فتحعلیشاه قاجار را تخریب کرد. بزرگای آن ۷ تخمین زده شده است. برخی از پژوهش ها آن را به قطعه شرقی گسل مشا نسبت می دهند.  زلزله ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ با بزرگای ۵ موجب دو نفر کشته در دماوند شد و به همین بخش شرقی گسل مشا مربوط بود. با فعالیت مداوم گسل و فعال بودن سامانه  آتشفشانی دماوند -که فعلا  شواهدی از مرحله فوران و انفجار نشان نمی دهد-  فشار منفذی ‌ در ۱۴ تا ۸ کیلومتر ژرفا در پهنه گسل مشا افزایش می یابد و احتمالا شروع گسیختگی گسل تسهیل می شود و به همین ترتیب زمین لرزه های متعدد در این قطعه  شرقی رخ می دهند.

این استاد زمین شناسی گفت: نکته هنوز مورد پرسش احتمال گسیخته شدن قطعه مرکزی گسل مشا است. هر نوع گسیختگی با بزرگای بیش از ۶ در قطعه مرکزی گسل مشا یک تهدید لرزه‌ای قابل توجه برای تهران و جمعیت اطراف در استان تهران با بیش از ۱۳.۴ میلیون نفر جمعیت و بخشی از استان مازندران – در شهرستان نور، بخش بلده- در البرز مرکزی ایران است . احتمال وقوع یک زلزله بزرگ به دلایل مختلف یک نگرانی عمده است.

او تاکید کرد: این واقعیت که گسل مشا سابقه زلزله‌های بزرگ را داشته و در قرن‌های اخیر رویداد بزرگی نداشته  نشان می‌دهد که ممکن است مقدار قابل توجهی از تنش در حالت قفل شدگی در این قطعه مرکزی جمع شده باشد. زلزله‌های با بزرگای بالقوه ۷ یا بیشتر در اثر جنبایی قطعه مرکزی گسل مشا قابل انتظار است. در صورتی که مانند زمین لرزه ۶ فوریه ۲۰۲۳ در قهرمانمرش و هاتای در جنوب ترکیه چند قطعه گسله با هم گسیخته شوند، در آن صورت زمین لرزه با بزرگای بیش از ۷.۵ نیز می تواند قابل انتظار باشد.

مهدی زارع در پایان گفت: نزدیکی قطعه مرکزی گسل مشا با فاصله حدود ۱۶ کیلومتری شمال منطقه شمیران تهران    به این معنی است که حتی یک زلزله متوسط می‌تواند آسیب جدی به محدوده پر جمعیت شهری تهران وارد کند. پتانسیل گسترش جبهه  گسیختگی به سمت تهران یک نگرانی ویژه است، زیرا می‌تواند خسارات  از لرزش زمین را تشدید کند.