حکمرانی امام رضا (ع) مبتنی بر تقویت اعتماد و حفظ وحدت اجتماعی بود

باشگاه خبرنگاران جوان؛ فاطمه کربلایی – سید سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگوی ویژه خبری، با تأکید بر جایگاه جهانی امام رضا علیه‌السلام گفت: «جهان یک جهان به‌هم‌پیوسته است، اما امام رضا علیه‌السلام به دلیل حضور در ایران و وجود مقبره شریف ایشان در این سرزمین، پیوندی خاص با ایرانیان پیدا کرده است و تعبیر ایرانِ امام رضا در نمادسازی‌های آستان قدس رضوی و فرهنگ امروز ایران به‌درستی به‌کار گرفته می‌شود. البته امام هم متعلق به ایران است و هم متعلق به جهان، چرا که پیام ایشان پیام جهانی و نگاهشان نگاهی فراگیر بوده است.»

وی ادامه داد: «اگر بخواهیم دو نماد اصلی شخصیت امام رضا علیه‌السلام را برجسته کنیم، یکی لقب امام رئوف و دیگری عنوان عالم آل محمد است که هم در فرمایشات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده و هم در فرمایشات امام کاظم علیه‌السلام که فرمودند: فرزند من علی بن موسی‌الرضا عالم آل محمد است. این صفت بسیار مهم است و باید به معنای علمیت امام و کارکرد آن برای روزگار ما توجه کنیم.»

عاملی با اشاره به سه ویژگی مهم شخصیت امام رضا علیه‌السلام افزود: «من سه خصلت را در شخصیت امام رضا علیه‌السلام برجسته می‌کنم که امروز بیش از همیشه به آن نیاز داریم: نخست توحیدگرایی امام که در حدیث سلسله‌الذهب متجلی شده است؛ حدیثی که در «عیون اخبار الرضا» آمده و سلسله‌الذهب نام گرفته، زیرا روایتی بسیار محکم با راویان مورد اعتماد است. در این حدیث که در نیشابور بیان شد، امام می‌فرمایند: کَلِمَةُ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ حِصْنی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنی اَمِنَ مِنْ عَذابی بشروط‌ها و انا من شروط‌ها. این روایت تأکید می‌کند که امنیت حقیقی در ورود به حصن توحید و عبودیت خداوند است، اما شرطی دارد و آن ولایت اهل بیت است. یعنی باور به توحید و باور به ولایت به‌عنوان دو رکن اساسی که تکمیل‌کننده یکدیگرند. این نکته برای امروز بشر حیاتی است، چرا که انسان‌ها به دنبال فضایی امن، آرام و مهربان هستند و چنین فضایی جز با توجه به خالق هستی فراهم نمی‌شود.»

وی ادامه داد: «خصلت دوم شخصیت امام رضا علیه‌السلام عدالت‌گرایی ایشان است. عنوان کنگره پنجم امام رضا علیه‌السلام «عدالت برای همه، ظلم به هیچ‌کس» انتخاب شد، زیرا بزرگ‌ترین خسارت امروز جهان تبعیض و ظلم است؛ ظلمی که نمونه بارز آن را در غزه می‌بینیم، جایی که کشتار کودکان، زنان و پیران به‌خاطر جنگ رخ می‌دهد و حتی مرگ بر اثر گرسنگی به‌عنوان نماد جدید ظلم فراگیر شده است. ظلم امروز به‌صورت گسترده در سطح جهان وجود دارد.»

وی درباره سومین ویژگی امام رضا علیه‌السلام گفت: «خصلت سوم علم و حکمت امام رضا علیه‌السلام است. اگر به علم و حکمت ایشان توجه کنیم، می‌توانیم راه‌حل‌های اساسی برای زندگی امروز بشر پیدا کنیم. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند العلم مجد؛ علم شکوه و جلال یک جامعه است. امروز جهان به دلیل غلبه نگاه‌های سلطه‌جویانه، تبدیل به جهانی تبعیض‌آلود و ناعادلانه شده است. برای نمونه، تولید ناخالص جهانی حدود ۱۱۰ تریلیون دلار است، اما ۶۰ درصد آن در اختیار پنج کشور قرار دارد و حدود ۲۰۰ کشور دیگر سهم اندکی دارند. این نتیجه نگاه غیرحکیمانه و سلطه‌گرایانه است که به جنگ، دیگری‌هراسی و ناآرامی دامن می‌زند. در حالی‌که در تفکر رضوی تجاوز به خاک دیگران مصداق ظلم است. در سیره امام رضا علیه‌السلام آمده که وقتی مأمون قصد حمله به افغانستان را داشت، امام او را از این اقدام منع کردند و فرمودند: چرا می‌خواهی برای دیگران مزاحمت ایجاد کنی؟ اهل بیت علیهم‌السلام جهان را پیکره واحد می‌دیدند و به مصلحت همه انسان‌ها می‌اندیشیدند. اما امروز به‌خاطر تقابل‌های جدی در سطح جهانی، ناآرامی به‌صورت گسترده بازتولید می‌شود؛ روزی در اوکراین، روزی در عراق، روزی در فلسطین و حتی علیه ایران. ظلمی که به دیگری می‌شود، به خود انسان بازمی‌گردد. راه‌حل این است که نگاه حکیمانه امام رضا علیه‌السلام را در حکمرانی و مناسبات جهانی الگو بگیریم.»

عاملی در جمع‌بندی، درباره نسخه امام رضا علیه‌السلام برای ایران امروز گفت: «دو محور کلیدی وجود دارد: اعتماد و وحدت مردم. مدل حکمرانی امام رضا مبتنی بر تقویت اعتماد و حفظ وحدت اجتماعی بود. اعتماد یعنی احترام به همه مردم بدون تفکیک‌های اجتماعی، قومی یا حتی دینی. مجلس شورای اسلامی امروز نماد مردم‌سالاری و نمایندگی اقوام و ادیان مختلف است؛ از اهل سنت تا مسیحیان و دیگر اقلیت‌ها. اما این نمایندگی کافی نیست، بلکه باید احترام واقعی به همه اقشار در ساختار حکمرانی نهادینه شود. امام رضا وقتی به جذامیان و فقرا توجه می‌کنند، نشان می‌دهند که رکن حکمرانی عادلانه، به حساب آوردن همه اقشار است.»